Η πρόβλεψη του Φουκουγιάμα: Η πολιτική της ταυτότητας και η άνοδος του εθνικολαϊκισμού

Bιβλίο: Identity
Συγγραφέας: Francis Fukuyama
Εκδοτικός Οίκος: Farrar, Straus and Giroux, 2018, σελ 218
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΛΑΙΚΙΣΜΟΥ
Βιβλιοκριτική του ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΑΠΑΡΣΕΝΟΥ (*)
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Στάνφορντ, έγινε διάσημος το 1992 με το βιβλίο του «Το τέλος της Ιστορίας», όταν μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στη Σοβιετική Ένωση και την ανατολική Ευρώπη προέβλεπε την τελική επικράτηση του δυτικού φιλελεύθερου συστήματος, που αποδείχθηκε όμως πρόωρη. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

• Στο νέο βιβλίο του αναδεικνύει τη σημασία της ταυτότητας, ως καθοριστικού παράγοντα της πολιτικής στις μέρες μας, όπως αποδεικνύεται με την άνοδο του αυταρχισμού και του εθνικολαϊκισμού στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, την επικράτηση του Brexit και την εκλογή του Τραμπ.
• Προειδοποιεί ότι οι δημοκρατίες σήμερα έχουν κατατμηθεί στη βάση όλο και στενότερων ταυτοτήτων, που με τη βοήθεια του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προωθούν τα συμφέροντα μιας συγκεκριμένης εθνότητας, φυλής , φύλου και θρησκείας και οδηγούν στην έκρηξη του αντιμεταναστευτικού κινήματος, του ριζοσπαστικού Ισλάμ και του «λευκού εθνικισμού».

Επιτακτικό για τον Φουκουγιάμα είναι να κατανοήσουμε τον «έσω άνθρωπο», ανατρέχοντας στην κατά τον Πλάτωνα έννοια του «θυμού», δηλαδή το μέρος της ψυχής που αποζητεί την αναγνώριση της αξιοπρέπειας και εκφράζεται είτε ως «ισοθυμία», δηλαδή το αίτημα για σεβασμό κάποιου ως ισότιμου ή ως «μεγαλοθυμία», την επιθυμία αναγνώρισης του ως ανωτέρου.

• Σήμερα λαοί διαμαρτύρονται ότι δεν τυγχάνουν του απαραίτητου σεβασμού και πιστοί ότι η θρησκεία τους δυσφημείται. (blogger: Γι' αυτό χάνει τώρα τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑς και γι' αυτό θα τις χάσει μετά και η ΝΔ - πιο γρήγορα απ' ότι υπολογίζει - αν δεν αποβάλλει τις ιδεολογικές πινελιές που επέβαλλαν  ιδρύματα τύπου Σόρος - βλέπε Α. Λυμπεράκη...και σια και διάφοροι "δικαιωματιστές" και πολιτικοί γυρολόγοι. Βλέπε επίσης σχετικά εδώ)
  

Άτομα και ομάδες δηλώνουν αποφασισμένοι να επανακτήσουν τον έλεγχο της χώρας τους, αισθάνονται ότι ζουν ως απόκληροι, περιφρονημένοι από τις ελίτ και το «σύστημα», με αποτέλεσμα να δελεάζονται από λαϊκιστές ηγέτες που στο όνομα ενός «λαού», που ορίζεται όλο και πιο στενά, ευαγγελίζονται την αποκατάσταση της χαμένης αξιοπρέπειας τους.
Έτσι ο εθνικισμός και ο ισλαμισμός βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, όταν οι άνθρωποι διακατέχονται από σύγχυση , οργή , πικρία και ταπείνωση, ευάλωτοι στο σύνδρομο της θυματοποίησης. Αν υποτιμήσουμε την «πολιτική της ταυτότητας» φοβάται ότι θα καταδικαστούμε σε συνεχείς συγκρούσεις, οπότε ζητούμενο είναι η διαχείριση της να μην υπονομεύει τη δημοκρατία και να διευκολύνει την ευρύτερη πολιτική συναίνεση.

• Ο Φουκουγιάμα γράφει ότι παρά την πρόοδο που έφεραν οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές με τη μετάβαση από την αγροτική στην αστική και βιομηχανική ζωή παλαιότερα και παρά την εντυπωσιακή αύξηση του παγκοσμίου ΑΕΠ και τη μείωση της ακραίας φτώχειας, που προκάλεσε η παγκοσμιοποίηση και η διάδοση του φιλελεύθερου δημοκρατικού συστήματος τις τελευταίες δεκαετίες, σημαντικοί πληθυσμοί έμειναν παραμελημένοι στο περιθώριο, περιχαρακωμένοι γύρω από μία εθνότητα, γλώσσα και θρησκεία, που αποκλείει τους άλλους, τους διαφορετικούς, τους ξένους.

