ΚΑΤΣΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Η Κίνα δεν ξεχνά. Η ιστορική της μνήμη
παραμένει χαραγμένη βαθιά, καθορίζοντας την ταυτότητά της και τη στάση
της απέναντι στον κόσμο. Οι Πόλεμοι του Οπίου (19ος αιώνας) αποτελούν
μια από τις πιο οδυνηρές σελίδες της ιστορίας της, όχι μόνο λόγω των
κοινωνικών και οικονομικών καταστροφών που προκάλεσαν, αλλά και γιατί το
όπιο χρησιμοποιήθηκε από τη Βρετανία ως στρατηγικό εργαλείο εξωτερικής
πολιτικής. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Οι Βρετανοί, σχεδίασαν σκόπιμα την εισαγωγή και διασπορά του οπίου στην Κίνα, αποσκοπώντας στην αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και στην εκμετάλλευση της εξάρτησης του πληθυσμού. Μέσω του Opium Monopoly, κατέστησαν την Ινδία κέντρο παραγωγής οπίου για να εξισορροπήσουν το εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα που δημιουργήθηκε από τις μαζικές εισαγωγές τσαγιού και μεταξιού στη Δύση.
Η κινεζική αντίσταση, όπως η επιστολή του Lin Zexu προς τη Βασίλισσα
Βικτώρια (1839), καταδίκαζε το εμπόριο ως «ηθικό έγκλημα» και ζητούσε τη
διακοπή του. Η Βρετανία απάντησε με πολεμικά πλοία, επιβάλλοντας την
«νομιμοποίηση της ναρκωτικής ουσίας» για να εξασφαλίσει την οικονομική
κυριαρχία της. Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: μέχρι το 1838, 12
εκατομμύρια Κινέζοι ήταν εθισμένοι στο όπιο. Αυτή η «ταπείνωση» δεν
ξεχάστηκε ποτέ. Αντιθέτως, διαμόρφωσε την κινεζική νοοτροπία και την
καχυποψία απέναντι στις δυτικές επιρροές.
Η σημερινή προσέγγιση της Κίνας για την οικοδόμηση μιας “καθαρής κοινωνίας” — απαλλαγμένης από τις “αδυναμίες” του δυτικού πολιτισμού — δεν είναι απλώς μια ηθική επιλογή, είναι μια ιστορική εκδίκηση και μια στρατηγική χάριν της εθνικής της επιβίωσης. Οι Πόλεμοι του Οπίου δίδαξαν στην Κίνα ότι η εθνική ισχύς δεν βασίζεται μόνο στον στρατό, αλλά και στην ικανότητα να αντιστέκεται σε εξωτερικές πιέσεις που υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή. Οι πολιτικές αυτές είναι η απάντηση ενός έθνους που έμαθε, μέσα από την πικρή εμπειρία, πως η πραγματική ισχύς ξεκινά από την ανθεκτικότητα της ίδιας της κοινωνίας.
Παρά τις εντεινόμενες συζητήσεις και ενστάσεις, η πορνογραφία παραμένει ευρέως προσβάσιμη, σχεδόν «νομιμοποιημένη» στον δημόσιο διάλογο της Δύσης. Η Κίνα όμως επιλέγει μια σαρωτική, ολοκληρωτική απαγόρευση—όχι απλώς ως μέσο καταστολής της «ηθικής παρακμής», αλλά ως βασικό γρανάζι σε μια τεράστια μηχανή κοινωνικής μηχανικής (social engineering).
Η εκστρατεία του ΚΚΚ
Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) χρησιμοποιεί την ιδέα της «καθαρής κοινωνίας» ως μοχλό για να κατευθύνει την ακμάζουσα ενέργεια και τη δημιουργικότητα του πληθυσμού χωρίς «αδύναμα σημεία», ικανό να ανταγωνιστεί τη Δύση χωρίς τους «περισπασμούς» της ατομικής ελευθερίας, βασιζόμενο σε μια αυταρχική ελιτιστική λογική, όπου η ανθρώπινη πολυπλοκότητα θυσιάζεται στον βωμό της συλλογικής αποτελεσματικότητας.
Το 1983, το ΚΚΚ ξεκίνησε την «Εκστρατεία κατά της Πνευματικής Ρύπανσης», με στόχο την εξάλειψη «δυτικών ηθικά διεφθαρμένων ιδεών» που απειλούσαν, σύμφωνα με την ηγεσία, την κοινωνική συνοχή και την πολιτική πίστη. Η πορνογραφία ταξινομήθηκε ως μία από τις μορφές αυτής της «ρύπανσης»—ένας όρος που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τη σημερινή καταστολή.
