Η επέκταση του πολέμου στο Λίβανο και παγκοσμιοποίηση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή-Γιάννης Χουβαρδάς

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνουν όσα γράψαμε στα άρθρα στις 16/10/2023 . (1) Το Ισραήλ ζητεί την αλλαγή του status quo και μια στρατηγική νίκη, επενδύοντας στις πλάτες των ΗΠΑ. (2) Η πολεμική δράση του θρέφεται από τη βοήθεια που αυτές του προσφέρουν και από την ανοχή τους ή την αδυναμία τους να το περιορίσουν. (3) Το Ιράν δείχνει να αδυνατεί να το αποτρέψει από ενέργειες που τελικά θα επιβάλλουν την ένοπλη αναμέτρηση τους. Έτσι, η αναγκαία βάση για την εκδήλωση ενός μεγάλου πόλεμο έχει στηθεί στην περιοχή. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Άλλωστε, η θέληση μονάχα ενός δρώντα είναι αρκετή γι’ αυτό. Η επιμονή του Τελ-Αβίβ στην υλοποίηση του σχεδίου «Μεγάλο Ισραήλ» μετά την 07^η/10^ου/2023, το ωθεί σε απόπειρα συντριβής της αντίστασης των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα εδάφη, αλλά και των ομάδων που μάχονται την παράνομη κατοχή του στα υψιπέδα του Γκολάν και στις φάρμες Σεμπάα σε Συρία και Λίβανο αντίστοιχα. Η σημασία του Ισραήλ στη διαιώνιση της ηγεσίας των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή συντηρεί τη στήριξη τους στην προοπτική επέκτασης του. Το υπάρχον status quo δίνει στο Ιράν έναν μεγάλο βαθμό περιφερειακής επιρροής, ο οποίος αυξάνει με την Ιρανοσαουδαραβική προσέγγιση και με τη φθορά του Ισραήλ στη Γάζα, καθιστώντας ζωτική για την Τεχεράνη την υπεράσπιση των φιλοιρανικών ομάδων γύρω από το Ισραήλ, αλλά και την ύπαρξη της Παλαιστινιακής αντίστασης. Συνεπώς, μία τυχόν επέκταση του πολέμου στη Μέση Ανατολή θα εδράζεται στη θέληση του Ισραήλ να ανατρέψει ριζικά το status quo, η οποία απορρέει από τις επεκτατικές βλέψεις του, την απροθυμία των ΗΠΑ να το περιορίσουν και από την αδυναμία του Ιράν να το αποτρέψει από το να επιτεθεί σε ζωτικά στοιχεία της περιφερειακής ισχύος του.

Παράλληλα, οι πολεμικές ενέργειες/προπαρασκευές του Ισραήλ έναντι του Λιβάνου και οι επιχειρήσεις του στη Δυτική Όχθη δεν έπονται μίας νίκης στη Γάζα. Παρά το κυρίαρχο αφήγημα στα ΜΜΕ, το Ισραήλ απέτυχε στους στόχους που έθεσε. Η γενοκτονία του λαού της Γάζας και οι εκκαθαρίσεις στελεχών της Χαμάς και άλλων ομάδων δεν ελευθέρωσαν τους ομήρους, δεν εκμηδένισαν τη Χαμάς, δεν κατέστειλαν την αντίσταση στη Γάζα, ούτε το κλίμα εξέγερσης στη Δυτική Όχθη. Τα κέρδη του Ισραήλ περιορίζονται στην κάμψη των ποσοστών στήριξης στην 07^η/10^ου/2023, μόνο στη Γάζα και μετά από 41.500 νεκρούς κύρια αμάχους, η οποία δεν εγείρει εσωτερικές έριδες ανάλογες αυτών που εξελίσσονται στο Ισραήλ σε πολύ πιο «ομαλές» συνθήκες. Αντίθετα, η αιτία της στροφής του Ισραήλ στο βόρειο μέτωπο εξηγείται καλύτερα ως μία νέα απόπειρα φυγής προς τα εμπρός.

