του Νικόλα Σοφιανού*
- Η Ενέργεια είναι υποδομή και, μάλιστα, από τις σημαντικότερες, καθώς διασφαλίζει με τον πλέον εγγυημένο τρόπο την σωστή λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας εν γένει. Από την άλλη, ο τρόπος με τον οποίο κάθε χώρα χρησιμοποιεί τις ενεργειακές της υποδομές, τους πόρους της και τις ενεργειακές της δυνατότητες καταδεικνύει το πόσο ανεπτυγμένος είναι ένας πολιτισμός πόσο σέβεται τον άνθρωπο και το περιβάλλον, σε ισορροπημένη πάντα σχέση με τον στόχο για αειφόρο ανάπτυξη και τεχνολογική πρόοδο. Το αποτύπωμα της ενεργειακής μας χρήσης είναι το αποτύπωμα του πολιτισμού μας και το τι ενέργεια καταναλώνουμε, πώς την παράγουμε και πώς την χρησιμοποιούμε είναι μέρος των αξιών μας ως ανθρώπινος πολιτισμός.
- Συνεπώς, η Ενέργεια δεν είναι τίποτε άλλο από υποδομή και εργαλείο για την επίτευξη των στόχων μας, ένα σταθερό θεμέλιο για την ανάπτυξη του ευρύτερου οικοδομήματος της οικονομίας και των σκοπών που θέτουμε ως κοινωνία.
- Η Ενέργεια δεν είναι αυτοσκοπός ούτε ο τελικός στόχος - είναι το μέσο για την διεύρυνση των δυνατοτήτων μας και των επιλογών μας.
- Ωστόσο, η συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή, τις συνέπειες της και τις δραματικές αλλαγές που φαίνεται να επιφέρει στο περιβάλλον και τα αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη δραστηριότητα έφερε τον τομέα της Ενέργειας στο επίκεντρο των στρατηγικών του πλανήτη.
- Έτσι, από υποδομή, μετασχηματίσαμε την Ενέργεια σε αυτοσκοπό, καθώς έχουμε θεωρήσει ότι είναι ο κυριότερος, ίσως και ο μοναδικός τρόπος-εργαλείο για την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής και των αποτελεσμάτων που αυτή επιφέρει.
- Η Ενέργεια, έτσι, αποκτάει δύο όψεις στην συλλογική συνείδηση, την κακή Ενέργεια, που είναι ο κύριος υπαίτιος της κλιματικής αλλαγής και προέρχεται από ο, τιδήποτε ρυπαίνει και δημιουργεί αέρια του θερμοκηπίου, και την καλή Ενέργεια, που θα μας λυτρώσει και θα επαναφέρει τον πλανήτη στις προηγούμενες σταθερές, δημιουργώντας ξανά την κλιματική ισορροπία.
- Οπωσδήποτε και χωρίς να είμαστε διατεθειμένοι να μπούμε σε μια διαμάχη για το κατά πόσο η Ενέργεια μπορεί να παίξει έναν τέτοιον ρόλο, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι αυτός ο δυισμός μεταξύ «κακής» και «καλής» Ενέργειας ή καλύτερα η δαιμονοποίηση της «κακής» Ενέργειας και ο λυτρωτικός χαρακτήρας της «καλής» Ενέργειας εισάγει την ανθρωπότητα σ’ έναν ψυχολογικό διπολισμό που πρόκειται να ταλαιπωρήσει την αναπτυξιακή μας πορεία για πολλές δεκαετίες μέχρι να βρούμε τις απαντήσεις στα ερωτήματά μας και να βρεθούν οι ισορροπίες στην εύρυθμη ανάπτυξή μας ως κοινωνία.
Το να επαναπροσδιορίσεις, όμως. την Ενέργεια, από θεμέλιο που είναι φύσει και θέσει, στον ρόλο του οικοδομήματος, και να την μετασχηματίζεις από υπο-δομή σε δομή, ενέχει σημαντικά διαρθρωτικά λάθη, λογικά σφάλματα και δομικές ασυνέπειες.
Όταν, δηλαδή, τίθεται η Ενέργεια ως αυτοσκοπός, υποχρεώνει τους τομείς της οικονομίας δηλαδή τον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα, να προσαρμοστούν στην ενεργειακή στρατηγική, όποια κι αν είναι αυτή, κι όχι το αντίστροφο.
