Η ανάπτυξη στην Ελλάδα – Το τέλος της ουτοπίας

Γράφει ο Μανώλης Ροζάκης –

Μετά από μία τεράστια οικονομική καταστροφή (ειδικότερα στις χώρες του νότου) σε συνδυασμό με την εμφάνιση ακροδεξιών μορφωμάτων και την ασύλληπτη μεταναστευτική κρίση, οδηγούμαστε σε ένα κρίσιμο και αποφασιστικό ερώτημα, το οποίο εγείρεται στην «ανατολή» της 4ης βιομηχανικής επανάστασης: ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Τί μοντέλο διακυβέρνησης άραγε επιθυμούμε; Ένα μοντέλο που βασίζεται σε δίκαιη ανάπτυξη με οικολογική τεχνική πρόβλεψη, σε μία όσο το δυνατόν πιο συνεκτική κοινωνία –με κέντρο τον άνθρωπο– διεκδικώντας μία αντίστοιχα πιο λειτουργική σχέση με τις προσδοκίες των αγορών;
Ή μήπως προτιμούμε την ανεξέλεγκτη επέκταση του δοκιμασμένου παραδείγματος ενός ‘νεοφιλελεύθερου σοκ’ της κοινωνίας και της εργασίας, στη βάση ψυχρών τεχνοκρατικών δεικτών, μίας έξω-παραγωγικής (χρηματοπιστωτικής) οικονομίας με ανέφικτους στόχους (και επανειλημμένως λαθεμένων προβλέψεων); Η αγορά δεν ήταν, δεν είναι και δεν θα γίνει ποτέ μία «τέλεια» αγορά, ούτε καν πραγματικά ανταγωνιστική, με την ευσεβή έννοια που της δίνουν τα εγχειρίδια πολιτικής οικονομίας, έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Είδαμε, όπως το απέδειξε και ο Κέινς ότι αν το σύστημα αφεθεί μόνο του δεν οδηγείται σε μια «ισορροπία» αλλά μάλλον σε εναλλαγή φάσεων που οδηγούν σε οικονομικές κρίσεις εκ των οποίων οι πιο έντονες οδηγούν σε σημαντική καταστροφή συσσωρευμένου πλούτου και σε μια ιλιγγιώδη ανεργία (Καστοριάδης). Το ίδιο βιώσαμε και στην Ελλάδα, με 28% ανεργία και απώλεια 25% του ΑΕΠ της χώρας.
Ο ιδεολογικός όμως χαρακτήρας της νεοφιλελεύθερης «επιστημονικότητας» προδίδεται από την επίμονη προσπάθεια να παρουσιάσει την τεχνοκρατική λύση ταυτόχρονα αναπόφευκτη και βέλτιστη (Καστοριάδης). Στην τάση αυτή, αντιστάθηκαν οι αγώνες προοδευτικών πολιτικών, επιβάλλοντας αυξήσεις μισθών και μειώσεις της διάρκειας εργασίας, διευρύνοντας τις αγορές και κατά συνέπεια, διασώζοντας το σύστημα από βέβαιο πνιγμό, μέσα στη δική του ακριβώς παραγωγή (Καστοριάδης).

Ανάγκη ηθικής εξύψωσης

Ειδικότερα, οι προβλέψεις για τις τεκτονικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, με απώλεια εκατομμυρίων θέσεων λόγω εισαγωγής της ρομποτικής και των μηχανών (Καθημερινή 19/2/2019), μας φέρνει μπροστά στο αμείλικτο ερώτημα: για ποιές (και πόσες) καλές δουλειές μπορούμε να μιλάμε, με μία αβάσταχτη ελαφρότητα; Είναι δυνατόν να αφεθεί το σύστημα μόνο του, χωρίς έλεγχο και χωρίς δημόσια αναπτυξιακή στρατηγική και να προσδοκούμε εξωπραγματικά αποτελέσματα; Ειδικά μάλιστα όταν αυτό επιδιώκεται με μείωση στο δημόσιο τομέα και σε μία αγορά η οποία αναπτύσσεται κυρίως μέσω αύξησης της ζήτησης.

Ακόμη και οι θιασώτες της εισαγωγής νέων τεχνολογιών μιλούν για την ανάγκη ηθικής και πνευματικής εξύψωσης των ανθρώπων με έμφαση στην φαντασία, τη δημιουργικότητα, τη διεπιστημονικότητα, το ήθος της νομιμότητας και την ανάληψη ευθυνών, σε ένα πλαίσιο με κανόνες.

Μήπως η πλήρης απελευθέρωση των εργασιακών σχέσεων, ο οδοστρωτήρας των εμποδίων και ο καιροσκοπισμός που κλείνει το μάτι στην επιχειρηματική ασυδοσία και παραβατικότητα, εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην ανάπτυξη, θέτοντας σε κίνδυνο αυτό για το οποίο στοχεύει και επαγγέλλεται;

Το θέμα δεν είναι μόνον ηθικό, αλλά είναι σίγουρα και καθαρά λειτουργικό. Η χρηματιστηριακή κερδοσκοπία και η επαναλαμβανόμενη αποτυχία κάθε προσπάθειας προστασίας του περιβάλλοντος οφείλουν να μας παρακινήσουν, σε μία μεταστροφή με πιο ανθρώπινο πρόσωπο, δικαιότερη κατανομή τόσο των ευθυνών όσο και της ανάπτυξης. Διότι σε κάθε σύστημα (φυσικό, βιολογικό, κοινωνικό) θα πρέπει το σύνολο των μερών να απολαμβάνει και να συμμετέχει στην εξέλιξη και ανάπτυξη του, ειδάλλως η πορεία προς την κατάρρευση είναι μάλλον αναπόφευκτη.

==============

...όλα έχουν την ουρά τους...

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου