Τὸ Ἔνζυμο
Καὶ τώρα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ὕπαρξη χάνει ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τὶς ρίζες της καὶ ἡ ἐγρήγορση γίνεται ὅλο καὶ πιὸ τεταμένη προκύπτει τελικὰ τὸ φαινόμενο ποὺ ἀθόρυβα προετοιμαζόταν ἀπὸ καιρὸ γιὰ νὰ ἀναδυθεῖ ξαφνικὰ στὸ ἄπλετο φῶς τῆς ἱστορίας καὶ νὰ θέσει τέρμα σὲ ὅλο αὐτὸ τὸ δρᾶμα·
Η ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Ἐδῶ δὲν πρόκειται γιὰ κάτι ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ κατανοηθεῖ μὲ καθημερινοὺς αἰτιώδεις συλλογισμούς, λόγου χάριν φυσιολογικά, ὅπως προσπάθησε νὰ κάνει μὲ αὐτονόητο τρόπο ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη. Ἐδῶ ἔχουμε μία ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ στροφὴ πρὸς τὸν θάνατο.
Ὁ τελευταῖος ἄνθρωπος τῶν κοσμοπόλεων δὲν ΘΕΛΕΙ πιὰ νὰ ζήσει: ὡς ἄτομο θέλει ἀσφαλῶς, ἀλλὰ ὄχι ὡς τύπος, ὡς πλῆθος· σὲ αὐτὸν τὸν ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ σβήνει ὁ φόβος τοῦ θανάτου.
Ἐκεῖνο ποὺ καταλαμβάνει τὸν γνήσιο ἀγρότη μὲ μιὰ βαθειὰ καὶ ἀνεξήγητη ἀγωνία, ἡ σκέψη ὅτι μπορεῖ νὰ ἐκλείψει ἡ οἰκογένεια καὶ τὸ ὄνομα, ἔχει χάσει τὸ νόημά του. Τὴν ἐπιβίωση τοῦ συγγενικοῦ αἵματος μέσα στὸν ὁρατὸ κόσμο ὁ ἄνθρωπος τῆς μεγαλούπολης δὲν τὴν αἰσθάνεται πιὰ ὡς καθῆκον τοῦ αἵματος, τὴ μοῖρα του νὰ εἶναι ὁ τελευταῖος δὲν τὴν αἰσθάνεται πιὰ ὡς μοιραία μεταστροφή. Τὰ παιδιὰ δὲν ἐκλείπουν μόνον ἐπειδὴ ἔγινε ἀδύνατο νὰ τὰ ἔχει κανείς, ἀλλὰ προπάντων ἐπειδὴ ἡ ὀξυμμένη στὸ ἔπακρο εὐφυΐα δὲν βρίσκει πλέον λόγους γιὰ τὴν ὕπαρξή τους.
Ἄς συγκεντρώσουμε τὴν προσοχή μας στὴν ψυχὴ ἑνὸς ἀγρότη ποὺ εἶναι ριζωμένος ἐπὶ ἀμέτρητες γενιὲς στὸ πάτριο ἔδαφός του ἤ ποὺ κατέλαβε αὐτὴ τὴ γῆ γιὰ νὰ «κολλήσει» ἐκεῖ μὲ τὸ αἷμα του. Ἔχει ριζώσει ὡς ἐγγονὸς προγόνων καὶ ὡς πρόγονος μελλοντικῶν γενεῶν. Τὸ σπίτι ΤΟΥ, ἡ ἰδιοκτησία ΤΟΥ: αὐτὰ δὲν σημαίνουν μιὰ φευγαλέα συνύπαρξη σώματος καὶ κτήματος γιὰ λίγα χρόνια, ἀλλὰ ἕναν διαρκῆ καὶ βαθὺ δεσμὸ μεταξὺ τῆς ΑΙΩΝΙΑΣ γῆς καὶ τοῦ ΑΙΩΝΙΟΥ αἵματος.
Μόνον ἔτσι, μόνον ἀπὸ τὴν ἑδραιωμένη ἐγκατάσταση ὑπὸ μιὰ μυστικιστικὴ ἔννοια, λαμβάνουν οἱ μεγάλες ἐποχὲς τῶν κύκλων, ἡ τεκνοποιία, ἡ γέννηση καὶ ὁ θάνατος, ἐκείνη τὴ μεταφυσικὴ μαγεία ποὺ ἀποτυπώνεται συμβολικὰ στὰ ἤθη καὶ τὴ θρησκεία ὅλων τῶν ἑδραίων ἀγροτικῶν πληθυσμῶν. Ὅλα αὐτὰ δὲν ὑπάρχουν γιὰ τόν «τελευταῖο ἄνθρωπο».
