Στον 21ο αιώνα, στα μάτια των λαών της Ευρώπης, αντί να εμφανίζεται ως απειλή για τα έθνη τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει γίνει η προϋπόθεση για τη διαιώνισή τους
Le Figaro : Συχνά μιλάμε για ένα «λαϊκιστικό κύμα στην Ευρώπη», με την έννοια της ανόδου πολιτικών σχημάτων κατά της μαζικής μετανάστευσης αλλά και εχθρικών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως αυτή έχει οικοδομηθεί. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη σας, η επιθυμία εξόδου από την ΕΕ έχει γίνει οριακή (13%). Πώς εξηγείται αυτή η ασυμφωνία ;
Dominique Reynié : Πράγματι, την στιγμή των ευρωεκλογών, φαίνεται ότι τα περισσότερα από τα 360 εκατομμύρια πολίτες είναι μαζικά ευνοικοί τόσο στην ευρωπαϊκή ιδέα όσο και στις αξίες της δημοκρατίας. Σήμερα, η ΕΕ νοιώθει πιο σίγουρη για την υποστήριξη των Ευρωπαίων. Παρατηρούμε λοιπόν δύο ταυτόχρονες τάσεις : αφενός, την εδραίωση της στήριξης προς την Ευρώπη και το ευρώ και από την άλλη την διεύρυνση της λαϊκιστικής ψήφου. Αυτή η ταυτόχρονη ανάπτυξη αυτών των δύο τάσεων συνεπάγεται αναγκαστικά ότι οι ψηφοφόροι των λαϊκιστών διάκεινται σε μεγάλο βαθμό ευνοϊκά για την Ευρώπη και το ευρώ οδηγώντας τους λαϊκιστές ηγέτες να προσηλυτιστούν υπό την τιμωρία της απώλειας των ψηφοφόρων τους ή του αποκλεισμού τους από την εξουσία.
Le Figaro : Μήπως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένα αποκαλούμενα λαϊκιστικά κόμματα, όπως το RN (το κόμμα της Λεπέν) έχουν επισημοποιήσει την προσκόλλησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ ;
Ναι το πιστεύω. Με αυτή την έννοια, γινόμαστε μάρτυρες ενός εξευρωπαϊσμού και, επομένως, μιας αλλαγής στάσης των λαϊκιστικών κομμάτων όπου κι αν είναι ισχυρά, δηλαδή όπου μπορούν να έχουν πρόσβαση στην εξουσία. Οι ψηφοφόροι που έφεραν τους λαϊκιστές σε τέτοια ύψη δεν είναι διατεθειμένοι να τους ανεβάσουν ψηλότερα εάν παραμείνουν εχθρικοί στην ευρωπαϊκή ιδέα. Οι λαϊκιστές χαροποιούν εδώ και καιρό τους ψηφοφόρους τους εκφράζοντας την οργή τους, κυρίως κατηγορώντας την ευρωπαϊκή ιδέα. Τώρα όμως αυτή η ρητορική είναι ανησυχητική. Ως εκ τούτου, οι λαϊκιστές ηγέτες έχουν την επιλογή μεταξύ του αιώνιου εγκλεισμού τους σε μια κατάσταση ριζοσπαστικής μειοψηφίας, που «πιάνει» στα μέσα ενημέρωσης αλλά παραμένει στείρα, και της μετάβασης στην εξουσία, που συνεπάγεται μια φιλοευρωπαϊκή στροφή. Είναι η επιλογή που έκανε η Giorgia Meloni στην Ιταλία.
Le Figaro : Τα κράτη από το πρώην κομμουνιστικό μπλοκ είναι πιο φιλοευρωπαϊκά από τα άλλα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αναβίωσε το φάσμα του «σοβιετικού κινδύνου» ;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αναβίωσε την ευρωπαϊκή ιδέα για όλους τους Ευρωπαίους. Είναι η πρώτη πηγή ψήφου τους. Προκάλεσε ένα είδος «ευρωπαϊκού αντανακλαστικού» όπως μιλάμε για ένα εθνικό αντανακλαστικό. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναγκάζει τους Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν την ευθραυστότητά τους. Για τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια, κάθε χρόνο, κάθε δοκιμασία οδήγησε τους Ευρωπαίους να κάνουν απολογισμό της κατάστασής τους σε παγκόσμια κλίμακα : η οικονομική κρίση του 2008, οι τρομοκρατικές κρίσεις, οι υγειονομικές κρίσεις όπως ο Covid-19, οι μεταναστευτικές κρίσεις, η μεγάλη αναταραχή της τρέχουσας γεωπολιτικής. .. Αυτές οι ανησυχητικές στιγμές δείχνουν στους Ευρωπαίους ότι βρίσκονται υπό πίεση από ανελέητες δυνάμεις, από κράτη όπως η Κίνα ή οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και από μεγάλα διακρατικά φαινόμενα διαφόρων ειδών, όπως ψηφιακές πλατφόρμες, υπερθέρμανση του πλανήτη, χρηματοπιστωτικά ζητήματα… Αντιμέτωποι με αυτές τις προκλήσεις και αυτούς τους κινδύνους, στα μάτια των Ευρωπαίων η εθνική κλίμακα δεν έχει πλέον βάρος.
