Του Γιώργου Ι. Κωστούλα
Στον απόηχο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από το ’21, σε εφημερίδα αναπτύχθηκε πρόσφατα, διάλογος γύρω από την αναδιανομή τών υπό τουρκική ή κοτζαμπασίδικη κατοχή γαιών στους απελεύθερους προγόνους μας.
Οι απόψεις, που εκφράστηκαν γύρω από τις βλέψεις και προθέσεις των διεκδικητών των γαιών διχάστηκαν.
Κατά μια άποψη, οι διεκδικητές απέβλεπαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, να γίνουν αυτοί αγάδες στη θέση των αγάδων. Να αρπάξουν δηλαδή τα κτήματα των Τούρκων αγάδων, ως αμοιβή για τους πολεμικούς άθλους των προγόνων τους ή και των ιδίων.
Ειδικότερα, όπως κατά λέξη υποστηρίχθηκε: "Ύστερα από κάθε πόλεμο, και ιδίως έπειτα από πόλεμο διαρκείας οκτώ ολοκλήρων ετών, υπάρχει μεγάλος αριθμός ανθρώπων που έχει συνηθίσει να τρέφεται όχι από την παραγωγή του, αλλά φορολογώντας και αρπάζοντας ό,τι μπορεί από άλλους, εχθρούς και φίλους. Αυτοί οι άνθρωποι είναι οι αγωνιστές, οι ήρωες, οι απόμαχοι του κάθε πολέμου. Πιστεύουν, κάποτε δικαιολογημένα, ότι το έθνος οφείλει να τους ζήσει. Πολλοί από τους ανθρώπους αυτούς αισθάνονταν, μετά την Επανάσταση, ότι θα άξιζε να δοκιμάσουν να συνεχίσουν, και στην περίοδο της ειρήνης, τον τρόπο πορισμού των χρειωδών της ζωής, που έμαθαν στον πόλεμο. Πρώτη επιλογή ήταν να αποκτήσουν κτήματα και να τα εκμισθώσουν, όπως οι Τούρκοι αγάδες. Αυτό δεν ήταν αντικειμενικώς δυνατόν, διότι η μικρή Ελλάς του 1833 είχε τρεις φορές περισσότερη καλλιεργήσιμη γη από όσο διέθετε χέρια να την καλλιεργήσουν. Τα τσιφλίκια, και χωρίς την πολιτική αποδοκιμασία από κράτος και λαό, δεν μπορούσαν να ευδοκιμήσουν στην Ελλάδα. Δευτέρα επιλογή, ήταν να προσκολληθούν σε κόμμα, ιδίως στο "κόμμα των αρμάτων" ή Γαλλικό κόμμα ή κόμμα της Μοσχομάγκας, του Κωλέττη, και να τρέφονται από φόρους άλλων. Τρίτη επιλογή ήταν ο πολυτραγουδισμένος ληστρικός βίος, συχνά διαπεπλεγμένος με την εξουσία, πάνω στα ελληνικά βουνά, επιλογή που επέζησε 100 ολόκληρα χρόνια, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Τετάρτη και καταϊδρωμένη επιλογή ήταν η ειρηνική καλλιέργεια της γης, και αυτή ήταν η επιλογή των κορόιδων, των ραγιάδων, που έτρεφαν όλους εκείνους που επέλεξαν κάτι καλύτερο. Συνήθως ήταν αναγκαστική επιλογή, αν κανείς δεν επετύγχανε τις καλύτερες".
Από το άλλο μέρος, υποστηρίχθηκε ότι "η εν λόγω (παραπάνω) εκδοχή είναι άδικη για τον πληθυσμό της ελληνικής υπαίθρου που τράβηξε τα πάνδεινα, που άντεξε και βγήκε καταπληγωμένος αλλά ζωντανός από την Επανάσταση και που αποτέλεσε την ανθρώπινη βάση από την οποία βγήκαν οι παππούδες και οι πατεράδες μας, βγήκαν οι Έλληνες που διπλασίασαν την Ελλάδα".
Υποστηρίζοντας την "καταϊδρωμένη επιλογή της ειρηνικής καλλιέργειας της γης", στη συζήτηση συμμετείχα και εγώ, εισφέροντας αντί άλλου κειμένου την αυθεντική επιστολή* της 20ης Ιουνίου 1833 της Δημογεροντίας Φτέρης** προς τον Έπαρχο Φθιώτιδας.
Με την επιστολή αυτή οι κάτοικοι της περιοχής διεκδικούσαν την ιδιοκτησία των κτημάτων των απελευθερωμένων χωριών τους, την οποία ιδιοκτησία προσπαθούσαν να ιδιοποιηθούν οι τσιφλικάδες και κάποιοι παραμένοντες-ανανήψαντες Οθωμανοί, εκμεταλλευόμενοι ορισμένες αδυναμίες-παγίδες του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου του Μαρτίου, 1830.