Ἡ εὐφυΐα καὶ ἡ στειρότητα δὲν συνδέονται μεταξύ τους στὶς παλαιὲς οἰκογένειες, στοὺς παλαιοὺς λαούς, στοὺς παλαιοὺς πολιτισμοὺς μόνον ἐπειδὴ μέσα σὲ κάθε μικρόκοσμο ἡ ὑπέρμετρα τεταμένη ζωικὴ πλευρὰ τῆς ζωῆς ἀναλώνει τὴ φυτική, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ ἡ ἐγρήγορση παίρνει τὴ συνήθεια μιᾶς αἰτιώδους ρύθμισης τῆς ὕπαρξης. Αὐτὸ ποὺ ὁ ἄνθρωπος τῆς διάνοιας μὲ μιὰ ἐξαιρετικὰ χαρακτηριστικὴ ἔκφραση ἀποκαλεῖ φυσικὴ ὁρμή, ὁ ἴδιος δὲν τὸ ἀναγνωρίζει μόνον «αἰτιοκρατικά», ἀλλὰ τὸ ἀξιολογεῖ καὶ αἰτιοκρατικὰ καὶ τοῦ δίνει τὴν ἁρμόζουσα θέση μέσα στὸν κύκλο τῶν ὑπόλοιπων ἀναγκῶν του.
Ἡ μεγάλη στροφὴ γίνεται ὅταν στὴν καθημερινὴ σκέψη ἑνὸς ἐξαιρετικὰ πολιτισμένου πληθυσμοῦ ὑφίστανται «λόγοι» γιὰ τὴν ὕπαρξη παιδιῶν. Ἡ φύση δὲν γνωρίζει λόγους. Ὅπου ὑπάρχει πραγματικὴ ζωή, κυριαρχεῖ μιὰ ἐσωτερικὴ ὀργανικὴ λογική, ἕνα ἀπρόσωπο στοιχεῖο, μιὰ ὁρμή, ποὺ εἶναι ἐντελῶς ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὴν ἐγρήγορση καὶ τὶς αἰτιώδεις σχέσεις της καὶ δὲν παρατηροῦνται διόλου ἀπὸ αὐτή. Ὁ πλοῦτος τῶν γεννήσεων στοὺς πρωτογενεῖς πληθυσμοὺς εἶναι ἕνα φυσικὸ φαινόμενο, γιὰ τὴν ὕπαρξη τοῦ ὁποίου κανένας δὲν κάνει σκέψεις, πόσο μᾶλλον γιὰ τὸν ὠφέλιμο ἤ βλαβερὸ χαρακτήρα του. Ὅταν γιὰ ζητήματα ζωῆς γενικὰ ἐμφανίζονται στὴν συνείδηση λόγοι, ἡ ζωὴ ἔχει γίνει ἤδη ἀμφίβολη.
Ἀρχίζει τότε ἕνας πολὺ σοφὸς περιορισμὸς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν γεννήσεων -τὸν ὁποῖο ἤδη ὁ Πολύβιος θεωρεῖ μοιραῖον γιὰ τὴν Ἑλλάδα, ὁ ὁποῖος ὅμως πολὺ πρὶν ἀπὸ αὐτὸν συνηθιζόταν στὶς μεγάλες πόλεις καὶ κατὰ τὴν ρωμαϊκὴ περίοδο ἔλαβε τρομακτικὲς διαστάσεις -, ποὺ ἀρχικὰ ἀποδίδεται στὴν οἰκονομικὴ κρίση καὶ ἀργότερα δὲν αἰτιολογεῖται διόλου.
Τότε ἀρχίζει λοιπόν, καὶ μάλιστα τόσο στὴ βουδιστικὴ Ἰνδία ὅσο καὶ στὴ Βαβυλώνα, τόσο στὴ Ρώμη ὅσο καὶ στὶς σημερινὲς πόλεις, ἡ ἐκλογὴ τῆς «συντρόφου τῆς ζωῆς» -ὁ ἀγρότης καὶ κάθε πρωτογενὴς ἄνθρωπος ἐκλέγει ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ- νὰ γίνεται πνευματικὸ πρόβλημα.
Ἐμφανίζεται ὁ ἰψενικὸς γάμος, ἡ «ἀνώτερη πνευματικὴ κοινότητα», στὴν ὁποία καὶ τὰ δύο μέρη εἶναι «ἐλεύθερα», δηλαδὴ ἐλεύθερα ὡς εὐφυΐες, καὶ μάλιστα ἀπαλλαγμένα ἀπὸ τὴ φυτικὴ πίεση τοῦ αἵματος ποὺ θέλει νὰ ἀναπαραχθεῖ· καὶ ὁ Σῶ μπορεῖ νὰ γράψει τὴν πρόταση «ὅτι ἡ γυναῖκα δὲν μπορεῖ νὰ χειραφετηθεῖ ἄν δὲν ἀποβάλει τὴ θηλυκότητά της, τὸ καθῆκον της ἀπέναντι στὸν ἄντρα της, ἀπέναντι στὰ παιδιά της, ἀπέναντι στὴν κοινωνία, ἀπέναντι στὸν νόμο καὶ ἀπέναντι στὸν καθένα, ἐκτὸς ἀπὸν τὸν ἑαυτό της».