Ο όρος «πνευματική ρύπανση» (精神污染) δεν έχει εγκαταλειφθεί. Αντίθετα, αναβίωσε υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος το 2013 προειδοποίησε για την ανάγκη «καθαρισμού του διαδικτυακού χώρου» από «επιβλαβείς πληροφορίες».
Στο πλαίσιο αυτό, η πορνογραφία ερμηνεύεται όχι μόνο ως ηθικό ζήτημα, αλλά ως εργαλείο πολιτισμικού πολέμου που υπονομεύει την εθνική ασφάλεια, καθώς σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις, η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό «αποδυναμώνει το πνεύμα της νεολαίας», μειώνοντας την παραγωγικότητα και την αφοσίωση στο έθνος —μια ρωγμή στην ατσάλινη εικόνα της συλλογικής προόδου.
Πώς ερμηνεύεται η πορνογραφία
Το ΚΚΚ ερμηνεύει την πορνογραφία ως «ψυχική ναρκωτική ουσία» που αποσπά την προσοχή των πολιτών από τους εθνικούς στόχους. Ευρισκόμενοι σε μια περίοδο που η Κίνα στοχεύει να γίνει η κορυφαία τεχνολογική και οικονομική υπερδύναμη μέχρι το 2049 (εκατονταετηρίδα της Λαϊκής Δημοκρατίας), η ηγεσία της πιστεύει ότι μια κοινωνία χωρίς «εσωτερικούς εχθρούς» (όπως η πορνογραφία, τα video games, ή τα «δυτικά» ιδεολογικά ρεύματα) είναι απαραίτητη για να:
- Κατευθύνει όλη τη δημιουργική ενέργεια του πληθυσμού σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας (AI, κβαντικούς υπολογιστές).
- Εξασφαλίσει ψυχική και συναισθηματική πειθαρχία στους νέους, οι οποίοι θεωρούνται «στρατηγικός πόρος» για το μέλλον.
- Αποφύγει τις «ασθένειες» της Δύσης, όπως η μείωση της παραγωγικότητας λόγω διαδικτυακών εθισμών
Η έννοια της «κοινωνικής καθαρότητας» δεν περιορίζεται στην πορνογραφία. Εμφανίζεται και σε απαγορεύσεις όπως αυτές των TikTok-style βίντεο για ανηλίκους (2021) ή των βίαιων online παιχνιδιών—όλα αυτά είναι απευκταία και ερμηνεύονται ως εμπόδια στη συλλογική προοπτική του έθνους.
Κινεζική Υπερηφάνεια και Ηθική Υπεροχή
Το αφήγημα της «καθαρής κοινωνίας» συνδέεται άρρηκτα με την κινεζική πατριωτική αφύπνιση. Ο Σι Τζινπίνγκ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η Κίνα βρίσκεται σε μια «νέα εποχή» όπου πρέπει να «προστατεύσει το πνεύμα του έθνους» από εξωτερικές επιρροές. Η πορνογραφία, ως προϊόν της «δυτικής διαφθοράς», αντιμετωπίζεται ως όπλο πολιτισμικού ιμπεριαλισμού που αποσκοπεί να υπονομεύσει την κινεζική νεολαία.
Αυτό το αφήγημα δεν απευθύνεται μόνο εσωτερικά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Κίνα χρησιμοποιεί την αυστηρή της ηθική πολιτική ως διπλωματικό εργαλείο, ισχυριζόμενη ότι προσφέρει μια νέα εναλλακτική στον δυτικό υλισμό.
Η Νιγηρία, μια χώρα με έντονες θρησκευτικές συγκρούσεις και οξεία οικονομική ανισότητα, αποτέλεσε στόχο της κινεζικής διπλωματίας της «ηθικής υπεροχής». Το 2022, κατά τη σύνοδο κορυφής του Forum on China-Africa Cooperation κινεζικοί αξιωματούχοι πρόβαλαν το μοντέλο της Κίνας ως «οδηγό για κοινωνική σταθερότητα και ταχεία ανάπτυξη χωρίς τους δυτικούς κινδύνους» την ίδια στιγμή που δυτικές χώρες συνέδεαν την δική τους βοήθεια με απαιτήσεις για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις ή σεβασμό των LGBTQ+ δικαιωμάτων.