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ενώ τον προηγούμενο αιώνα η οικονομία δέσποζε στις προτεραιότητες της Αριστεράς και της Δεξιάς , με έμφαση της πρώτης στην προστασία της εργατικής τάξης και της δεύτερης στον περιορισμό του κράτους , σήμερα ζητήματα ταυτότητας και κουλτούρας έχουν καταλάβει κεντρική θέση στην πολιτική.

• Έτσι η Αριστερά στο όνομα του πολυπολιτισμού επικεντρώνεται στην ανάδειξη περιθωριοποιημένων ομάδων και την αναγνώριση καταπιεσμένων μειονοτήτων , υποβαθμίζοντας όμως τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολυπληθέστερες ομάδες, που την υποστήριζαν παραδοσιακά, όπως η λευκή εργατική τάξη , που αισθάνεται παγιδευμένη από την τεχνολογική πρόοδο.
• Η αντιδραστική Δεξιά από την πλευρά της , επένδυσε στην απώλεια του στάτους της μεσαίας τάξης με όρους πολιτισμικούς αποδίδοντας την στους μετανάστες και στον ξένο ανταγωνισμό και υποσχόμενη την απαλλαγή από μία ασφυκτική πολιτική ορθότητα και την υπεράσπιση μιάς απειλούμενης ταυτότητας, που εδράζεται στην φυλή, εθνότητα ή θρησκεία.

Ο Φουκουγιάμα υπογραμμίζει ότι η διαφορετικότητα αποτελεί μία αδιαφισβήτητη πραγματικότητα και μία προστιθέμενη αξία , που πρέπει να διαφυλαχθει , αλλά η εθνική ταυτότητα χρειάζεται να οικοδομηθεί πάνω στις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες , πάνω σε ένα ιστό γύρω από τον οποίο διαφορετικές ομάδες μπορούν να συνυπάρξουν και να ευημερήσουν στο πλαίσιο μιάς ανοικτής κοινωνίας , με προσήλωση στο κράτος δικαίου και την ισότητα .

• Για την Ευρώπη, που αντιμετωπίζει εντονότερο το πρόβλημα της ταυτότητας και βίωσε τον καταστροφικό εθνικισμό των δύο παγκοσμίων πολέμων, παρατηρεί ότι δεν απέδωσε η οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας , όπως την είχαν οραματισθεί οι πατέρες της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ενώ θεωρεί απαραίτητο τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και την υιοθέτηση πολιτικών, που ευνοούν την ομαλότερη ένταξη των αλλοδαπών στις τοπικές κοινωνίες .

Ο συγγραφέας καταλήγει ότι όταν πολλοί αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι και προδομένοι, επείγει να σκύψουμε σοβαρά στις ανησυχίες τους για την έλλειψη αξιοπρέπειας, οικονομικής ισότητας και ασφάλειας που βιώνουν, πριν αυτές λάβουν τοξικές διαστάσεις. Η ταυτότητα δεν είναι πάγια και διαμορφώνεται με πολλούς τρόπους, αρκεί να εμπεδωθεί στους πολίτες η πίστη σε θεσμούς και δεσμούς που ενώνουν και δεν διχάζουν. Έτσι πιστεύει ότι θα εξασθενήσει η απήχηση του εθνικολαϊκισμού και αυταρχισμού, που εξαπλώνεται απειλητικά στη δεκαετία που διανύουμε.
(*) Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.
===============

Blogger:  
Σας τα λέω χρόνια χρόνια.
Κάποιοι βιάστηκαν να "θάψουν" το έθνος-κράτος!

• Υπάρχει μέλλον για το έθνος-κράτος; Του Μαρκ Μαζαουερ

1. Iδεοληψίας συνέχεια ... 

2. Το έθνος-κράτος επιστρέφει μετά την κρίση 

3. To Έθνος, η Πατρίδα, η Θρησκεία, η Ελλάδα, δεν αποτελούν ύβρη και κυρίως, δεν αποτελούν απειλή

4. Έθνος-Κράτος ή πολυεθνικό κράτος; 

