Η περίοδος χάριτος τελείωσε

Οι διεθνείς εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων έφεραν στην επιφάνεια της δημοσιότητας, σαφέστερα παρά ποτέ, την αίσθηση της έντονης ελληνικής ανεπάρκειας.

Πολύ περισσότερο όταν, όπως φαίνεται, η γειτονική Τουρκία, παρά τα οικονομικά της προβλήματα, αρχίζει να διαδραματίζει εντονότερο ρόλο στην περιοχή.

Αντιθέτως, η χώρα μας φαίνεται να αστοχεί στη διατύπωση μιας συγκροτημένης εθνικής στρατηγικής και στόχων. Είναι σφάλμα να νομίζει κανείς ότι πρόκειται απλώς για λάθη και ανεπάρκειες που αφορούν συγκυριακά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Το βάρος της χώρας φαίνεται τους τελευταίους μήνες υποχωρεί και είναι φανερό ότι οι αιτίες είναι μακροχρόνιες και εσωτερικές. Τα φανερά ελλείμματά μας εντοπίζονται σε μια σειρά τομέων στο εσωτερικό της χώρας όπως

• η δημόσια οικονομία γενικώς,
  
• η μετανάστευση, η παιδεία,
  
• η κοινωνική ασφάλιση και το ΕΣΥ,
  
• η τόνωση της επιχειρηματικότητας.

• Πράγματι, ο σημερινός διεθνής παγκοσμιοποιημένος στίβος «απαιτεί» από μια χώρα πρώτα απ' όλα εσωτερική ισχύ, με συγκροτημένη πολιτική και οικονομική διεύθυνση.

Απαιτεί συμπαγή κοινωνία, αυτογνωσία της πολιτικής ελίτ και της οικονομικής εξουσίας σχετικά με τη θέση της χώρας διεθνώς, τις αδυναμίες και τις δυνατότητές της, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες. Απαιτεί, επίσης, ένα μορατόριουμ στις αντιθέσεις συμφερόντων που υπάρχουν στον πολιτικό και οικονομικό στίβο. Ειδάλλως, υπάρχει ο κίνδυνος να πάμε όλοι μαζί προς τα κάτω.

-Τι προϋποθέτει μια εθνική στρατηγική;

• -Πρώτα απ' όλα εσωτερική οικονομική ισχύ. Υστερα, στοιχειώδη εσωτερική κοινωνική συνοχή χωρίς αποκλεισμούς και ασφάλεια και, τέλος, μια ανταγωνιστική πολιτική αγορά και μια ισχυρή σχετικά ελίτ (με την έννοια των άριστων) σε ανοικτή συνεργασία με την τεχνοκρατία και τα πανεπιστήμια.

Επικεντρώνομαι στο άρθρο αυτό στην πιο κρίσιμη, οικονομική ισχύ και τα συστατικά της στοιχεία μέχρι σήμερα.

• Η οικονομική ισχύς/παρουσία της χώρας έχει μέχρι σήμερα βασιστεί σε αυτό που ονομάζω «ελαττωματικά πλεονεκτήματα», τα οποία ναι μεν μας έχουν επιτρέψει μέχρι τώρα να επιτύχουμε τους εθνικούς μας στόχους όπως η είσοδος στην Ε.Ε., η είσοδος στο ευρώ, η επιτυχής διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, η μέχρι τώρα πραγματική εισοδηματική σύγκλιση με το μέσο εισόδημα των χωρών της ευρωζώνης, και τέλος, εσχάτως, η σημαντική οικονομική διείσδυση στον ευρύτερο γεωπολιτικό μας χώρο.

• Ομως, οι επιτυχίες αυτές έγιναν σε σημαντικό βαθμό με τις ενισχύσεις των κοινοτικών κεφαλαίων, τις εισροές εισοδημάτων από τον τουρισμό και των κεφαλαίων από τη ναυτιλία, από τα κέρδη από επενδύσεις σε περιφερειακές μας οικονομίες, από το φτηνό χρήμα αλλά και την ταχεία ανάπτυξη του τραπεζικού τομέα που επέτρεψε τη σημαντική δανειοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών, από την ανάπτυξη της κτηματαγοράς.

Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι δεν υπάρχει κάτι το μεμπτό σε όλα τα παραπάνω. Τουναντίον. Ομως, σε κάποια από αυτά, υπάρχουν στοιχεία που μας κακόμαθαν:

• -Οι κοινοτικές εισροές ωφέλησαν τη χώρα ασφαλώς, αλλά αναπτύχθηκε το ίδιο η ιδεολογία της «απορρόφησης», ενώ απαράδεκτα υψηλό μέρος των χρημάτων που διοχετεύθηκε στη βάση της αθέμιτης πολιτικής επιρροής, ενέτεινε την προσοδοθηρία, εξυπηρέτησε την κομματοκρατική λογική και γενικώς ενέτεινε τη λογική του «μεταπρατισμού».