Αν η επιδίωξη «τελικής λύσης» στη Γάζα ήθελε να ακυρώσει τις συνέπειες της 09^ης/10^ου/2023 και να επαναφέρει την «ειρηνική» κατοχή των Παλαιστινίων. Η επέκταση του πολέμου στο Λίβανο θα αφορά την ακύρωση της ικανότητας της Χεσμπολάχ να κρατά το βόρειο Ισραήλ σε εμπόλεμη κατάσταση και έτσι να συνδράμει στην αντοχή της αντίστασης σε Γάζα και Δυτική Όχθη. Η παράταση/επέκταση του πολέμου στα Παλαιστινιακά εδάφη θα ήταν άλλη μία συνθήκη που θα ευνοούνταν σε αυτή την περίπτωση, ενώ η αναπόφευκτα μεγαλύτερη εμπλοκή του Ιράν στα γεγονότα θα τόνιζε τη σημασία του Ισραήλ ως εταίρου της Δύσης και άλλων τοπικών ανταγωνιστών της Τεχεράνης και θα αύξανε την περιφερειακή ή διεθνή πίεση εναντίον της. Το Ισραήλ επείγεται πλέον γι’ αυτά τα ζητήματα, ιδίως για τη μείωση της περιφερειακής επιρροής του Ιράν και της ικανότητας του να στηρίζει ένοπλες ομάδες σε Παλαιστινιακά εδάφη, Συρία και Λίβανο, καθώς τα δεδομένα μεταβάλλονται σταθερά προς το αρνητικό για το Τελ-Αβίβ. Η Αίγυπτος του αρνείται τον έλεγχο στο διαδρόμου της Φιλαδέλφειας (σύνορο της με τη Γάζα). Οι Παλαιστινιακές Οργανώσεις (Π/Ο) απορρίπτουν μία εκεχειρία με όρους σαν τον παραπάνω ή όπως η στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ σε σημεία της Γάζας. Η Σαουδική Αραβία «επανέλαβε» την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Αν. Ιερουσαλήμ ως αναγκαία συνθήκη για την αναγνώριση του Ισραήλ. Οι εκλογές στις ΗΠΑ ωθούν τη διοίκηση Μπάιντεν σε νέες εκκλήσεις για παύση των μαχών. Ακόλουθα, ο νέος τυχοδιωκτισμός του Ισραήλ αφορά την άρση των αδιεξόδων που προκάλεσε ο προηγούμενος τυχοδιωκτισμός του στη Γάζα.

Σε αυτό το φόντο, ο βομβαρδισμός του πληθυσμού του Λιβάνου, οι φόνοι στελεχών της Χεσμπολάχ και η απόπειρα εναντίον του Νασράλα, έχουν δύο παράλληλες συνέπειες. Η μία είναι η άσκηση πίεσης για την ώθηση της οργάνωσης βόρεια του ποταμού Λιτάνι, 30 km από το Ισραήλ. Η άλλη αφορά πιθανά την προετοιμασία μίας χερσαίας εισβολής. Η αντοχή της Χεσμπολάχ στο πρώτο ενδεχόμενο θα επιτείνει την ανασφάλεια του Ισραήλ, ωθώντας το στο δεύτερο σενάριο. Ένα βάλτωμα του στο νότιο Λίβανο, ενώ το πυραυλικό οπλοστάσιο της Χεσμπολάχ θα πλήττει με ένταση το εσωτερικό του, αλλά και σε συνθήκες εξέγερσης στα Παλαιστινιακά εδάφη, θα του δημιουργήσει κρίση «ασφαλείας», σπρώχνοντας το σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο μαζί της. Μία άλλη τροπή του τελευταίου απ’ αυτή που επιθυμεί το Τελ-Αβίβ θα ενεργοποιήσει αντανακλαστικά «επιβίωσης», τα οποία θα φέρουν νέα κλιμάκωση με το Ιράν, κύριο σπόνσορα της Χεσμπολάχ. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο Μεγάλο Ισραήλ θα κατευθύνει το Τελ-Αβίβ σε μεγαλύτερους τυχοδιωκτισμούς, η εκδήλωση των οποίων θα εξαρτάται από το βαθμό ανοχής που θα επιδεικνύουν οι ΗΠΑ και από το βαθμό που κρίνει θετικά την ισορροπία ισχύος στη Μέση Ανατολή, ιδίως σε σχέση με το Ιράν.