Τὸ πρωτογενὲς θηλυκό, ἡ ἀγρότισσα, εἶναι ΜΗΤΕΡΑ. Αὐτὴ ἡ λέξη περικλείει ὁλόκληρο τὸν προορισμό της, ποὺ τὸν λαχταράει ἀπὸ τὰ παιδικά της χρόνια. Τώρα ὅμως ἐμφανίζεται ἡ ἰψενικὴ γυναῖκα, ἡ συντρόφισσα, ἡ ἡρωίδα μιᾶς ὁλόκληρης κοσμοπολιτικῆς λογοτεχνίας, ἀπὸ τὸ βορειοευρωπαϊκὸ δρᾶμα μέχρι τὸ παρισινὸ μυθιστόρημα. Ἀντὶ γιὰ παιδιὰ ἔχει ψυχικὲς συγκρούσεις, ὁ γάμος εἶναι ἕνα πρόβλημα καλλιτεχνικῆς βιοτεχνίας καὶ τὸ ζητούμενο εἶναι «ἡ ἀμοιβαία κατανόηση».
Εἶναι ἐντελῶς ἀδιάφορο ἄν μιὰ Ἀμερικανίδα δὲν βρίσκει ἐπαρκεῖς λόγους γιὰ τὰ παιδιά της, ἐπειδὴ δὲν θέλει νὰ χάσει καμμιὰ season [ἐποχὴ τοῦ ἔτους], ἤ μιὰ Παριζιάνα, ἐπειδὴ φοβᾶται μήπως τὴν ἐγκαταλείψει ὁ ἐραστής της, ἤ μιὰ ἡρωίδα τοῦ Ἴψεν, ἐπειδή «ἀνήκει στὸν ἑαυτό της». Ὅλες ἀνήκουν στὸν ἑαυτό τους καὶ ὅλες εἶναι στεῖρες.
[...] Σὲ αὐτὸ τὸ στάδιο ἀρχίζει σὲ ὅλους τοὺς τεχνικοὺς πολιτισμοὺς ἡ μακραίωνη περίοδος μιᾶς τρομακτικῆς μείωσης τοῦ πληθυσμοῦ. Ὁλόκληρη ἡ πυραμίδα τῶν ἱκανῶν γιὰ πολιτιστικὴ ἐργασία ἀνθρώπων ἐξαφανίζεται. Ἀποδομεῖται ξεκινώντας ἀπὸ τὴν κορυφή, πρῶτα στὶς μεγαλουπόλεις, ἔπειτα στὶς ἐπαρχιακὲς πόλεις καὶ τελικὰ στὴν ὕπαιθρο, ἡ ὁποία μὲ τὴν ὑπέρμετρη τάση φυγῆς τοῦ καλύτερου πληθυσμοῦ της πρὸς τὴν πόλη ἐπιβράδυνε ἐπὶ ἕνα διάστημα τὴν ἐρήμωση τῶν πόλεων. Στὸ τέλος ἀπομένει μόνο τὸ πρωτόγονο αἷμα, ἀλλὰ ἔχει χάσει τὰ πιὸ δυνατὰ στοιχεῖα του, αὐτὰ ποὺ εἶχαν πλούσιο μέλλον Τότε δημιουργεῖται Ο ΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΦΕΛΛΑΧΟΥ.
Oswald Spengler, «Ἡ παρακμὴ τῆς Δύσης», δεύτερος τόμος, σ. 131, 132, 133, μτφ. Λευτέρης Ἀναγνώστου, ἐκδόσεις «Τυπωθῆτω-Γιῶργος Δαρδανός», Α΄ ἀνατύπωση, Ἰανουάριος 2004.
Πηγὴ φωτογραφίας:
https://www.playpartyplan.com/swimming-pool-games/
ΥΓ: Ὁ τίτλος τῆς ἀναρτήσεως καὶ ὁ χωρισμὸς τῶν παραγράφων εἶναι δικοί μας. Τὰ κεφαλαία γράμματα εἶναι τὰ πλάγια γράμματα στὸ πρωτότυπο.
ΥΓ: Ὁ ἀνθρωπολογικὸς τύπος τοῦ «φελλάχου» εἶναι γιὰ τὸν Σπένγκλερ ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐσχάτης παρακμῆς, ποὺ εἶναι μὲν πολιτισμένος, πρωτίστως ὑπὸ τὴν τεχνικὴ ἔννοια, ἀλλὰ βρίσκεται στὸ κατώτερο, στὸ ζωολογικὸ ἐπίπεδο τῆς ζωῆς, ἀναζητώντας τὴν ἱκανοποίηση τῶν κατωτέρων ἐνστίκτων του, δίχως διάθεση γιὰ τὴν ἐπιδίωξη ἑνὸς ἀνωτέρου πεπρωμένου.
===============
Σχόλια