Η τραγωδία της Συρίας και το νέο τοπίο στη Μέση Ανατολή με κερδισμένους την Τουρκία και το Ισραήλ και ρυθμιστές τους τζιχαντιστές!

  

 Γράφει ο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Η ανατροπή της Μπααθικής κυβέρνησης στη Συρία είναι γεγονός. Η Δαμασκός έπεσε στα χέρια τζιχαντιστικών οργανώσεων. Μια σκοτεινή περίοδος ξεκινάει στη χώρα. Οι κίνδυνοι για τους λαούς της περιοχής είναι μεγάλοι. Οι εξελίξεις προκαλούν δονήσεις σε όλα τα επίπεδα διαμάχης για την ανακατανομή των σφαιρών επιρροής στον πλανήτη. Αναμφίβολα, μία στρατηγική μεταβολή στις ισορροπίες ισχύος είναι σε εξέλιξη στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Στην «κορυφή» του συστήματος ο μεγάλος κερδισμένος είναι οι ΗΠΑ. Η βάση της Ρωσίας και ένας κόμβος της Κίνας για την προβολή ισχύος στη Μέση Ανατολή έχει πλέον εκλείψει. Ο άξονας επιρροής του Ιράν δέχεται καίριο πλήγμα. Το Ισραήλ ευκολύνεται στην επέκταση των ζωνών «ασφαλείας» του και στην ομαλοποίηση σχέσεων με κράτη της περιοχής, στο φόντο της κατοχής/προσάρτησης των Παλαιστινιακών εδαφών. Το άνοιγμα του Συριακού περάσματος δίνει δυναμική σε Δυτικά σχέδια για την οικονομική/ενεργειακή ολοκλήρωση της Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη με αγωγό τη Νατοϊκή Τουρκία (ανταγωνιστικότερα απ’ αυτά της Μεσογείου), εφόσον βέβαια μείνει ανοιχτό. Η αναδιάταξη των συντελεστών ισχύος των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή προς τον Ινδοειρηνικό και την Αν. Ευρώπη, με τη διατήρηση παρουσίας σε στρατηγικά σημεία της Μέσης Ανατολής, είναι πιο εύκολη στο νέο πλαίσιο. Συνολικά, οι εξελίξεις ωθούν την ανάπτυξη ενός δακτυλίου περικύκλωσης των Κίνα-Ρωσία στην ενδοχώρα της Ευρασίας και την αποδυνάμωση του Ιράν.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Αντίθετα, ο μεγάλος χαμένος είναι η Ρωσία. Η λειτουργία των ναυτικών/αεροπορικών της βάσεων και η δυνατότητα άσκησης οποιασδήποτε επιρροής στη Συρία ελαχιστοποιείται. Φίλοι και εχθροί της Μόσχας στη Μέση Ανατολή και ιδίως στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία βλέπουν την αδυναμία της να διασώσει μία χώρα στρατηγική της σύμμαχο, κάτι που θα επηρεάσει τη γεωπολιτική τους συμπεριφορά. Η Δύση σωρεύει νέα «κεφάλαια» για να της επιτεθεί στο μετασοβιετικό χώρο. Η εξάρτηση από την Τουρκία για τη διατήρηση των οποιονδήποτε ερεισμάτων της στη Συρία και για την αποφυγή μετατροπής της Μαύρης Θάλασσας σε Νατοϊκή λίμνη μεγαλώνει. Ένα σημαντικός πυλώνας για την ανάπτυξη της στρατηγικής της συνεργασίας με το Ιράν δεν υφίσταται πλέον.  Η ανισομετρία στη σχέση στρατηγικής συνεργασίας Κίνας-Ρωσίας μεγαλώνει και άλλο υπέρ του Πεκίνου. Συνεπώς, η προοπτική ανάδειξης της Ρωσίας σε πυρήνα των διαδικασιών για την Ευρασιατική ολοκλήρωση δέχεται σημαντικό πλήγμα.