- Συνήθως, όμως, πρέπει πρώτα να επιλέγουμε τι είδους οικονομία θέλουμε (την κυρίως δομή) και μετά να σχεδιάζουμε την υπο-δομή (ενέργεια) με τον βέλτιστο δυνατό και αποδοτικότερο τρόπο ως προς την επίτευξη του τελικού στόχου, που δεν είναι άλλος από την αναπτυξιακή στρατηγική. Έτσι, δημιουργείται το εξής παράδοξο: κάθε ευρωπαϊκή χώρα - κι αυτό φαίνεται στον επίσημο ενεργειακό της σχεδιασμό - να έχει ήδη εκτιμήσει τι ενεργειακές ανάγκες θα έχει, τι ζήτηση σε εγκατεστημένη ισχύ έως το 2050, και γενικότερα πώς θα διαρθρώνεται ολόκληρη σχεδόν η οικονομία, με σχεδόν καμία άλλη συνιστώσα, παρά μόνο με επίκεντρο την ενεργειακή στρατηγική για την κλιματική αλλαγή και την απανθρακοποίηση.
Ο προβληματισμός γίνεται ακόμα πιο έντονος όταν εισερχόμεθα στις ενεργειακές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον τρόπο που επιχειρείται η ενεργειακή μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών ρύπων.
Οι στρατηγικές αυτές δεν στοχεύουν απλώς στην αλλαγή του ενεργειακού μίγματος και στην ενεργειακή μετάβαση μέσω προσεκτικών διορθωτικών κινήσεων αλλά φέρνουν ριζικές και επαναστατικές αλλαγές. Αλλαγές οι οποίες δεν τροποποιούν απλά την ενεργειακή εικόνα αλλά υποδεικνύουν ένα τελείως διαφορετικό αναπτυξιακό πλάνο της ευρύτερης οικονομίας με επίκεντρο την ενέργεια (αλλαγή σε οικονομία του υδρογόνου, 5η βιομηχανική επανάσταση με βάση την ενέργεια, αλλαγή του βιομηχανικού και ενεργειακού paradigm, αποκεντρωμένη ενεργειακή παραγωγή, εξηλεκτρισμός κτλ). Πολλές φορές, μάλιστα, αυτές οι στρατηγικές έρχονται ενάντια στην ανάγκη για μεγαλύτερη ενεργειακή αυτονομία των χωρών και περιορισμό της ενεργειακής τους εξάρτησης.
- Οι στρατηγικές που τελικά, όχι απλά προτείνονται, αλλά επιβάλλονται ως force majeure από την Ε.Ε. προς τα κράτη-μέλη, φέρνουν εντελώς καινούρια δεδομένα ως προς την ανάπτυξη όλων των ευρωπαϊκών χωρών και τις εξαναγκάζουν, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, σε ριζικές αλλαγές που δεν τροποποιούν απλά την ενεργειακή εικόνα και μίγμα αλλά μεταλλάσσουν το αναπτυξιακό τους status.
Σε πολλές, μάλιστα, περιπτώσεις κάποιες χώρες (Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία, Ουγγαρία κ.ά.), παρά το γεγονός ότι δηλώνουν αδυναμία στο να ανταποκριθούν σε τόσο ριζικές αλλαγές μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, δέχονται σημαντικές πιέσεις από κύκλους της Ε.Ε. όπως αναδιαρθρώσουν ριζικά την ενεργειακή τους πολιτική στο χρονικό πλαίσιο που θέτει η Ένωση, ακόμα κι αν, σε κάποιες περιπτώσεις αυξηθεί η ενεργειακή τους εξάρτηση, καθώς θα σταματήσουν να χρησιμοποιούν εγχώριες ενεργειακές πηγές, όπως είναι το πετρέλαιο ή ο λιθάνθρακας - λιγνίτης.