5. Θέλει ο εθνομηδενιστής να κρυφτεί, αλλά η χαρά δεν τον αφήνει…

6. To όραμα του Χίτλερ για την Ελλάδα 

7. Η Ελλάδα, το λίκνο της δημοκρατίας, κλονίζει τον πλανήτη, του Μαρκ Μαζάουερ

8. ΕΘΝΟΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ

9. NO BORDERS;

10. «Εγκώμιο των συνόρων», σ’ έναν κόσμο «δίχως όρια»

11. Ένας άλλος λαϊκισμός είναι εφικτός – Πως οι λαοί μετατρέπονται σε πλήθος

12. Το μέλλον του έθνους στην Ευρώπη του αύριο

13. Οι χώρες δεν είναι τόποι

    

      --------------------

    Γιατί θριαμβεύει και συνιστά πρόκληση για τη δημοκρατία ο άκρατος Εθνικολαϊκισμός;(b!!)

    Tου JOSE MARIA LASSALLE (*)
    Οι φιλελεύθεροι ζουν σε κατάσταση σοκ. Συγκλονισμένοι από τις επιπτώσεις μιας πολιτικής πραγματικότητας που δεν μπορούν να απορροφήσουν. Ο 21ος αιώνας δεν τους έχει πάει καλά. Δεν καταλαβαίνουν γιατί τιμωρούνται τόσο σκληρά παρόλο που κέρδισαν τους παγκόσμιους πολέμους οι οποίοι συνόδευσαν την προέλαση της ελευθερίας κατά τον περασμένο αιώνα.
    Τα τελευταία 30 χρόνια, η σημασία του φιλελευθερισμού έχει κάνει μια τεράστια στροφή. Το 1989 έπεσε το τείχος του Βερολίνου και μια φιλελεύθερη άνοιξη προδιέγραψε το τέλος της Ιστορίας. Αλλά αυτό το ηγεμονικό καλοκαίρι δεν κράτησε πολύ. Η ιστορία επέστρεψε με κεφαλαία γράμματα. Και έφερε μαζί της έναν σκληρό λαϊκιστικό χειμώνα.
    Αν μπορούσαμε να γυρίσουμε μια δεκαετία πίσω, θα θεωρούσε άραγε κανείς πιθανό ότι στον Λευκό Οίκο θα βρισκόταν μια μέρα ένας πρόεδρος που θέλει να χτίσει ένα τείχος νοτίως του Ρίο Γκράντε; Και ότι οι υπερασπιστές της λεγόμενης αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας θα κυβερνούσαν 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα αποτελούσαν πάνω από το ένα τέταρτο των ψηφοφόρων της Γηραιάς Ηπείρου;
    

    • Οι φιλελεύθεροι ζουν σε μια εποχή που μοιάζει να θέλει να απαλλαγεί από αυτούς. Πόσοι θα στήριζαν σήμερα τον Βάτσλαβ Χάβελ στην πεποίθησή του ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει χάρις στην αλήθεια, το ελεύθερο πνεύμα και το αίσθημα ευθύνης; Καλύτερα να μην τους μετρήσουμε. Η δυσαρέσκεια απέναντι στις φιλελεύθερες αξίες είναι έντονη. Και αυτοί που ενισχύονται είναι εκείνοι που υποστηρίζουν την επιστροφή στα εθνικά συμφέροντα.

    Η συστημική αδυναμία του φιλελευθερισμού απέναντι στις ανάγκες της εποχής μας προσδίδει στον λαϊκισμό ένα αφηγηματικό πλεονέκτημα που του επιτρέπει να κερδίζει χώρο και να κινητοποιεί εκατομμύρια ανθρώπους με νεοφασιστικά συνθήματα. Όπως συνέβη λοιπόν στην περίοδο του μεσοπολέμου, οι φιλελεύθεροι έχουν περάσει στην άμυνα.
    Στο βιβλίο τους «Εθνικολαϊκισμός. Γιατί θριαμβεύει και συνιστά πρόκληση για τη δημοκρατία», οι Ρότζερ Ιτγουελ και Μάθιου Γκούντγουιν αναλύουν το ηθικό υπόβαθρο ορισμένων δυτικών κοινωνιών που αισθάνονται ότι έχουν βυθιστεί σε παρακμή, βλέπουν το μέλλον με απαισιοδοξία και λαχταρούν τάξη και ασφάλεια. Εκεί πρέπει να επικεντρωθούμε αν θέλουμε να εντοπίσουμε τα αίτια της κρίσης της φιλελεύθερης σκέψης και του σοκ που παραλύει τους υπερασπιστές της.
    