Όσον αφορά τις ΗΠΑ, το ζητούμενο είναι η εύρεση μιας περιφερειακής ισορροπίας ισχύος που θα επιτρέπει τη διάσωση του σχεδίου Μεγάλο Ισραήλ, δίχως την εκδήλωση μεγάλου περιφερειακού πολέμου. Η υποχώρηση της Χεσμπολάχ βόρεια του ποταμού Λιτάνι και η η διακοπή της «τροφοδοσίας» της Παλαιστινιακής αντίσταση μέσω της Φιλαδέλφειας στα πλαίσια μίας εκεχειρίας, αναδεικνύεται ως «σημερινή» στόχευση τους. Αυτό το status quo κρίνουν επαρκή για την έναρξη νέων διεργασιών στο Παλαιστινιακό, η χρονική έκταση και η ασάφεια των οποίων θα επιτρέψει την επάνοδο της διαδικασίας του Αβραάμ, την ύφεση της αντίστασης και την επαναφορά της «ειρηνικής» κατοχής, την παραμονή του Ιράν στο δρόμο των διαπραγματεύσεων ενός συμβιβασμού μαζί τους. Οι υβριδικές επιχειρήσεις, η αεροπορική ισχύ και οι «ειδικές» αποστολές που υλοποιεί το Ισραήλ στο Λίβανο, αλλά και η χερσαία εισβολή του στη Γάζα αποτελούν ένα αποδεκτό πλαίσιο διεκδίκησης αυτού του status quo. Οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προσφέρεται στο Τελ-Αβίβ για τη στήριξη της στρατιωτικής δράσης του, ενώ η επίκληση του «δικαιώματος του στην αυτοάμυνα» αποτελεί την «καραμέλα» δικαιολόγησης κάθε ενέργειας του. Μία όμως χερσαία εισβολή του στο νότιο Λίβανο αντιμετωπίζεται με προβληματισμό, λόγω της απροθυμίας τους για έναν μεγάλο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ μαζί με τη Γαλλία κινούνται διπλωματικά για την αποφυγή της, ενώ δηλώνουν ότι δε θα τη στηρίξουν υλικά και ότι θα αρκεστούν στην υποστήριξη της ικανότητας του Ισραήλ να αποκρούει επιθέσεις της Χεσμπολάχ στο εσωτερικό του. Σε αυτή την περίπτωση η τύχη του πολέμου στο νότιο Λίβανο θα αφεθεί στην κρίση της διμερούς στρατιωτικής ισορροπίας ισχύος μεταξύ Χεσμπολάχ και Ισραήλ. Η νίκη του δεύτερου ασφαλώς θα είναι καλοδεχούμενη για τις ΗΠΑ. Τυχόν όμως αδυναμία του Τελ-Αβίβ να επικρατήσει θα τις αναγκάσει στη μεγαλύτερη υποστήριξη του και ίσως σε δική τους εμπλοκή ή στην αλλαγή της πολιτικής τους στόχευσης, ενώ μία καθοριστική για την εξέλιξη του αποτελέσματος εμπλοκή του Ιράν στο πλάι της Χεσμπολάχ θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Ως εκ τούτων, το σκληρό δίλλημα Μεγάλο Ισραήλ ή αποφυγή ενός μεγάλου περιφερειακού πολέμου δε μπορεί να αποφευχθεί για τις ΗΠΑ.

Η θέση του Ιράν στο διεθνές στερέωμα ως περιφερειακή δύναμη της Μέσης Ανατολής θα δεχθεί καίριο πλήγμα αν το status quo μετακινηθεί προς την κατεύθυνση που θέλουν ΗΠΑ και Ισραήλ. Τυχόν συντριβή της Παλαιστινιακής αντίστασης και ακύρωση της δυνατότητας της Χεσμπολάχ και των φιλοιρανικών Ιρακινών πολιτοφυλακών στη Συρία να περιορίζουν το Ισραήλ σε Σεμπάα και Γκολάν θα θέσει το Ιράν εκτός του κάδρου της αραβοϊσραηλινής διαμάχης. Ο βασικός παράγοντας που του προσδίδει κύρος στον Ισλαμικό χώρο, η κύρια αιτία για τη συσπείρωση γύρω του Αραβικών οργανώσεων/κυβερνήσεων θα έχει εκλείψει. Ο δρόμος για τη συγκρότηση ενός αντιιρανικού άξονα μεταξύ του Ισραήλ και Σουνιτικών Ισλαμικών καθεστώτων θα έχει ανοίξει. Η αποτρεπτική του ισχύς έναντι των ΗΠΑ θα έχει συρρικνωθεί. Η διάθεση αυτών για την κλιμάκωση της πίεσης εναντίον του θα μεγαλώσει. Το κουβάρι επιρροής του στο Σιιτικό διάδρομο που φτάνει στη Μεσόγειο (Ιράν-Ιράκ-Συρία-Λίβανος) και στο μαλακό υπογάστριο της Σαουδικής Αραβίας και της Ερυθράς Θάλασσας (Υεμένη) θα επιχειρηθεί να ξηλωθεί. Οι Δυτικές κυρώσεις εναντίον του και η υπονόμευση του καθεστώτος θα κλιμακωθούν με στόχο την αρπαγή των πλουτοπαραγωγικών πηγών του και την απαγκίστρωση του από την επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας. Ένας μεγάλος πόλεμος είναι μία συνθήκη που μπορεί να προκαλέσει όλα τα παραπάνω. Η στρατηγική υπομονή που επιδεικνύει η Τεχεράνη στις ενέργειες του Ισραήλ αφορά την προστασία του status quo από τις αβεβαιότητες ενός μεγάλου πολέμου. Ωστόσο, ο ίδιος λόγος θα ωθήσει το Ιράν να «παίξει τα ρέστα του» στο Λίβανο και να δεχθεί την έκρηξη μίας κολοσσιαίας σύγκρουσης στην περιοχή, αν το υπάρχον status quo απειληθεί ουσιαστικά εις βάρος του.