Le Figaro : Η ανανεωμένη εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς μπορεί επομένως να εκληφθεί και ως αυξανόμενη δυσπιστία προς το έθνος-κράτος, που θεωρείται αδύναμο να εκπληρώσει τις αποστολές του ;
Ναι, μεταξύ των πολιτών, υπάρχει ένα είδος μεταστροφής. Βλέπουμε να αναδύεται μια ολοένα και πιο σοβαρή ανησυχία, αυτή της αδυναμίας των εθνικών κρατών όσον αφορά την ανταπόκριση στις ιστορικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι λαοί της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι αμφιβάλλουν ολοένα και περισσότερο για τα κράτη τους. Ονομάζω αυτή την αμφιβολία «εθνικοκρατοσκεπτικισμό». Σημειώστε ότι εάν ο «ευρωσκεπτικισμός» σχολιάζεται πάντα ευρέως στο πολιτικό παιχνίδι και στα μέσα ενημέρωσης, ο «εθνικοκρατοσκεπτικισμός» σπάνια συζητείται. Ωστόσο, είναι πολύ πιο συνεπής και παρών. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δείχνουν ότι σήμερα οι Ευρωπαίοι επιζητούν να αποκτήσουν πρόσθετη δημόσια αρχή, ευρωπαϊκή, η οποία θα επέτρεπε στα εθνικά κράτη να αντιμετωπίσουν τη νέα εποχή.
Le Figaro : Οι διάφορες μεταναστευτικές κρίσεις που έπληξαν την Ευρώπη, ιδιαίτερα το 2015, έχουν τονίσει αυτό το φαινόμενο ;
Τα διαδοχικά κύματα μετανάστευσης ήταν πρόσθετες εμπειρίες της αδυναμίας των εθνικών κρατών. Tι πιο ξεκάθαρο σημάδι αυτής της αδυναμίας από την αδύνατη προστασία των συνόρων ; Έτσι, στην κοινή γνώμη, το ζήτημα των συνόρων είναι κεντρικό : το 86% των Ευρωπαίων που ρωτήσαμε θέλουν την προστασία των κοινών συνόρων.
Στις 14 Μαΐου 2024, η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε για να μειώσει τον κίνδυνο εκλογικής οργής, το σύμφωνο ασύλου-μεταναστευτικής πολιτικής που συζητούνταν από το 2019. Πρέπει να δούμε λίγο αυτή τη βραδύτητα, γιατί είτε η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύεται τελικά ικανή να υπερασπίσει τα κοινά σύνορα όπως απαιτούν οι Ευρωπαίοι και η διαδικασία εξευρωπαϊσμού των λαϊκιστικών κινημάτων θα συνεχιστεί, είτε η Ευρώπη παραμένει σε δυσκολία με την υπεράσπιση των συνόρων της και θα δημιουργήσει μια πραγματικά εθνικιστική αντίδραση.
Le Figaro : Άρα οι υποστηρικτές ενός «Frexit» είναι καταδικασμένοι σε πολιτικό θάνατο ;
Το παράδειγμα του Brexit είναι εντυπωσιακό. Στη μελέτη μας, η οποία περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο, βλέπουμε ότι το 68% των Βρετανών θέλουν να γίνουν ξανά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημειώστε επίσης ότι το 77% των Ευρωπαίων είναι υπέρ της επιστροφής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι αποτυχία για τους Brexiters ! Η βρετανική πολιτική τάξη ήταν ανίκανη να προβλέψει τις συνέπειες του Brexit, ανίκανη να διαμορφώσει ένα πολιτικό σχέδιο που προέκυψε από την επιλογή του δημοψηφίσματος του Ιουνίου 2016, ανίκανη να προβλέψει και να αντιμετωπίσει τις συνέπειές της... Το χειρότερο, η άλλη έκπληξη του βρετανικού δημοψηφίσματος ήταν η εξάτμιση των νικητών μόλις επιτεύχθηκε η νίκη τους. Αναγνωρίζουμε εδώ την αδυναμία αυτών των δημοψηφισμάτων πλειοψηφιών, που συχνά αποτελούνται από τύχη και ευκαιρίες, χωρίς μέλλον. Για τους λαϊκιστές, το Brexit ήταν μια νίκη για το τίποτα. Ο λαός έχει εγκαταλειφθεί από τους λαϊκιστές.
Le Figaro : Τελικά, μπορούμε να διαβάσουμε αυτή τη μελέτη ως επιβράβευση του μεταλαϊκισμού που ενσαρκώνει η Giorgia Meloni, ένα νέο συντηρητικό πολιτικό παράδειγμα για κοινωνικά ζητήματα, ιδιαίτερα για τη μετανάστευση, φιλελεύθερο για οικονομικά θέματα και φιλοατλαντικό και φιλοευρωπαϊκό στη γεωπολιτική ;
Μπορούμε να μιλήσουμε για μεταλαϊκισμό όταν πληρούνται δύο προϋποθέσεις : αφενός, όταν παρατηρούμε ότι η πρόσβαση των λαϊκιστικών κομμάτων στις κυβερνητικές λειτουργίες προκύπτει από τη διαρκή μεταστροφή τους στην ευρωπαϊκή ιδέα και, αφετέρου, όταν δούμε ότι τα παραδοσιακά κόμματα, δεξιά και αριστερά, που κυβερνούν για δεκαετίες θα προσπαθούν να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι χρειάζονται μία υπεύθυνη δημόσια εξουσία που εγγυάται τα σύνορα τους, την ασφάλεια τους και την εθνική τους ταυτότητα. Εκπλήσσομαι που τέτοια στοιχεία εξακολουθούν να μην διαμορφώνουν πολιτική.
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων πιστεύει ότι για να υπάρχουμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να έχουμε μια ευρωπαϊκή δημόσια εξουσία. Στον 21ο αιώνα, στα μάτια των λαών της Ευρώπης, αντί να εμφανίζεται ως απειλή για τα έθνη τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει γίνει η προϋπόθεση για τη διαιώνισή τους.
Le Figaro
28/5/24
via Babis Georges Petrakis
Σχόλια