Σε ομιλία του, ο Κινέζος πρέσβης στην Αμπούτζα το έθετε ξεκάθαρα: «Η Κίνα σέβεται την κυριαρχία σας και δεν θα σας μολύνει με πορνογραφία ή ατομικισμό. Μαζί, θα χτίσουμε μια κοινωνία αρμονίας». Αυτή η τακτική ενισχύει τη γεωπολιτική της επιρροή, μετατρέποντας θέματα όπως η απαγόρευση της πορνογραφίας σε διεθνή νομιμοποίηση του στρατηγικού της μοντέλου.
Για το ΚΚΚ, η απαγόρευση της πορνογραφίας δεν είναι ηθικός στόχος, αλλά ένα μέσο για τη δημιουργία του κινεζικού πατριωτικού ονείρου: μιας κοινωνίας όπου κάθε πολίτης λειτουργεί ως μία τελείως συντονισμένη μονάδα σε έναν γιγαντιαίο μηχανισμό, αφοσιωμένος αποκλειστικά στην υπηρεσία του έθνους.
Αυτό το όραμα, παρόλο που αντίκειται βαθιά τις δυτικές αξίες, έχει αποτελέσματα: η Κίνα είναι ήδη μια παγκόσμια υπερδύναμη. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: Μπορεί μια τέτοια κοινωνία να διατηρήσει τη δυναμική της χωρίς να θυσιαστεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Η απάντηση θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον της Κίνας, αλλά και το ποια ιδεολογία θα κυριαρχήσει στον 21ο αιώνα.
Η Κίνα και οι παρενέργειες της προόδου
Η ιστορία, σαν φιλόσοφος με αστείο βλέμμα, μας θυμίζει ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι ούτε πέτρα ούτε νερό—δεν θρυμματίζεται με ένα χτύπημα, μπορεί όμως να διαβρωθεί σταγόνα-σταγόνα. Η Κίνα, με το μοντέλο της, αγκαλιάζει τον ταχύτατο σιδηρόδρομο της προόδου, όπου κάθε βαγόνι συντηρείται με πειθαρχία. Ωστόσο, οι σιδηροδρομικές γραμμές, όσο και να παρεκκλίνουν, οδηγούν πάντα σε προκαθορισμένους σταθμούς.
Η Ιστορία έχει δείξει επανειλημμένα ότι τα πιο φιλόδοξα οράματα μιας κοινωνίας σκοντάφτουν συχνά στις λεπτές (και συνήθως απρόβλεπτες) εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης. Στην Κίνα, η Μεγάλη Πορεία (1934–1935) του ΚΚΚ απέδειξε ότι η συλλογική δράση μπορεί να κινητοποιήσει εκατομμύρια, αλλά η Πολιτιστική Επανάσταση (1966–1976) δίδαξε πικρά πώς η προσπάθεια «εκκαθάρισης» ιδεών οδηγεί στην πλήρη ισοπέδωση της ελεύθερης σκέψης.
Σήμερα, η Κίνα επιχειρεί να προχωρήσει σε μια «ελεγχόμενη έκρηξη» προόδου, από την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) μέχρι την επιβολή δρακόντειων μέτρων κοινωνικής συμμόρφωσης—όλα υπό την αιγίδα μιας φιλοσοφίας που δεν ανέχεται «περιττές τριβές». Το ερώτημα παραμένει αν μπορεί να επεκτείνει τους στόχους της χωρίς να κλείσει τα παράθυρα της ανθρώπινης φύσης, όπως προσπάθησε κάποτε να τα σφραγίσει η επίσημη ρητορική του ΚΚΚ κατά την Πολιτιστική Επανάσταση.
Αντίστοιχα, η ταχύτατη βιομηχανική απογείωση του 20ού αιώνα στη Δύση—στο πλαίσιο της οποίας η διαφωνία και η κριτική σκέψη έπαιξαν γενεσιουργό ρόλο προόδου—υπενθυμίζει πως η απρόσμενη γέννηση νέων ιδεών συχνά αναδύεται ακριβώς από εκεί που προκύπτει «θόρυβος» και όχι από αποστειρωμένους χώρους.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η Κίνα έχει ήδη χαράξει μια πορεία που τη φέρνει στην παγκόσμια πρωτοπορία—με ανυπολόγιστη ταχύτητα και με έναν συγκεντρωτισμό που γοητεύει και τρομάζει ταυτόχρονα. Η πορεία που ακολουθεί θα δείξει αν ένας τέτοιος απόλυτος έλεγχος μπορεί να μετουσιώσει τις τριβές σε δημιουργική ενέργεια—ή αν, τελικά, θα προκαλέσει μια αδιόρατη διάβρωση του ίδιου του καθεστώτος.
Σχόλια