"Die Welt : Γιατί το τελευταίο ταμπού στην πολιτική ασύλου θα μπορούσε τώρα να σπάσει – χάρη στη Δανία
🎯 Όταν τα «ανθρώπινα δικαιώματα» γίνονται εργαλείο παράλυσης: Η Δανία σπάει το τελευταίο ταμπού.
Ώρα να ξυπνήσουμε. ➤
Die Welt : Γιατί το τελευταίο ταμπού στην πολιτική ασύλου θα μπορούσε τώρα να σπάσει – χάρη στη Δανία
Στην καρδιά της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής κρίσης βρίσκεται μια παγκοσμίως μοναδική ερμηνεία του δικαιώματος στο άσυλο. Έχει τις ρίζες της στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Την Τρίτη, η Δανία αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ - και σκοπεύει να αμφισβητήσει ένα ταμπού.
Για μια δεκαετία, η Γερμανία και η Ευρώπη προσπαθούν να ξεπεράσουν την κρίση ασύλου. Συμφωνίες για τους πρόσφυγες, μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου της ΕΕ, έλεγχοι στα εθνικά σύνορα - έχουν ληφθεί αμέτρητα μέτρα, αλλά δεν έχουν δώσει λύση στην αδυναμία της ηπείρου να αντιμετωπίσει την παράνομη μετανάστευση. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, επειδή ο πυρήνας του προβλήματος δεν έχει ποτέ αντιμετωπιστεί : η νομική αυτoπαγίδευση της ΕΕ.
Μέχρι τώρα, η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος θεωρούνταν ταμπού. Μια ομάδα χωρών θέλει τώρα να το αλλάξει αυτό. Την Τρίτη, η Δανία αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ για έξι μήνες. Επίσης, στην ημερήσια διάταξη της κυβέρνησης στην Κοπεγχάγη είναι η έναρξη συζήτησης για την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία παραλύει την ήπειρο στην μεταναστευτική της πολιτική. Η ΕΣΔΑ αποτελεί το θεμέλιο της αρχής της μη επαναπροώθησης, η οποία διασφαλίζει ότι κάθε μετανάστης που ζητά άσυλο έχει τη δυνατότητα να εισέλθει στην ΕΕ και έχει το δικαίωμα να εξεταστεί η υπόθεσή του.
Η κυβέρνηση στην Κοπεγχάγη, μαζί με την Ιταλία και επτά άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, ανακοίνωσαν σε ανοιχτή επιστολή τον Μάιο ότι σκόπευαν να ασχοληθούν με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. «Πρέπει να διευκρινίσουμε εάν, σε ορισμένες περιπτώσεις, το Δικαστήριο έχει ερμηνεύσει τη Σύμβαση πέρα από τις αρχικές της προθέσεις», αναφέρει η επιστολή. Με τον όρο «Δικαστήριο», οι υπογράφοντες εννοούν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), το οποίο επιβλέπει την ΕΣΔΑ και του οποίου τις αποφάσεις πρέπει να τηρούν τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Οι εννέα χώρες - εκτός από την Ιταλία και τη Δανία, την Πολωνία, την Αυστρία, το Βέλγιο, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Τσεχική Δημοκρατία - γνωρίζουν ότι θίγουν ένα ευαίσθητο ζήτημα. «Θα μας πουν ότι δεν σεβόμαστε το κράτος δικαίου», δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρέντερικσεν, πριν από λίγες εβδομάδες, όταν παρουσίασε την πρωτοβουλία με την Ιταλίδα ομόλογό της, Τζόρτζια Μελόνι. «Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Είμαστε μεγάλοι υπερασπιστές αυτής της αρχής, αλλά πρέπει επίσης να είμαστε σε θέση να λαμβάνουμε πολιτικές αποφάσεις».
Πράγματι, είναι πολύ εύκολο να απορρίψει κανείς οποιαδήποτε τροποποίηση της Σύμβασης επικαλούμενη «ανθρώπινα δικαιώματα» ή «ευρωπαϊκό δίκαιο». Πράγματι, οι διατάξεις της, αν και βασίζονται στη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, δεν είναι καθολικές. Αντίθετα, είναι αλήθεια ότι πουθενά η αρχή της μη επαναπροώθησης δεν κατοχυρώνεται τόσο απόλυτα και αδιαμφισβήτητα όσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Αυστραλία, οι οποίες έχουν επίσης υπογράψει τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, έχουν σημαντικά μεγαλύτερο πολιτικό περιθώριο για να απορρίψουν ή να απελάσουν μετανάστες.
Οι διατάξεις της ΕΣΔΑ προέρχονται επίσης από το Άρθρο 33 της Σύμβασης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, το οποίο με τη σειρά του έχει τις ρίζες του στα σκοτεινά κεφάλαια του 20ού αιώνα, όταν οι Εβραίοι πρόσφυγες διώχθηκαν από τους Ναζί και απορρίφθηκαν από άλλες χώρες. Αλλά η Σύμβαση για τους Πρόσφυγες προοριζόταν αρχικά για περιορισμένο χρονικό διάστημα και μόνο για περιορισμένο εύρος περιπτώσεων. Επιπλέον, η παράγραφος 2 του Άρθρου 33 προβλέπει εξαιρέσεις : για παράδειγμα, εάν ένας πρόσφυγας θεωρείται απειλή για την ασφάλεια της χώρας υποδοχής ή έχει διαπράξει σοβαρά εγκλήματα.
