Διεθνείς εντάσεις, η θέση της Ευρώπης στον σημερινό κόσμο, το μέλλον της οικονομίας, η Τεχνητή Νοημοσύνη, η εκπαίδευση... Ο πιο ισχυρός άνθρωπος της παγκόσμιας οικονομίας έχει άποψη για όλα.
Le Point : Γίνεται ο κόσμος πιο βίαιος ;
Larry Fink : Δεν νομίζω. Αναδιαμορφώνεται. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν οι αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη θα έχουν θετικές ή αρνητικές συνέπειες. Ίσως να είναι ένας συνδυασμός και των δύο. Δεν υπάρχει τίποτα βίαιο στην επανεκτίμηση του τρόπου λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά η ταχύτητα των αλλαγών που συμβαίνουν δημιουργεί μεγάλη αβεβαιότητα. Με τις εντάσεις στο εμπόριο και την αναπροσαρμογή που επιδιώκει η κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι χώρες θα πρέπει να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο εμπορεύονται μεταξύ τους. Γεωπολιτικά, ο Πρόεδρος Τραμπ, με τον οποίο ταξίδεψα στη Μέση Ανατολή πριν από δύο εβδομάδες, λέει ότι θέλει έναν λιγότερο βίαιο κόσμο. Σίγουρα, οι εντάσεις είναι ιδιαίτερα αυξημένες σε ορισμένα μέρη του κόσμου, αλλά μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα βρεθούν λύσεις για την Ουκρανία και τη Γάζα. Εάν γινόταν κάποια μορφή ειρήνης με το Ιράν, ο κόσμος θα ήταν πιο ειρηνικός. Το πιο σημαντικό είναι να δούμε τα πράγματα σε βάθος χρόνου. Αλλά τι βλέπουμε ; Ότι το βιοτικό επίπεδο δεν έχει βελτιωθεί ποτέ τόσο πολύ όσο τα τελευταία πενήντα χρόνια, και ότι ο καπιταλισμός και η παγκοσμιοποίηση έχουν λειτουργήσει.
Le Point : Ωστόσο, ο καπιταλισμός δεν έχει έλλειψη επικριτών.
Ναι, και για έναν απλό λόγο. Ενώ έχει λειτουργήσει σε παγκόσμια κλίμακα, δεν έχει λειτουργήσει για όλους σε ατομικό επίπεδο. Πολλοί άνθρωποι, στην Αμερική και αλλού, έχουν μείνει πίσω. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι χρειαζόμαστε λιγότερο καπιταλισμό. Αντιθέτως, πρέπει να επιταχύνουμε την εκδημοκρατικοποίησή του, ώστε ένας μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων να μπορεί να επωφεληθεί από τους καρπούς της ανάπτυξης. Αυτό απαιτεί, ειδικότερα, καλύτερη πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές και το ιδιωτικό κεφάλαιο. Διαφορετικά, η κοινωνία κινδυνεύει να συνεχίσει να διχάζεται.
Τι εννοείτε με αυτό;
Ζούμε σε μια ολοένα και πιο διχασμένη κοινωνία. Ο τρόπος με τον οποίο καταναλώνουμε πληροφορίες επιδεινώνει αυτό το φαινόμενο. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις εφημερίδες για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, τα τελευταία δεν παρέχουν πάντα επαληθευμένες και ιεραρχημένες πληροφορίες. Οι περισσότεροι χρήστες τους αναζητούν μόνο πληροφορίες που υποστηρίζουν την άποψή τους, και αυτό καταλήγει να προκαταλαμβάνει τον δημόσιο διάλογο. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της στιγμής.
Le Point : Η Αμερική ανησυχεί πολλούς Ευρωπαίους. Να τι μας είπε πρόσφατα ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν-Κλοντ Τρισέ: «Ποτέ εδώ και εκατό χρόνια δεν έχουμε δει την ηγετική δύναμη να θέλει να αλλάζει την οικονομική και νομισματική της στρατηγική σε τέτοιο βαθμό. Ούτε να λαμβάνει τόσο επιθετικές και σοκαριστικές θέσεις στον πολιτικό τομέα απέναντι στον Καναδά, τη Γροιλανδία ή τον Παναμά». Τι πιστεύετε ;
Δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τα λόγια αλλά να εξετάζουμε τα γεγονότα. Τίποτα δεν συνέβη στη Γροιλανδία, τον Παναμά ή τον Καναδά ! Είμαι βέβαιος ότι ο Καναδός πρωθυπουργός, Μαρκ Κάρνεϊ, θα καταφέρει να οικοδομήσει μια ισχυρότερη εμπορική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και στον Παναμά υπάρχει διαφορά μεταξύ λόγων και πραγματικότητας, και είμαι σε θέση να το γνωρίζω, καθώς η BlackRock έχει κατ' αρχήν συμφωνία για την απόκτηση των τερματικών σταθμών του Παναμά του ομίλου CK Hutchison Holdings του Χονγκ Κονγκ. Ήδη βλέπουμε κάποια μορφή εμπορικής συμφωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια πορεία διαπραγμάτευσης διαφαίνεται μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρουμε να βρούμε θετικές λύσεις για όλους.