Προς ώρας, η Τουρκία είναι ο μεγάλος κερδισμένος σε περιφερειακό επίπεδο. Η επιρροή της επεκτείνεται με ανομοιομορφία σε όλη την επικράτεια της Συρίας δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Οι SDF έχασαν σχεδόν όλα τα εδάφη με ισχυρό Κουρδικό στοιχείο σε αυτή την περιοχή, ενώ τα κέρδη τους από την αποχώρηση των δυνάμεων Άσσαντ στην κεντρική και ανατολική χώρα είναι σε μέρη που κυριαρχεί το Αραβικό στοιχείο. Η σημασία της Τουρκίας για την κεφαλαιοποίηση από τη Δύση των κερδών της ήττας της Ρωσίας και του Ιράν, γίνεται πλέον κολοσσιαία. Το ίδιο ισχύει από πλευράς Ιράν και Ρωσίας, ενώ θα οξύνεται η πίεση εναντίον τους. Αντίθετα η αξία των SDF ανατολικά του Ευφράτη συρρικνώνεται για ΗΠΑ-Ρωσία. Μία σύγκρουση με την Τουρκία για τη στήριξη της Κουρδικής δομής είναι επικίνδυνη για τις πρώτες και ανώφελη για τη δεύτερη. Σε αυτό το ενδεχόμενο το Ιράν είναι ο μόνος δρών με ερείσματα ικανά να το ωφελήσουν από μία ανάφλεξη εκεί, κάτι που απεύχονται οι ΗΠΑ. Άλλωστε, οι διαφορές τους με την Τουρκία είναι τακτικού χαρακτήρα, ενώ η στρατηγική σύμπλευση τους παράγει συνεννοήσεις και κρατά τις ΗΠΑ μακριά από την αντιπαράθεση Τουρκίας-SDF. Η όλη στάση τους κατά την εξέλιξη των πρόσφατων δραματικών γεγονότων και η φιλολογία που αναπτύχθηκε το προηγούμενο διάστημα για θετικές εξελίξεις στο θέμα του PKK στην Τουρκία μόνο τυχαίες δεν είναι. Την ίδια ώρα η Άγκυρα σωρεύει ισχύ για να αυξήσει ερείσματα σε Λίβανο και Ιράκ, όπου αναμένεται αποδυνάμωση των φιλοιρανικών παρατάξεων. Η Τουρκία έχει ήδη στρατιωτική παρουσία στο βόρειο Ιράκ, ενώ επιδρά σε μέρος του Κουρδικού-Ιρακινού συστήματος εξουσίας. Αντίστοιχα μία κλιμάκωση της αντιπαράθεσης του Ιράν με ΗΠΑ και Ισραήλ θα προσφέρει ευκαιρίες για την αύξηση της επιρροής της Τουρκίας σε νότια και κεντρική Ασία. Σε αυτή την περίπτωση ο άξονας της με το Αζερμπαϊτζάν δύναται να ενεργοποιηθεί για τη μόχλευση των Αζερικών πληθυσμών στο Ιράν, όπως και ο Οργανισμός Τουρκικών Κρατών στην ευρύτερη Κασπία. Παράλληλα, η αξιοπιστία της Τουρκίας ως ηγέτη μεγαλώνει στον Ισλαμικό-Τουρανικό χώρο. Έτσι όμως αυξάνουν και τα ερείσματα της σε παρατάξεις-κυβερνήσεις προσανατολισμένες στο Πολιτικό Ισλάμ. Ως εκ τούτων, η Τουρκία ωφελείται στη διεύρυνση των ζωνών κυριαρχίας και στη συγκρότηση μίας σφαίρας προνομιακής επιρροής στην εγγύς περιμετρική ζώνη της, στα πλαίσια ενός σχεδίου κατοχύρωσης της ως μία πολυπεριφερειακή δύναμη.