- Πόσο, όμως, διασφαλίζει αυτός ο βίαιος μετασχηματισμός του ενεργειακού προφίλ μιας χώρας την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας, αφενός, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα;
Πόσο έτοιμα και πρόθυμα είναι τα νοικοκυριά να προβούν σε επιπλέον δαπάνες για επενδύσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα και εξοικονόμηση των σπιτιών τους; Πόσο ευέλικτα, αλλά και άμεσα διαθέσιμα, είναι τα χρηματοδοτικά εργαλεία που παρέχονται από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους για μετασχηματισμούς τέτοιου είδους; Πόσο ανοιχτή είναι η κοινωνία στην ευρεία αποδοχή των ΑΠΕ και πόσο θα επηρεάσει το πορτοφόλι πολλών από τους πολίτες της Ε.Ε. αυτός ο βίαιος μετασχηματισμός; Πόσο επηρεάζει το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Ρύπων τους τομείς της βιομηχανίας και των μεταφορών, οι οποίοι μετακυλύουν ήδη τα υπέρογκα κόστη στους καταναλωτές; Τι πληθωριστικές πιέσεις θα διαμορφωθούν στην οικονομία τα επόμενα χρόνια;
- Οι ΑΠΕ, τελικά, θα ωφελήσουν τα νοικοκυριά ή θα διευρύνουν εν τέλει την ενεργειακή φτώχεια; Αν αρχίσει να εξαφανίζεται η κερδοφορία για τους παραγωγούς ΑΠΕ, τότε τι κίνητρο θα έχουν αυτοί για νέες επενδύσεις και πώς θα επιτευχθούν οι στόχοι; Tι υποδομές χρειάζονται για να μετασχηματισθεί ο κλάδος των μεταφορών και πώς είναι, τελικά, εφικτή η τροποποίηση του είδους καυσίμου από υδρογονάνθρακες σε ηλεκτρισμό και βιοκαύσιμα;
Ποιος ο ρόλος του υδρογόνου στους παραπάνω σχεδιασμούς; Μήπως ο απόλυτος εξηλεκτρισμός είναι τελικά αδύνατος και «επανεφεύραμε», ως μαγική λύση, το υδρογόνο για να καλύψουμε τα λογικά κενά του στρατηγικού σχεδιασμού;
Για να δικαιολογηθούν οι παραπάνω ανησυχίες και να δούμε πώς η Ενέργεια γίνεται, τελικά, αυτοσκοπός και όχι υποδομή και θεμέλιο, ας φέρουμε ως παράδειγμα την ενεργειακή στρατηγική της Ελλάδος βάσει του αναδιαμορφωμένου ΕΣΕΚ που τέθηκε σε διαβούλευση στα τέλη Αυγούστου. Η εγκατεστημένη ισχύ που προβλέπεται για το 2050 στην Ελλάδα εμφανίζεται διογκωμένη στα 75.6 GW, με τις ΑΠΕ να κατέχουν την μερίδα του λέοντος στην ποσότητα αυτή, με σχεδόν 72GW εγκατεστημένης ισχύος. Σήμερα η εγκατεστημένη ισχύ της Ελλάδος είναι 22 GW, ενώ προβλέπεται ότι μέχρι το 2027 θα έχουν αφαιρεθεί από το σύστημα περίπου 7 GW εγκατεστημένης ισχύος από λιγνιτικές μονάδες και μονάδες πετρελαίου. Με άλλα λόγια, αν αφαιρέσουμε αυτά τα 7 GW, από δω και μέχρι το 2050 θα πρέπει να εγκαταστήσουμε 57 GW ΑΠΕ (χωρίς, φυσικά, να υπολογίζουμε τις ΑΠΕ οι οποίες μέχρι τότε θα έχουν αποσυρθεί λόγω παλαιότητας και θα έχουν προστεθεί καινούργιες). Στην δικαιολογημένη ερώτηση για ποιόν λόγο θα προστεθεί μια τόσο μεγάλη ποσότητα ΑΠΕ στο σύστημα κι αν έχει γίνει πρώτα κάποιος αναπτυξιακός και οικονομικός σχεδιασμός στην χώρα μας που να δικαιολογεί μια τέτοια ενεργειακή υποδομή, η απάντηση είναι: όχι, δεν έχει γίνει καμία πρόβλεψη και καμία αναπτυξιακή στρατηγική. Η μεγάλη ποσότητα των προβλεπόμενων αυτών ΑΠΕ θα εγκατασταθεί κυρίως για να καλύψει την τεράστια και ενεργοβόρα βιομηχανία της ηλεκτρόλυσης για παραγωγή πράσινου υδρογόνου, κάτι το οποίο θα μπορούσε να παραχθεί με πολύ μικρότερη εγκατεστημένη ισχύ από φυσικό αέριο (μπλε υδρογόνο). Δεν έχουμε, δηλαδή, στο επίκεντρο της ενεργειακής μας στρατηγικής το τι ανάπτυξη θέλουμε για την χώρα μας, πώς θέλουμε να αναπτυχθούμε ως οικονομία, αλλά και πώς θα πετύχουμε ορθολογικότερα την ενεργειακή απεξάρτηση και ασφάλεια αλλά το να δημιουργήσουμε μια νέα οικονομία, αυτήν του Υδρογόνου. Στην περίπτωση, όμως, αυτή θα έπρεπε να υπάρχει ένας σαφής και σωστά υπολογισμένος οικονομικός σχεδιασμός και μια αρκετά λεπτομερής ανάλυση οικονομικού κόστους και οφέλους των προτεινόμενων επενδύσεων - κάτι που, φυσικά, δεν ισχύει.