Le Point : Θα βρεθεί η Αμερική σε ύφεση φέτος;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να βρίσκονται ήδη σε ύφεση. Κανείς δεν ξέρει. Δεν θα το μάθουμε μέχρι τον Ιούνιο, όταν θα δημοσιευτούν τα επίσημα στοιχεία. Το δημόσιο χρέος αποτελεί επίσης κίνδυνο, όπως και η αύξηση των επιτοκίων. Υπάρχουν πολλές πηγές αβεβαιότητας. Ωστόσο, λέω πάντα στους πελάτες μου: «Δείτε αποστασιοποιημένα τα πράγματα»
Le Point : Γιατί;
Και πάλι, επειδή τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα δεν έχουν σημασία. Τον Απρίλιο, όταν οι χρηματιστηριακές αγορές έπεσαν κατακόρυφα, είπαμε στους πελάτες μας ότι ήταν ένα καλό σημείο εισόδου για επενδύσεις. Και είχαμε δίκιο, γιατί από τότε, οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν ανακάμψει σημαντικά. Το κλίμα απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να έχει αλλάξει, αλλά τα θεμελιώδη στοιχεία της αμερικανικής οικονομίας εξακολουθούν να είναι σταθερά : κυρίως, μια ενοποιημένη κεφαλαιαγορά που επιτρέπει στις εταιρείες απρόσκοπτη πρόσβαση σε χρήματα τόσο στις εισηγμένες όσο και στις ιδιωτικές αγορές, μια απίστευτα ισχυρή τραπεζική ένωση και ένα επιχειρηματικό πνεύμα που ενθαρρύνει την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.
Le Point : Και η Ευρώπη ;
Όταν πήγα στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός τον Ιανουάριο, όλοι στην αίθουσα μιλούσαν για την «αμερικανική ιδιαιτερότητα» και κανείς δεν στοιχημάτιζε στην Ευρώπη. Παρουσιάστηκε ομόφωνα ως φθίνουσα... Θυμάμαι να λέω τότε ότι ήμουν πιο αισιόδοξος για την Ευρώπη από τους ίδιους τους περισσότερους Ευρωπαίους. Σήμερα, είμαι πεπεισμένος ότι η Ευρώπη ξυπνάει. Η Ευρώπη φαίνεται επιτέλους αποφασισμένη να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη παρά στους ελέγχους και τη ρύθμιση.
Le Point : Τι σας κάνει τόσο σίγουρους;
Όταν μιλάω με τους ηγέτες σας, νιώθω μια ανάσα καθαρού αέρα. Και ελπίζω ότι θα μετατραπεί σε ισχυρό άνεμο. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συμφωνούν στην ανάγκη τόνωσης της ανάπτυξης και διευκόλυνσης της πρόσβασης στις κεφαλαιαγορές. Η δημοσίευση του γερμανικού στρατιωτικού προϋπολογισμού από τον Μερτς αποτελεί μια σημαντική αλλαγή. Οι εκθέσεις που συνέταξαν ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ενρίκο Λέτα, δείχνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά για να υλοποιηθεί η θετική δυναμική που βλέπουμε σήμερα στην Ευρώπη, οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναλάβουν δράση : να μειώσουν τους ρυθμιστικούς κανόνες, να επιταχύνουν τις εγκρίσεις έργων και να εφαρμόσουν σχέδια για μια ένωση τραπεζών και κεφαλαιαγορών. Δεν θα δημιουργήσει πλούτο η Ευρώπη με τα 12 τρισεκατομμύρια ευρώ που βρίσκονται στους τραπεζικούς λογαριασμούς των Ευρωπαίων, αλλά μάλλον αν οι πολίτες της επενδύσουν σε εταιρείες στον CAC 40 ή στον DAX, για παράδειγμα ! Αυτή η ανεπαρκής πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές είναι ένας από τους θεμελιώδεις λόγους για τους οποίους, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, η Ευρώπη έχει αναπτυχθεί κατά περίπου 1% λιγότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο. Το κλειδί για την Ευρώπη είναι να δημιουργήσει περισσότερη ανάπτυξη και να εκδημοκρατίσει την ευημερία.
Le Point : Για πολλούς Γάλλους, τα κολοσσιαία ποσά χρημάτων που διαχειρίζεστε μπορεί να φαίνονται τρομακτικά...