Σε αυτή την περίπτωση, η επιμονή των ΗΠΑ στο Μεγάλο Ισραήλ αργά ή γρήγορα θα τις εμπλέξει σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ιράν. Μία σύγκρουση με παγκόσμιο και όχι μόνο περιφερειακό διακύβευμα. Τυχόν ήττα του Ιράν θα σηματοδοτήσει την ώθηση της Ινδίας και του Πακιστάν σε πιο φιλοδυτική κατεύθυνση και θα γιγαντώσει την επιρροή της Νατοϊκής Τουρκίας σε Κεντρική Ασία και Μεσοποταμία. Η ενοποίηση της Ευρασίας που ωθούν Κίνα και Ρωσία θα διακοπεί. Οι δύο τους θα βρεθούν περικυκλωμένες από εχθρικά σχήματα περιφερειακής, οικονομικής-στρατιωτικής συνεργασίας, τα οποία θα συνδέονται με τα αντίστοιχα που καθοδηγούν οι ΗΠΑ. Η συνδρομή τους στο πλευρό του κορυφαίου εταίρου τους στη Μέση Ανατολή και η αποτροπή της κατάρρευσης του κρίνεται απόλυτα αναγκαία σε αυτό το φόντο. Η μορφοποίηση και στεγανοποίηση του Ευρασιατικού άξονα Ρωσίας-Κίνας-Ιράν θα είναι το απότοκο των εξελίξεων. Αναπόφευκτα, ένας πόλεμος Ιράν-Δύσης θα εξελιχθεί σε σύγκρουση Δύσης-Ευρασίας, στον ίδιο ή μεγαλύτερο βαθμό, όπως ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας.

Συνοψίζοντας, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή αφορά πολύ περισσότερα ζητήματα από την εξέλιξη της αραβοϊσραηλινής διαμάχης. Η επιμονή του Τελ-Αβίβ στο Μεγάλο Ισραήλ το ωθεί σε συνεχή επέκταση και κλιμάκωση του πολέμου, κάθε φορά που αποτυγχάνει ο προηγούμενος τυχοδιωκτισμός του. Οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ τις ωθούν σε μία προσεκτική στήριξη της πολιτικής του και σε μία απόπειρα «εκλογίκευσης» της, καθώς και αυτές θέλουν την ίδια μεταβολή του status quo, δίχως όμως την πρόκληση μεγάλου πολέμου. Το Ιράν ιεραρχεί τη διατήρηση του status quo και γι’ αυτό απαντά χαμηλόφωνα στις προκλήσεις του Ισραήλ, όμως θα «παίξει τα ρέστα του» για την υπεράσπιση του αν αυτό ουσιαστικά απειληθεί εις βάρος του. Το τέλος αυτού του δρόμου είναι ένας ολοκληρωτικός πόλεμος Ισραήλ-Ιράν με τη συμμετοχή της Δύσης. Μία εμπλοκή σε αυτόν της Ρωσίας και της Κίνας στο πλάι του Ιράν και η εξέλιξη του σε σύγκρουση Δύσης-Ευρασίας, ως ένα βαθμό σαν τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας, είναι το επόμενο στάδιο. Η ένωση των δύο μετώπων σε ένα στη συνέχεια δε θα αργήσει. Συνεπώς, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα γίνεται όλο και πιο παγκόσμια, όσο το σχέδιο Μεγάλο Ισραήλ δεν εγκαταλείπεται.