Οι παραπάνω παρατηρήσεις είναι σημαντικές, καθώς για τα επόμενα 27 χρόνια (ως το 2050) η Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες της Ενώσεως, στηρίζουν τους στόχους απανθρακοποίησης αλλά και την οικονομία τους, γενικότερα, σε 3 κυρίως άξονες: (α) ανάπτυξη ΑΠΕ και ενεργειακής αποδοτικότητας, β) υδρογονική οικονομία και γ) ανανεώσιμα αέρια. Ωστόσο, οι δύο από αυτούς τους άξονες (υδρογόνο και ανανεώσιμα αέρια) αποτελούν καινοτόμες οικονομικές παραμέτρους που βρίσκονται σε πολύ πειραματικό στάδιο, όχι από άποψη μόνον τεχνολογίας αλλά από την άποψη των οικονομιών κλίμακας και των συνεργειών με άλλους τομείς της οικονομίας, της βιομηχανίας κτλ. Βασίζουμε, δηλαδή, την ενεργειακή μας στρατηγική, αλλά και, εν τέλει, την οικονομική μας αειφορία ως το 2050, σε δύο τεχνολογίες που δεν γνωρίζουμε, ούτε έχουν γίνει εμπεριστατωμένες και αναλυτικές μελέτες για το τι οικονομικές επιπτώσεις θα έχουν, αν υπάρχει δυνατότητα υλοποίησής τους, τα μέσα βάσει των οποίων θα υλοποιηθούν, πώς θα συνδεθούν με άλλους τομείς της οικονομίας κτλ. Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι βασίζουμε όλη την ενεργειακή αλλά και αναπτυξιακή μας στρατηγική στα παραπάνω καινοτόμα σχήματα, εντούτοις δεν έχει γίνει σε καμία περίπτωση κανένας υπολογισμός κοινωνικού κόστους – οφέλους. Θέτουμε, λοιπόν, την ενέργεια ως επίκεντρο και αυτοσκοπό ελέω κλιματικής αλλαγής και, αναγκαστικά, προσαρμόζουμε τους υπόλοιπους τομείς κοινωνικής και οικονομικής δράσης στην σημαία αυτής της ενεργειακής σταυροφορίας που έχουμε κηρύξει.
Δεν θέλουμε να μειώσουμε σε καμία περίπτωση την καλή θέληση που υπάρχει στον στρατηγικό σχεδιασμό για νέες καινοτόμες λύσεις και αλλαγή παραδείγματος. Ίσα -ίσα που κάτι τέτοιο δηλώνει την σφοδρή βούληση που υπάρχει για μετατροπή του παλιού σε κάτι το οποίο θα σέβεται πραγματικά το περιβάλλον και θα αποτελεί μια νέα πρόταση που θα ανανεώσει όλους τους τομείς της οικονομίας και θα δώσει νέους στόχους και όραμα στην κοινωνία. Αυτό που θέλουμε να καταδείξουμε είναι ότι, επειδή ακριβώς έχουμε την δυνατότητα να σχεδιάζουμε την ενεργειακή μας στρατηγική, ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να γίνει με τον πιο σοβαρό και ορθολογικό τρόπο, σύμφωνα πάντα με τις πολιτικές της Ε.Ε. αλλά ανεξάρτητα από τις πιέσεις ομάδων συμφερόντων και lobbies που μπορεί να επηρεάσουν ανορθολογικά τις αποφάσεις μας. Η Ενέργεια παραμένει ίσως η πιο σημαντική υπο-δομή σε μια οικονομία, και πρέπει να εκφράζει τον πολιτισμό του περιβάλλοντος και ένα νέο paradigm για το κλίμα και τις προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ανθρωπότητα, αλλά πάντα ο γνώμονας των αποφάσεών μας θα πρέπει να είναι η σωστή κρίση, η ορθολογικότητα και η καλή γνώση των δυνατοτήτων που έχουμε ως χώρα, ώστε να μπορούμε να εκμεταλλευτούμε κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα που παρουσιάζεται και που μπορούμε να αναπτύξουμε.
*Αναπτυξιολόγος - Ανεξάρτητος Ενεργειακός Σύμβουλος, Μέλος ΔΣ & Πρόεδρος της Επιτροπής ΑΠΕ του ΙΕΝΕ
=================
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά χώρα (για να διαπιστώσετε το ...λόγο της βιασύνης της Π/Θ γάρα μας να τα δώσει όλα στην ...πράσινη ανάπτυξη)
--------------------
...ακούστε από τον σοβαρό κ. Ζεληλίδη για τη σχέση Κίνας - Αυστραλίας και την αγάπη τους για τον άνθρακα που τους ενώνει (η Αυστραλία πουλάει και η Κίνα αγοράζει). Εκεί να δείτε παραγωγή και κατανάλωση άνθρακα... και όχι τα ψιλά του λιγνίτη που κατανάλωνε η Ελλάδα που ανέλαβε να ...σώσει τον πλανήτη.. (τα μεγέθη είναι μη συγκρίσιμα.)