Από την επιστολή, προκύπτει ότι διεκδικητές της αναδιανομής δεν ήταν μόνο οι διάφοροι επιτήδειοι τεμπελχανάδες, που απέβλεπαν να γίνουν αυτοί αγάδες στη θέση των αγάδων, αλλά και καλλιεργητές που πονούσαν τη γη και που ήταν διατεθειμένοι, εν ανάγκη, να την αγοράσουν, ακόμα και "πουλώντας τα παιδιά τους!".
Σας προτρέπω να κάνετε τον κόπο να διαβάσετε το πλήρες, παρατιθέμενο κείμενο αυτής της επιστολής. Είναι ένα μνημείο ακατάβλητης θέλησης, αποφασιστικότητας και αναμέτρησης του αδικημένου που διεκδικεί τα δικαιούμενά του. Με απαράμιλλη γλωσσική αμεσότητα και ζωντάνια, που συναντάμε μόνο στα κείμενα του Μακρυγιάννη.
Το κείμενο της επιστολής, ελαφρώς περικομμένο:
Προς τον Επαρχον Φθιώτιδος
" […] Με άκραν μας απορροίαν και λύπην εν' ταυτώ μανθάνομεν ότι τα ευρισκόμενα χωρία πέραν (…) πωλούνται ως ιδιόκτητα ενώ ημείς κατά το πρωτόκολον των Υψ. συμμάχων δυνάμεων γνωρίζομεν ως εθνικά. Και δια τα οποία εχύσαμεν ποταμιδών αίματα, εκτός του απ’ αρχής του ιερού αγώνος μας θυσιών και δεινών τα οποία υποφέραμεν. Εις τα 1828 δια ν’ αποσπάσωμεν τα ειρημένα χωρία από τας χείρας των Οθωμανών εμβήκαμεν εις νέον αγώνα, επήραμεν τα όπλα εσηκώσαμε τας φαμελίας μας, εκάψαμεν τας εστίας μας και ερημώσαμεν τα χωρία μας. Αφήσαμεν τα γεννήματά μας όλα εσπαρμένα, επομένως κατά το θέρος του 1829 εκατέβημεν με τα όπλα εις τας χείρας.[…]
[…]και όπου ήδη απελπιζόμεθα να βλέπωμεν ότι ματαιώνονται όλαι αι θυσίαι μας και τα αίματά μας δια την ιδιοτέλειαν μερικών είναι άδικον και ανυπόφορον. Όθεν προστρέχομεν (…) και παρακαλούμεν πρώτον να πληροφορήση την σεβαστήν ημών Κυβέρνησιν δια να μην ήθελεν συγχωρήσει (επιτρέψει) την εκποίησιν των ειρημένων χωρίων εις τους Οθωμανούς και να παραβλέψη τας θυσίας και τα αίματα τα οποία εχύσαμεν μόνον και μόνον δια να βαστάσωμεν το μέρος αυτό ανεξάρτητον από την Οθωμανικήν δυναστείαν[…]
[…] Δια να μην ήθελεν εστερηθώμεν όλως διόλου την γην των προπατόρων μας και μείνομεν είλωτες εις ανθρώπους οίτινες δεν έλαβον μετοχήν (δεν πήραν μέρος) εις τους αγώνας μας και εις τας θυσίας μας. Εάν και τούτο δεν εγκριθεί, ας δώσει το δικαίωμα εις ημάς τους κατοίκους δια να τα αγοράσωμεν και προτιμούμεν να πωλήσωμεν τα παιδιά μας να τα πάρωμεν, παρά να μείνωμεν είλωτες δια παντώς. Και μένωμεν με βαθύτατον σέβας".
*Την επιστολή έφερε στο φως ο συντοπίτης μου ιστορικός ερευνητής κ. Περικλής Φύκας.
** Τόπος (το χωριό) της καταγωγής μου. Ας μου συγχωρεθεί αυτή η προσωπική αναφορά.
*** O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. gcostoulas@gmail.com
===============
Blogger:
Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να διαβάσετε ένα καταπληκτικό διήγημα του Γιάννη Βλαχογιάννη. ΠΑΤΡΙΔΑ ΓΗ (ΣΕΛ. 133)
Αγροτική παραγωγή, διατροφική ασφάλεια.
Έρχεται το τέλος της αγροτιάς, όπως την ξέραμε.
Πώς οι αυτάρκεις αγρότες έγιναν μισθωτοί σκλάβοι της βιομηχανίας.
Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης - τοπικοποίησης, των Γ. Κολέμπα - Γ. Μπίλλα
Πώς χάθηκε η Aυτάρκεια στη Xώρα: To παράδειγμα της Θεσσαλίας
Διατροφική κυριαρχία: Τι σημαίνει και γιατί πρέπει η Ελλάδα να ασχοληθεί με το θέμα
Όταν οι αγρότες μετατράπηκαν σε δουλοπάροικους!
Το αγροτικό παράδοξο και η τάση νεοκολιγοποίησης
Η αγροτική γη στα χέρια της ολιγαρχίας
Πολυεθνικές αλώνουν την αγροτική γη με πρόσχημα την επισιτιστική επισφάλεια
Σχόλια