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Παράλληλα, το Ισραήλ είναι επίσης στους μεγάλους ωφελημένους. Η στρατιωτική δράση για την  επέκταση της ζώνης «ασφαλείας» του από το κατεχόμενο Γκολάν προς τη νότια Συρία έχει ήδη ξεκινήσει. Το Τελ-Αβίβ επιδιώκει δέσιμο των Δρούζων με τις δομές του Ισραηλινού κράτους, ενώ αποπειράται συνεννοήσεις με φράξιες των τζιχαντιστών. Πρόσθετα, οι οδοί ανεφοδιασμού της Χεσμπολά στο Λίβανο μέσω Συρίας έχουν καταστεί αδρανείς. Σε αυτό το φόντο οι πρόνοιες της συμφωνίας για την κατάπαυσης του πυρός στο νότιο Λίβανο δύναται να εργαλειοποιηθούν για την παραμονή των στρατευμάτων του και τη συνέχιση των επιθέσεων του εκεί. Αντίστοιχα, η απομόνωση των Παλαιστινιακών οργανώσεων θα ενταθεί. Το Ισραήλ είναι άνετο να συνεχίσει τη γενοκτονία στη Γάζα και να εντείνει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Δυτική Όχθη. Επιπλέον, η απομόνωση αυξάνει την πίεση στις Παλαιστινιακές οργανώσεις για μία συμφωνία-συνθηκολόγηση μαζί του, αλλά και για τη μεγαλύτερη πρόσδεση τους στην Τουρκία. Μία αποδοχή από μέρους τους ενός πλήρως εξαρτημένου από το Ισραήλ Παλαιστινιακού κράτους και μονάχα σε θύλακες και όχι στα εδάφη που προβλέπουν τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, είναι πιο δελεαστική σε αυτό το περιβάλλον. Η Τουρκία έχει ωθήσει άλλωστε τις εξελίξεις προς αυτό το δρόμο και προ 20ετίας, πρωταγωνιστώντας σε μία διαδικασία «εξημέρωσης» της Χαμάς, την οποία και διέκοψε η παγίωση της συμμαχίας Ιράν-Συρίας και η ήττα των Ισλαμιστών στην πρώτη φάση του πολέμου στη Συρία, τους οποίους τότε υποστήριξε η Χαμάς. Αναμφίβολα, το Σχέδιο Μεγάλο Ισραήλ περνάει σε νέα ανώτερη φάση υλοποίησης.

Αντίθετα, το Ιράν είναι στους μεγάλους χαμένους της κατάληξης του πολέμου στη Συρία. Ο άξονας επιρροής του από το Αφγανιστάν στη Μεσόγειο με προεκτάσεις στην Αραβική Χερσόνησο δέχεται καίριο πλήγμα. Η έξωση του από τη Συρία έχει ευρύτατες συνέπειες. Η στήριξη της Χεσμπολά στο Λίβανο δυσκολεύει πολύ. Η πίεση στις πολιτοφυλακές του στο Ιράκ αναμένεται να κλιμακωθεί. Η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία θα εκμεταλλευτούν τη δύσκολη θέση του για να απαιτήσουν υποχωρήσεις του σε Μεσοποταμία και Υεμένη, οι οποίες θα είναι εις βάρος των Ιρακινών Σιιτικών πολιτοφυλακών και των Χούθι. Η μείωση της επιρροής του στη Μέση Ανατολή ανοίγει την όρεξη και του Ισραήλ, ενώ ελαττώνει και την ισχύ του στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Η σχέση του με την Κίνα γίνεται πιο ανισομερής, ενώ χάνεται ένας σημαντικός πυλώνας ανάπτυξης των σχέσεων του με τη Ρωσία. Επόμενα, η προοπτική παγίωσης της Τεχεράνης ως ένα αυτόνομο γεωπολιτικό κέντρο ισχύος στο νέο κόσμο αδυνατίζει διακριτά.