Από τα 11,6 τρισεκατομμύρια δολάρια που διαχειριζόμαστε, ούτε ένα δεν μας ανήκει. Διαχειριζόμαστε τα χρήματα των πελατών μας ως εμπιστευματοδόχος, είτε μας εμπιστεύονται 1.000 δολάρια είτε 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Αυτά είναι συνταξιοδοτικά ταμεία, ιδιώτες και εταιρείες. Η BlackRock είναι καθαρός συνεισφέρων στη γαλλική οικονομία, καθώς διαχειριζόμαστε 56 δισεκατομμύρια ευρώ για λογαριασμό Γάλλων πελατών, ενώ έχουμε επενδύσει 240 δισεκατομμύρια ευρώ στη Γαλλία για λογαριασμό Γάλλων και διεθνών πελατών μας. Αυτό λέει πολλά για τη μακροπρόθεσμη αισιοδοξία μας. Η χώρα σας έχει μερικές πολύ καλές εταιρείες. Με την Global Infrastructure Partners, την οποία αποκτήσαμε πέρυσι, επενδύσαμε στη Suez. Και ενδιαφερόμαστε επίσης να επενδύσουμε στην κατασκευή κέντρων δεδομένων στη Γαλλία παράλληλα με την MGX, το fund με έδρα το Άμπου Ντάμπι που ειδικεύεται στην τεχνολογία.
Le Point : Ποιοι κίνδυνοι σας ανησυχούν περισσότερο σήμερα ;
Ο πρώτος είναι η ταχύτητα της τεχνολογικής αλλαγής. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της ρομποτικής θα καταστρέψει θέσεις εργασίας. Αλλά θα δημιουργήσει και νέες. Πρέπει να επικεντρωθούμε στις ευκαιρίες που προσφέρει αυτός ο μετασχηματισμός. Ο δεύτερος κίνδυνος είναι οι συντάξεις. Σήμερα, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο από τους γονείς τους. Αύριο, χάρη στις ιατρικές εξελίξεις, τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα ζήσουν ακόμη περισσότερο. Η μακροζωία είναι ευλογία. Αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε : έχουμε συλλογικά τα μέσα για να αντιμετωπίσουμε το αυξημένο κόστος που σχετίζεται με τη μακροζωία; Ο τρίτος κίνδυνος είναι η υγεία του πλανήτη μας. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να εξετάσουμε ένα διαφοροποιημένο ενεργειακό μείγμα που συνδυάζει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υδρογονάνθρακες. Διαφορετικά, δεν θα έχουμε αρκετή ενέργεια για να αντιμετωπίσουμε την αύξηση του πληθυσμού και την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Le Point : Η Moody's μόλις υποβάθμισε την αξιολόγηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρέπει να φοβόμαστε μια κρίση δημόσιου χρέους ;
Οι κυβερνήσεις παντού ξοδεύουν περισσότερο δημόσιο χρήμα από ποτέ. Η Αμερική δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Δεν ξέρω πότε θα συμβεί μια κρίση δημόσιου χρέους, αν θα είναι σε πέντε ή δέκα χρόνια, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξει. Αυτά τα αυξανόμενα ελλείμματα θα γίνονται όλο και περισσότερο βάρος, προκαλώντας υψηλότερα επιτόκια, τα οποία, με τη σειρά τους, κινδυνεύουν να καταπνίξουν το ιδιωτικό κεφάλαιο.
Le Point : Τι πρέπει να κάνουμε τότε;
Φαίνεται ότι η δημοσιονομική σύνεση δεν είναι στην ημερήσια διάταξη. Πρέπει επομένως να χρησιμοποιήσουμε όλους τους μοχλούς για να αυξήσουμε την ανάπτυξη. Εάν οι ευρωπαϊκές χώρες και οι Ηνωμένες Πολιτείες καταφέρουν να αναπτυχθούν με 3% ετησίως, θα είναι σε θέση να ξεπεράσουν τα προβλήματα χρέους τους. Αλλά εάν η ανάπτυξη είναι μόνο 2%, τα ελλείμματά μας τελικά θα μας κατακλύσουν.
Le Point : Ποια θα ήταν η σωστή μέθοδος;
Πρώτον, κάθε πολιτικός ηγέτης πρέπει να παρουσιάσει με ειλικρίνεια το πρόβλημα του ελλείμματος στον λαό του. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Υπουργείο Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης (DOGE) προσπάθησε να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες, αλλά με ανεπαρκή αποτελέσματα. Πάνω απ 'όλα, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την απελευθέρωση της ανάπτυξης, για παράδειγμα, με τη χαλάρωση των κανονισμών για την επιτάχυνση της ανάπτυξης υποδομών μέσω ιδιωτικής χρηματοδότησης.