1.Για το σχέδιο Μεγάλο Ισραήλ και την εναλλακτική επιλογή των ΗΠΑ, τη σημασία της Μέσης Ανατολής στους ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων, την «τελική λύση» που επιχείρησε το Ισραήλ στη Γάζα και τις προτεραιότητες των περιφερειακών δυνάμεων της περιοχής δες τα άρθρα: Γάζα: Η επαναφορά της «τελικής λύσης» στη διεθνή πολιτική (16/10/2023), https://www.militaire.gr/gaza-i-epanafora-tis-telikis-lysis-sti-diethni-politiki-g-choyvardas/. Στην «κόψη του ξυραφιού» η Μέση Ανατολή (22/04/2024), https://www.militaire.gr/stin-kopsi-toy-xyrafioy-i-mesi-anatoli-giannis-choyvardas/. Η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, το διακύβευμα και οι περιφερειακές ισορροπίες (10/08/2024), https://www.militaire.gr/i-anaflexi-sti-mesi-anatoli-to-diakyveyma-kai-oi-perifereiakes-isorropies/.

==============

Δημήτρης Σταματόπουλος

Όταν διδάσκω στους φοιτητές μου το μάθημα της ιστορίας της Μέσης Ανατολής και φτάνουμε στην απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 1947 για τη δημιουργία δύο κρατών στον ιστορικό χώρο της Παλαιστίνης, ενός Εβραϊκού και ενός Αραβικού, τους εξηγώ ότι τα κράτη αυτά έστω κι αν τυπικά εμφανίζονται ισοδύναμα στην γεωγραφική τους κατανομή, διαφέρουν. Το Εβραϊκό έχει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα που είναι η βασική αιτία της διαρκούς και σταθερής υποστήριξης της Δύσης απέναντί του, η οποία εξηγεί τις διαρκείς νίκες του εναντίον των Αράβων: είναι το μόνο κράτος μαζί με την Αίγυπτο που πατάει τόσο στη Μεσόγειο όσο και στην Ερυθρά θάλασσα (μέσω του λιμανού του Είλατ), επομένως ελέγχει τον σύντομο δρόμο από τον Ατλαντικό στον Ινδικό Ωκεανό. Ο Νετανιάχου στην πρόσφατη ομιλία του στον ΟΗΕ, εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα και από εκεί που έδωσε την εντολή για εξόντωση του Νασράλα, θα δείξει δύο χάρτες: ο ένας ο άξονας του κακού περιλαμβάνει το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και το Λίβανο. Ο άξονας του καλού αντίθετα περιλαμβάνει το ίδιο το Ισραήλ, μαζί με την Αίγυπτο (χώρα που ηγείτο των πολέμων εναντίον του αλλά υποτάχθηκε στη στρατηγική επιλογή της Δύσης), το Σουδάν αλλά και τη Σαουδική Αραβία και την Ινδία! Και σε αυτόν τον χάρτη ίσως να εξηγείται το γενοκτονικό μακελειό των οποίων μάρτυρες έχουμε γίνει το τελευταίο διάστημα: πρώτον γιατί εάν η Χαμάς επέλεξε με την υποστήριξη του Ιράν να χτυπήσει με τέτοιας κλίμακας επίθεση το Ισραήλ, είναι γιατί το τελευταίο πιθανότατα παρασύρθηκε από την πολιτική προσέγγισης της Σαουδικής Αραβίας υπό την αιγίδα της Κίνας. Και εάν περιλαμβάνεται η επαμφοτερίζουσα Ινδία είναι γιατί τον περασμένο Μάιο υπήρξε μια εξέλιξη που λίγοι πρόσεξαν: η Ινδία υπέγραψε δεκαετές συμβόλαιο με το Ιράν  για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του ιρανικού λιμανιού του Τσανταχάρ, προοπτική που μπορεί να δώσει στο αποκλεισμένο πλέον προς τη Δύση ρωσικό αέριο και πετρέλαιο μια διέξοδο προν Νότο και τον Ινδικό ωκεανό. Εάν λοιπόν ο Νετανιάχου σφάζει μαζικά Παλαιστινίους και Λιβανέζους δεν είναι γιατί δεν μπορούσε να το κάνει μέχρι τώρα. Τώρα όμως παίζεται το πιο μεγάλο παιχνίδι στην περιοχή και το αίμα που χύνεται στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών δεν πιάνει μία: ο δρόμος που θα ενώνει την Ασία με την Ευρώπη θα ελέγχεται από την Κίνα (και δευτερευόντως την Ινδία και τη Ρωσία) ή η Σαουδική Αραβία και η Ινδία θα εξαναγκαστούν να συρθούν και πάλι στο άρμα της Δύσης; Αυτός είναι ο στρατηγικός στόχος της Αμερικής: αποτυπωμένος στους δύο χάρτες του Νετανιάχου