----------------------
Blogger:...
Αυτά
στη Δανία και στη Γερμανία γιατί στην Μπανανία δεν ίδρωσε το αυτί
κανενός για τη ληστεία
που έγινε και γίνεται με τους λογαριασμούς τους ηλεκτρικού
ρεύματος...καμία καταγγελία δεν ήταν ικανή να ενεργοποιήσει κάποιον
θεσμικό παράγοντα... Και δεν είναι ότι δεν έγιναν καταγγελίες και
μάλιστα από σοβαρούς ανθρώπους χωρίς διάθεση αντιπολιτευτική (εδώ που τα
λέμε η αντιπολίτευση δεν έθεσε ποτέ το θέμα... δουλείες γαρ...). Το
κατ' όνομα "Χρηματιστήριο ενέργειας" με το πλαίσιο λειτουργίας έδωσε
κάλυψη νομιμοφανή στο πλιάτσικο σε βάρος των καταναλωτών και την
μεταφορά τεράστιων ποσών (ξεπερνάει τα 3 δισ. ευρώ!) σε συγκεκριμένους
επιχειρηματικούς ομίλους (ολιγάρχες) που τώρα επιστρέφουν την στήριξη
στην δικιά τους κυβέρνηση. Επιλέχθηκε μια κατάπτυστη προσέγγιση για να
καλυφθεί το πλιάτσικο. Αφού οι λογαριασμού φουσκώθηκαν καταλλήλως
δόθηκαν ψίχουλα ως επιστροφές από τον "καλό πατερούλη" κράτος που εν
τέλει ήταν και συνεργός στο έγκλημα...
-----------------------
Στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ -4/9/2022-, γράφει ο επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Γραφείου του Πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. Ο τίτλος του πονήματος είναι:
"Ενεργειακός λαϊκισμός".
Λίγο πολύ μας λέει ότι: Όσοι αντιδρούν στον ενεργειακό σχεδιασμό της κυβέρνησης:
1.Είναι πλεμπαίοι που εμποδίζουν την ανθρωπότητα να φύγει από τη "βρώμικη" ενέργεια και να πάει στις "καθαρές" ΑΠΕ.
2. Όλοι αυτοί οι πλεμπαίοι είναι συνάμα και "πουτινικοί", αφού δεν θέλουν να δουν ότι για την ενεργειακή κρίση φταίει ο κακός Πούτιν.
Υ.Γ.
φορτίζει τις αντιδράσεις στα περί την ενέργεια με το επίθετο λαϊκισμός,
βάζοντας τον εαυτό του στη θέση της φωτεινής ελίτ που είναι η μόνη
αρμόδια να έχει άποψη. Το ίδιο κόλπο που εφήρμοζε ο ..Λαλιώτης. όριζε
τον εαυτό του προοδευτικό και άρα όποιος είχε αντίρρηση ήταν
αντιδραστικός. Φτηνό κόλπο, ξεπερασμένο πια!
Καλά δεν έχω την απαίτηση να καταλαβαίνει τα περί την ενέργεια, όπου σαφώς έχει μπερδέψει την βούρτα με την @ούτσα, όταν ακόμα και οι γραφειοκράτες της ΕΕ αρχίζουν να παίρνουν χαμπάρι την πατάτα, αλλά θα περίμενα να πει ένα λόγο για ένα κατ' εξοχήν οικονομικό θέμα. Τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Δεν βλέπει καμιά απάτη όταν οι καταγγελίες πέφτουν βροχή! Λέει απλά: "...λαϊκισμός είναι και οι συζητήσεις περί καρτέλ ενέργειας".
μερικές παρατηρήσεις περί τούτων:
Α....και τότε γιατί αυτή η κουβέντα για υπερκέρδη που θα φορολογηθούν;
Β. Ψέμα: Οι τιμές δεν καθορίζονται μόνο από το εξωτερικό, αλλά το εδώ "Χρηματιστήριο ενέργειας!"
Γ. και πως εξηγείται το γεγονός ότι οι αυξήσεις έχουν παρατηρηθεί ένα εξάμηνο πριν την εισβολή (και τότε έφταιγε ο Πούτιν;) Αφού το είχαμε πάρει χαμπάρι εμείς, γιατί δεν το είδε ο ίδιος (που έχει και τα μέσα;)
Σχόλια