Le Point : Επενδύετε σε μεγάλο βαθμό σε υποδομές. Γιατί είναι αυτή η κατάλληλη στιγμή ;
Υπάρχει υποεπένδυση σε αυτόν τον τομέα τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη. Μέχρι το 2040, η παγκόσμια ζήτηση για νέες επενδύσεις σε υποδομές θα φτάσει τα 68 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αντιμέτωπες με μεγάλα δημόσια ελλείμματα, οι κυβερνήσεις από μόνες τους δεν μπορούν να καλύψουν τέτοιες ανάγκες. Θα απαιτηθούν ιδιωτικά κεφάλαια. Επιπλέον, η ζήτηση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, εν μέρει λόγω της εμφάνισης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Θα πρέπει να επεκτείνουμε τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, να κατασκευάσουμε σταθμούς παραγωγής ενέργειας, κέντρα δεδομένων και ούτω καθεξής. H δυναμική είναι κολοσσιαία. Ταυτόχρονα, για έναν μακροπρόθεσμο επενδυτή, όπως ένα συνταξιοδοτικό ταμείο, η κατοχή αυτού του είδους επένδυσης, προστατευμένης από τον πληθωρισμό, μπορεί να είναι πολύ ελκυστική.
Le Point : Θα είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη η επανάσταση που περιμένουν οι αγορές ;
Ναι, ο συνδυασμός Τεχνητής Νοημοσύνης και ρομποτικής θα φέρει μια επανάσταση, η οποία θα εκδημοκρατίσει σημαντικά την πρόσβαση στα δεδομένα. Προσωπικά, χρησιμοποιώ τακτικά το ChatGPT και το Grok. Υπάρχουν και άλλα, φυσικά, όπως το Claude ή το κινεζικό Deepseek. Αλλά επιτρέψτε μου να σας κάνω μια ερώτηση: μπορείτε να αναφέρετε ένα ευρωπαϊκό εργαλείο γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης ;
Le Point : Υπάρχει η γαλλική Τεχνητή Νοημοσύνη Mistral.
Ναι, αλλά αποτελεί εξαίρεση. Η ταχύτητα του μετασχηματισμού που λαμβάνει χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρωτοφανής. Σε συνδυασμό με τη ρομποτική, η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αλλάξει τον τρόπο που σχεδιάζουμε εργοστάσια. Τα σημερινά ρομπότ ενεργοποιούνται από γραμμές κώδικα υπολογιστή και λειτουργούν με έναν αρκετά μηχανικό τρόπο. Σφίγγουν μπουλόνια, στερεώνουν βίδες και ούτω καθεξής. Τα αυριανά ρομπότ θα έχουν εγκεφάλους που μπορούν να εκπαιδεύονται μόνα τους με τη δική τους εμπειρία.
Le Point : Μαθηματικά, Τεχνητή Νοημοσύνη, λογοτεχνία - τι πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας κατά προτεραιότητα ;
Είπα στα τρία παιδιά μου: "Μην πηγαίνετε σε σχολή διοίκησης επιχειρήσεων, είναι χάσιμο χρόνου!" Σε μια δύσκολη στιγμή, μπορεί να είναι χρήσιμο στο στάδιο του MBA ή του διδακτορικού, αλλά σε προπτυχιακό επίπεδο, είναι άσκοπο. Έχουν μεγαλώσει πια. Σήμερα, θα συμβούλευα τους νέους να μελετήσουν έναν συνδυασμό μαθηματικών, λογοτεχνίας και ιστορίας. Παλιά ονομαζόταν φιλοσοφία. Η ικανότητα εκτέλεσης σύνθετης συλλογιστικής είναι αυτό που είναι πιο χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων. Η εκμάθηση προγραμματισμού δεν είναι χρήσιμη, επειδή η Τεχνητή Νοημοσύνη θα προγραμματίσει για εμάς. Αλλά η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα εξαλείψει ποτέ την ανάγκη για ανθρώπινη παρέμβαση. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, νοσηλευτές, ηλεκτρολόγους ή υδραυλικούς ! Γνωρίζετε πόσα κερδίζει ένας ηλεκτρολόγος που εργάζεται σε ένα κέντρο δεδομένων στις Ηνωμένες Πολιτείες; Μεταξύ 150.000 και 200.000 δολαρίων ετησίως. Οι εργαζόμενοι στην αυτοκινητοβιομηχανία κερδίζουν ένα κλάσμα αυτού του ποσού. Σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Microsoft, Satya Nadella, υπάρχει έλλειψη 500.000 ηλεκτρολόγων στις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω της τεράστιας ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια που προκαλείται από την επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό δείχνει πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μεταμορφώσει την οικονομία, καταστρέφοντας ορισμένες θέσεις εργασίας αλλά δημιουργώντας άλλες.
Le Point
Σχόλια