Οι σχεδόν αόρατες διαφορές: Μια ιστορική χαρτογράφηση των διαιρετικών τομών και των ανισοτήτων

Ilias Karavolias

( Οι σχεδόν αόρατες διαφορές: Μια ιστορική χαρτογράφηση των διαιρετικών τομών και των ανισοτήτων - Tου Ηλία Καραβόλια, για τον συλλογικό τόμο «Πολιτικές διαιρετικές τομές και κοινωνικές ανισότητες- Μια μελέτη 25 δημοκρατιών», εκδ. Τόπος)

Μπορεί οι καθηγητές Οικονομικών Τζόνσον, Ρόμπινσον, Ατζέμογλου να βραβεύθηκαν φέτος με το Νόμπελ για την εργασία τους σχετικά με το "πώς οι θεσμοί διαμορφώνονται και επηρεάζουν την ευημερία, η μελέτη τους όμως αφορά κυρίως ιστορικά δεδομένα κρατών ( πχ. τις αποικιακές καταβολές της συγκριτικής ανάπτυξης και τις καταβολές της ευημερίας και της φτώχειας )

Ο θεσμός όμως των κομμάτων, δηλαδή η μείζονα κοινωνική αναπαραστατική μορφή της λαϊκής εκπροσώπησης, ιστορικά διέπεται από μια συνεχή ( και επίμονη) παρουσία πολιτικών διαιρετικών τομών.

Το συγκεκριμένο φαινόμενο θα έπρεπε να είναι αντικείμενο συγκριτικής μελέτης θεσμικών, ιδεολογικών και κομματικών συστημάτων. Και το ελληνικό αναγνωστικό κοινό έχει την ευκαιρία να το μελετήσει ως τέτοιο.

Με επιστημονική επιμέλεια των : Σ. Στεμνής, Π. Τσούκαλης, Ν. Στραβελάκης, κυκλοφόρησε η ελληνική έκδοση ( εκδ. Τόπος) του συλλογικού τόμου «Πολιτικές διαιρετικές τομές και κοινωνικές ανισότητες- Μια μελέτη 25 δημοκρατιών» ( με επιμέλεια στο πρωτότυπο των Gethin, Toledano, Piketty).

Πρόκειται για έργο -τομή αφού καταδεικνύει την παγκόσμια σχεδόν κρίση αντιπροσώπευσης των λαϊκών εργατικών στρωμάτων στις εξουσιαστικές κομματικές ελίτ- κάτι που δυστυχώς αφορά και τα (κέντρο) αριστερά κόμματα.

Οι ανισότητες μελετώνται από τους ερευνητές στο βιβλίο όχι απλά ως σύμπτωμα των ταξικών εισοδηματικών πολιτικών αλλά και ως αποτέλεσμα της έλλειψης συγκροτημένου σχεδίου αναδιανεμητικής και αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής.

Οι διαιρετικές τομές είναι ιστορικά εμφανείς στις χώρες όπου διεξήχθησαν οι επεξεργασίες δεδομένων, αφού τα στοιχεία των ερευνών εκεί, που «σταθμίζονται» ουσιαστικά στα κεφάλαια μέσα στον συγκεκριμένο τόμο, δείχνουν την μεταβαλλόμενη δομή οικονομικών και πολιτικών συγκρούσεων στον μεταπολεμικό κόσμο της Δύσης.

Η ευφυής χρήση του όρου «Βραχμανική Αριστερά» διαχωρίζει τα πορισματικά στοιχεία που απορρέουν από τις «σκληρές» δεξιές πολιτικές σε κράτη όπου η αγορά και το εμπόριο κυριάρχησαν μονομερώς έναντι παραδοσιακών κοινωνικών και πολιτισμικών θεσμών αλλά και έναντι προταγμάτων όπως δημόσιες επενδύσεις, κοινωνικό κράτος, υποδομές, αναδιανεμητικά οφέλη.

Οι εκλογές, ο εθνικισμός, η οικονομία της κρίσης, γίνονται «αντικείμενο επεξεργασίας» μαζί με σωρεία στατιστικών δεδομένων ώστε ο αναγνώστης να κατανοήσει πως ο θεσμικός και κοινωνικός αντικατοπτρισμός αποτυπώνει, σε συνάρτηση με την συστημική δυναμική του δυτικού καπιταλισμού, την εξέλιξη των ανισοτήτων και των κοινωνικών αντιθέσεων.

Οι τάξεις είναι «παρούσες» σε όλο το βιβλίο και η ευρωπαϊκή τουλάχιστον αριστερά οφείλει να δει πως αυτό το υπόκωφο ταξικό πρόσημο των ευρημάτων στις μετρήσεις συνθέτει το φόντο της σύγχρονης απόκλισης μεταξύ κοινωνικής προσδοκίας στο πολιτικό φαντασιακό και ραγδαίας ανόδου της Ακροδεξιάς εκπροσώπησης ενός μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος.

Γίνεται δε αναφορά και στην Ελλάδα από το 1980 έως το 2019, όπου και κατανοούμε τις δικές μας ελλείψεις : κυρίως αυτή της στάθμισης μεταξύ ιστορικής οπτικής και σύγχρονης ερμηνευτικής, από την οποία πάσχει το εγχώριο αριστερό πολιτικό δυναμικό.

Με το βιβλίο αυτό απεικονίζεται ( σε επίπεδο που θα έπρεπε να απασχολεί όχι μόνο αυτούς που χαράσσουν πολιτικές αλλά και μείζονες πολιτισμικές παρεμβάσεις ) το ακριβές μέγεθος τόσο σε κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες χωρών μεταπολεμικά στην Ευρώπη, όσο και σε μετασχηματιστικό βάθος λόγω των οικονομικών κύκλων υπερσυσσώρευσης και κρίσης.

Σε κεφάλαια που αφορούν χώρες Μ. Ανατολής και Β. Αφρικής ο αναγνώστης βλέπει την κοινωνιολογική και ανθρωπολογική διάσταση των ανισοτήτων και τις ιστορικές «βάσεις» των διαφορετικών τομών( θρησκεία, ταυτότητα, πολιτισμός).

Το βιβλίο, άρτια επιμελημένο από καταξιωμένους ξένους και Έλληνες επιστήμονες, θα έπρεπε να είναι κάτι σαν ιστορικός οδικός χάρτης για την σύγχρονη ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, ειδικά σήμερα που το διεθνές σκηνικό της γεωπολιτικής αστάθειας «καλύπτει» επικίνδυνα τις ανισότητες και την ταξική διαίρεση ενώ δημιουργεί ασφυκτική συνθήκη διεξόδου για εναλλακτικά αναπτυξιακά μοντέλα και πολιτικά προτάγματα.

===========