Τέλος, οι τζιχαντιστές αναδεικνύονται σε «ρυθμιστές» της κατάστασης εντός Συρίας. Οι επιδιώξεις πρωτίστως της Τουρκίας, των ΗΠΑ και του Ισραήλ, επίσης του Κατάρ, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας που διατηρούν ορισμένους διαύλους ή και επιρροή στα εδάφη που αυτοί ελέγχουν, αλλά και του Ηνωμένου Βασιλείου, της ΕΕ και της Γαλλίας που από καιρό αναμένουν ευκαιρία για να «πατήσουν πόδι» σε όλη τη Συρία, θα εκφραστούν μέσα από τις φιλοδοξίες, τις αντιθέσεις και τη διάθεση συμβιβασμού των HTS, SNA και των άλλων τζιχαντιστικών φραξιών. Η ύπαρξη ισχυρής Αλαουίτικης μειονότητας, η οποία σε μεγάλο βαθμό στήριξε το Μπάαθ και η οποία κυρίως βρίσκεται στην ακτή της Μεσογείου, ο φόβος/επιφύλαξη με τον οποίο βλέπει τη νέα κατάσταση ένα μωσαϊκό μειονοτήτων, οι αυταπάτες/προσδοκίες μέρους των Σουνιτών στα αστικά κέντρα για εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής, αλλά και οι δομές των SDF στα ανατολικά του Ευφράτη, οι οποίες ως ένα βαθμό θα αξιοποιηθούν από τις ΗΠΑ για την ποδηγέτηση των εξελίξεων, αποτελούν τα άλλα κομμάτια ενός δύσκολου παζλ. Η συμπλήρωση του τελευταίου από τις εξωτερικές δυνάμεις που πρωταγωνίστησαν στην ανατροπή Άσσαντ προϋποθέτει το συμβιβασμό τους ως προς τις σφαίρες επιρροής στα εδάφη και τα διοικητικά κέντρα της νέας Συρίας, αλλά και την αποδοχή αυτού του συμβιβασμού από τους εγχώριους δρώντες. Κάτι ούτως ή άλλως δύσκολο ακόμη και δίχως την παρουσία ανταγωνιστών, όπως η Ρωσία, το Ιράν.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Σε αυτό το φόντο, διάφορα σενάρια έρχονται στο προσκήνιο. Η συντριπτική επικράτηση των τζιχαντιστών και η ανομοιόμορφη συμμαχία και εξάρτηση τους από την Τουρκία κάνει πλέον πιθανή την εμφάνιση μίας ενιαίας, ίσως πιο αποκεντρωμένης, Ισλαμικής Συρίας. Μία άλλη πιθανότητα είναι μία ομοσπονδιακή Συρία, όπου η Σαρία θα έχει κυρίαρχο ρόλο στο μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας, μία εξέλιξη που φαντάζει όμως δύσκολη αν δεν ικανοποιηθούν ορισμένες αξιώσεις της Άγκυρας ως προς τους Κούρδους και τις πολιτικές εκφράσεις τους. Η μετατροπή της Συρίας σε Τζιχαντιστική μαύρη τρύπα που θα βυθίσει στο χάος όλη την περιοχή και η ανάδυση ενός Εμιράτου στα πρότυπα του Αφγανιστάν δε μπορεί επίσης να αποκλειστεί. Άλλωστε οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις έχουν αποδείξει ότι δε δυσκολεύονται να αναβαπτίζουν τέτοια στοιχεία και να κάνουν «μπίζνες» μαζί τους. Σε κάθε περίπτωση, οι σκοταδιστικές ιδέες και δράσεις των τζιχαντιστών και τα «παίγνια» των ιμπεριαλιστών προμηνύουν μόνο αρνητικές εξελίξεις για τους λαούς της Συρίας και της Μέσης Ανατολής.

Παράλληλα, η μεταβολή στις διεθνείς ισορροπίες ισχύος θα επηρεάσει το «παζάρι» ΗΠΑ-Ρωσίας και ΗΠΑ-Ιράν. Η Μόσχα ωθείται να δράσει πιο αποφασιστικά στο μετασοβιετικό χώρο αν θέλει να διασωθεί ως μεγάλη δύναμη, κάτι που πρωτίστως αφορά τη βελτίωση των θέσεων της στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ και η Δύση αποθρασυσμένες από τη νίκη στη Συρία έλκονται να πιέσουν πολύ περισσότερο Ρωσία και Ιράν. Η Τεχεράνη θα αναγκαστεί σε ελιγμούς αν θέλει να επιβιώσει ως περιφερειακή δύναμη. Μία πιο τολμηρή στάση στο πυρηνικό της πρόγραμμα ή ένας ορισμένος αναπροσανατολισμός της προς τη Δύση είναι οι πιο πιθανές επιλογές της. Σε όλα τα ενδεχόμενα, οι ανταγωνισμοί για το ξαναμοίρασμα του κόσμου γίνονται πιο περίπλοκοι και επικίνδυνοι για τους λαούς.