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, από την άλλη πλευρά, αντλεί την απαγόρευση της επαναπροώθησης από το πολύ γενικό Άρθρο 3: «Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία». Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με τη σειρά του, σε πολυάριθμες αποφάσεις, υποστηριζόμενες από τις εξελίξεις στο δίκαιο της ΕΕ, έχει μετατρέψει την απαγόρευση αυτή σε απόλυτη απαγόρευση επαναπροώθησης χωρίς εξαιρέσεις - ακόμη και σε περιπτώσεις υποψίας τρομοκρατίας ή απειλής για τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας.
Τα Κράτη Αγνοούν τις Απαιτήσεις
Η Δανία και η Ιταλία ασχολούνται ακριβώς με αυτό το ζήτημα: Απαιτούν η Σύμβαση να ερμηνεύεται στο μέλλον με τέτοιο τρόπο ώστε οι εγκληματίες να μπορούν να απελαύνονται ευκολότερα στις χώρες καταγωγής τους. Μια άλλη ανησυχία των εννέα κρατών αφορά τον λεγόμενο υβριδικό πόλεμο, στον οποίο εχθρικά κράτη όπως η Ρωσία ή η Λευκορωσία στέλνουν σκόπιμα μετανάστες στην Ευρώπη. Η κοινή επιστολή αναφέρει ότι είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα κατά των κρατών «που στρέφουν τις αξίες και τα δικαιώματά μας εναντίον μας εκμεταλλευόμενα τους μετανάστες στα σύνορά μας».
Μέχρι στιγμής, ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, το ΕΔΑΔ έχει καταδικάσει τις χώρες προορισμού των μεταναστών επειδή τους απωθούν πίσω στα σύνορά τους - τόσο την Ελλάδα (2020) όσο και την Πολωνία (2020-2023) - παρόλο που και στις δύο περιπτώσεις οι πρόσφυγες είχαν σκόπιμα κατευθυνθεί προς τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ από την Τουρκία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, αντίστοιχα. Η συνέπεια αυτών των αποφάσεων : Όλο και περισσότερα κράτη αγνοούν πλέον τις κατευθυντήριες γραμμές του ΕΔΑΔ. Η Πολωνία και η Φινλανδία, για παράδειγμα, έκλεισαν τα σύνορά τους για να ανταποκριθούν στην υβριδική απειλή.
Το ανυπέρβλητο εμπόδιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του ευρωπαϊκού δικαίου έχει επίσης οδηγήσει σε αυτό που η Ελβετίδα πολιτική επιστήμονας Σάντρα Λαβένεζ αποκαλεί «οργανωμένη υποκρισία» : Πιεσμένοι από τους δικούς τους πολίτες και αλυσοδεμένοι από την καθαρή ερμηνεία του νόμου περί ασύλου, οι πολιτικοί προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το εναπομείναν περιθώριο και εισέρχονται σε γκρίζες ζώνες. Συνάπτουν συμφωνίες μετανάστευσης και μεταθέτουν την προστασία των συνόρων στην άλλη πλευρά της Μεσογείου - έτσι, η αρχή της μη επαναπροώθησης δεν παραβιάζεται ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας ενός άλλου κράτους πραγματοποιούν επαναπροωθήσεις χωρίς εξέταση ασύλου.
Η ιδέα της ανάθεσης των διαδικασιών ασύλου σε τρίτες χώρες όπως η Ρουάντα ή η Αλβανία αποτελεί επίσης μια τέτοια προσπάθεια απελευθέρωσης της κρατικής εξουσίας. Το τίμημα αυτών των ελιγμών είναι η απώλεια της κυριαρχίας.
Η συζήτηση για το δίκαιο της ΕΕ, την οποία έχει προωθήσει η Δανία, θα είναι περίπλοκη και μακρά μετά από δεκαετίες κατά τις οποίες έχει αναπτυχθεί ένα ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο. Αλλά η παρόρμηση να αμφισβητηθεί το ταμπού είναι σωστή.
Είναι απαραίτητο να συζητηθεί πώς η δικαστική και η εκτελεστική εξουσία, πώς σχετίζονται μεταξύ τους τα υπερεθνικά δικαστήρια και οι εθνικές κυβερνήσεις, πού οι κανόνες είναι αμετάβλητοι και πού υπάρχει περιθώριο ερμηνείας.
Η πεισματική εφαρμογή των αρχών ενέχει τον κίνδυνο όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι πολίτες να πιστέψουν ότι οι κυβερνήσεις τους δύσκολα μπορούν πλέον να ενεργούν προς το συμφέρον τους - εκτός όταν αγνοούν απλώς το ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτό δεν βοηθά κανέναν, ούτε καν τους πρόσφυγες που πραγματικά χρειάζονται προστασία.
Die Welt
1/7/25
Σχόλια