• -Ο τουρισμός είναι ένα ατού-προίκα και οι υπηρεσίες διακοπών είναι συνήθως ανελαστική δαπάνη για τους αλλοδαπούς. Ομως η ανάπτυξή του σε μεγάλο βαθμό διοχετεύεται στην παραοικονομία, έγινε άναρχα, δεν συγκεντρώθηκε στη βάση μιας συνεκτικής λογικής και τουριστικής στρατηγικής. Η αποδοτική ανάπτυξη της κτηματαγοράς απαιτεί επίσης κτηματολόγια και στρατηγική χρήσης γης, κάτι που δεν υπάρχει και μοιραία η ανάπτυξη αυτή, πέρα από τις αυθαιρεσίες και τις παρανομίες, έχει επιβαρύνει το τοπίο και το περιβάλλον.

• Με άλλα λόγια, τα πλεονεκτήματά μας κινδυνεύουν σήμερα να γίνουν μειονεκτήματα επειδή στηρίζονται σε σαθρή βάση. Σε αγορές που είναι σχετικά κλειστές, σε ένα πολιτικό σύστημα που αδυνατεί να νομοθετήσει αποδοτικά, σε ένα φορολογικό σύστημα στρεβλό και κατάφωρα άδικο, σε μια πολιτική χρήσης γης που στην ουσία δεν υπάρχει και σε άλλα πολλά, βέβαια.

Στην ερώτηση, λοιπόν, εάν πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα που μας δίνει η φύση ή και οι διεθνείς αγορές, λέμε «ναι». Ομως, η σημερινή δυσμενής διεθνής συγκυρία μάς δείχνει καθαρά ότι η περίοδος χάριτος, δηλαδή η περίοδος που «καλύπταμε» τις σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες μας με τα χρήματα των «εύκολων εισροών», τελειώνει. Οταν ο κόσμος βγει από αυτήν την κρίση θα είναι ακόμη πιο ανταγωνιστικός, ακόμη πιο απαιτητικός.

• Ωστόσο ουδέν κακόν αμιγές καλού, όπως λέει ο λαός μας. Η κρίση είναι μια ευκαιρία περίσκεψης. Η τιμωρία που μας επιβάλλει μπορεί να γίνει εφαλτήριο μιας αφετηρίας ανασυγκρότησης του κράτους και της οικονομίας, αν θέλουμε να μην καταντήσουμε σε 20-30 χρόνια μια πραγματική μικρή χώρα στη σφαίρα επιρροής μιας μεγαλύτερης. Αν, λοιπόν, οι εσωτερικές οικονομικές αλλαγές αποτελούν προϋπόθεση μιας εθνικής στρατηγικής που θα εκμεταλλεύεται τα εθνικά πλεονεκτήματα και θα τα στηρίζει σε υγιείς βάσεις, να μερικά πεδία τέτοιων αλλαγών:

• *Αλλαγές στη συνταγματική μηχανική. Αλλαγές στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος με στόχο την ενίσχυση των ελέγχων και των εξισορροπήσεων.

Το σύστημα πρέπει να αυτοελέγχεται, να αξιολογείται, να λογοδοτεί, να εξαναγκάζεται να προωθεί τους συμβιβασμούς στα επιμέρους συμφέροντα. Δημοκρατία και αξιοκρατία μέσα στα κόμματα. Μικρότερη Βουλή.

• *Ενίσχυση όχι της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, αλλά της μερικής απασχόλησης ώστε να φτάσει ως ποσοστό στο ευρωπαϊκά δεδομένα. Με κάθε θυσία, μείωση του έμμεσου εργασιακού κόστους ώστε να αυξηθούν οι προσλήψεις και η απασχόληση. Περισσότερη απασχόληση, λιγότερες ταραχές, λιγότεροι κουκουλοφόροι. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με 25% ανεργία των νέων.

• *Αξιολόγηση, αξιολόγηση, αξιολόγηση. Εξωτερική ιδίως. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και μετά μεταβίβαση περιουσίας από το κράτος προς τα πανεπιστήμια και με μεταβίβαση εξουσιών που θα φτάνει και στην πληρωμή καθηγητών.

• *Ανοιγμα των επαγγελμάτων ώστε να προωθηθεί και η σχετική (νεανική) επιχειρηματικότητα. Τουλάχιστον να ακολουθήσουμε την Ευρώπη. Αλλιώς, τόσο η κρατική σπατάλη θα συνεχίσει να είναι δομημένη στο σύστημα και άλλο τόσο το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών μειωμένο αναλόγως. Διαφορετικά, η επιχειρηματικότητα των νέων θα εξαντλείται στα καφέ και τα σουβλατζίδικα.

• *Φορολογικό σύστημα. Η μητέρα όλων των διαρθρωτικών αλλαγών. Φόρος πολυτελούς διαβίωσης, φόρος κατοχής, και με προσοχή φόρος υπεραξίας. Πραγματικές αντικειμενικές αξίες και χτύπημα της μαύρης οικονομίας.

Ο κατάλογος είναι μακρύς και ατέλειωτος. Και το κυριότερο, δεν είναι ότι δεν τα ξέρουμε. Είναι ότι προς το παρόν όλο το «σύστημα» ασχολείται με... τις άγονες γραμμές. Ισως γιατί ο αποπροσανατολισμός των πολιτών επιτρέπει κάποιους να θησαυρίζουν, εις βάρος όμως πια της επιβίωσης της χώρας.

Του ΘΟΔΩΡΗ ΠΕΛΑΓΙΔΗ Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς

http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=36396

Αξίζει να δείτε και ένα άλλο άρθρο του ίδιου συγραφέα:

Το Πανεπιστήμιο των κολλητών