    • Η κρίση ταυτότητας των φιλελεύθερων είναι βαθιά και απειλεί να τους βγάλει από το παιχνίδι. Κι αυτό, επειδή διακυβεύεται η ίδια η βιωσιμότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του βασικού προϊόντος των ιδεών τους. Αντίθετα σε κάθε προγνωστικό, ο φασισμός ανοίγει δρόμους και κερδίζει έδαφος. Αναγεννάται από τη στάχτη του, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες ότι έχει βαθιές ρίζες στη συναισθηματική καρδιά της Δύσης. Μετά τη βαρβαρότητα του Β’Παγκοσμίου Πολέμου, επιστρέφει δριμύτερος, ανανεωμένος, φορώντας έναν μανδύα που τον συγκαλύπτει παρόλο που φωνάζει τα ίδια αντιφιλελεύθερα συνθήματα.

    Το καταγγέλλει με πάθος ο ολλανδός συγγραφέας Ρομπ Ρίμεν, ένας από τους λίγους φιλελεύθερους φιλοσόφους που έχουν μείνει. Στο βιβλίο του «Για την καταπολέμηση αυτής της εποχής», μας ζητά όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε τις λαϊκιστικές προκλήσεις αλλά να κατονομάσουμε ανοιχτά τον φασισμό. Για να το πετύχει αυτό, ο φιλελευθερισμός πρέπει να κάνει πρώτα την αυτοκριτική του, να αντιληφθεί τι έκανε λάθος και, κυρίως, τι άφησε πίσω του όταν κέρδισε τον Ψυχρό Πόλεμο.
    Στο βιβλίο της «Η χαμένη ιστορία του φιλελευθερισμού», η Ελενα Ρόζενμπλατ εξηγεί ότι ο σκοπός του φιλελευθερισμού αρχικά ήταν να εφοδιάσει τον πολίτη με μια ασπίδα απαραβίαστων δικαιωμάτων απέναντι στην κρατική εξουσία και την κοινωνική πλειοψηφία. Γι’αυτό και οι φιλελεύθεροι διανοητές φρόντισαν να περιληφθεί στα Συντάγματα μια σειρά ελευθεριών. Με τον τρόπο αυτό, περιορίστηκε η δυνατότητα των εξουσιών να χρησιμοποιούν ως όπλο τους τον φόβο.
    

    • Δυόμιση αιώνες μετά τη γέννησή του, ο φιλελευθερισμός αναγκάζεται να υποχωρήσει μπροστά στην επανεμφάνιση του φόβου που τόσο αποτελεσματικά απενεργοποίησε στο παρελθόν. Η σημερινή του κρίση οφείλεται σε ένα τσουνάμι ανασφάλειας που οδηγεί τις δημοκρατικές κοινωνίες να υποτιμούν τη φιλελεύθερη κουλτούρα των δικαιωμάτων και να νοσταλγούν μια αυταρχική τάξη. Είναι όλο και περισσότεροι αυτοί που θέλουν να κλειστούν σε ένα αντιδραστικό καταφύγιο για να προστατευθούν από τη συναισθηματική πολιορκία της ανασφάλειας. Η ίδια η δημοκρατία τείνει να μεταφέρει τον άξονα νομιμοποίησής της από τον φιλελευθερισμό στον λαϊκισμό.

    Αναζητήσαμε εξηγήσεις στο παρελθόν, ενώ θα έπρεπε να κοιτάξουμε προς το μέλλον. Πρέπει να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε ότι η ψηφιακή επανάσταση υπονομεύει τα θεμέλια της αναλογικής αρχιτεκτονικής του κόσμου λόγω της ανάπτυξης ενός γνωστικού καπιταλισμού χωρίς όρια όπου η ανθρώπινη ελευθερία αντικαθίσταται από αλγορίθμους.
    Ο φόβος που κυριαρχεί σήμερα αφορά την ανάδυση ενός μέλλοντος χωρίς εργασία, όπου η τεχνητή ευφυΐα θα έχει εξουδετερώσει τον αυθορμητισμό της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ίσως εκεί να πρέπει να εντοπίσουμε τα βαθύτερα αίτια της φιλελεύθερης κατάρρευσης: στο ότι η ιδέα της προόδου μπορεί να πάψει να αποτελεί έναν σύμμαχο της ελευθερίας και να μας οδηγήσει σε μια ολοκληρωτική δυστοπία.
    (*) Ο Χοσέ Μαρία Λασάιγ είναι συγγραφέας του βιβλίου «Κυβερνολεβιάθαν, η κατάρρευση της φιλελεύθερης δημοκρατίας απέναντι στην ψηφιακή επανάσταση»-Πηγή: El Pais via ΑΠΕ-ΜΠΕ