Το Αιγαίο και οι οριοθετήσεις του πάλι στο προσκήνιο

 ΠΟΡΤΟΚΑΛΑΚΗΣ ΛΕΟΝΤΙΟΣ 

Αν και μετά από την υπογραφή του κειμένου διακήρυξης περί σχέσεων φιλίας και καλής γειτονίας (7/12/2023) με την Τουρκία παρατηρείται μια μεγάλη ύφεση (σχεδόν παύση) των εναέριων παραβιάσεων του Αιγαίου, οι προκλήσεις στον θαλάσσιο χώρο του συνεχίζονται, δημιουργώντας νέες διεκδικήσεις από τον αναθεωρητικό γείτονα, καλυμμένες ως συνήθως από ένα πέπλο διεθνούς (adhoc κατά την Τουρκία) νομιμότητας. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Το γεγονός αυτό μας επιβάλλει ιδιαίτερη προσοχή, ώστε οι κινήσεις μας και οι αντιδράσεις μας με στήριγμα το διεθνές δίκαιο και τις υπάρχουσες συμμαχίες να είναι άμεσες, απαξιώνοντας με δύναμη και στην πράξη οιεσδήποτε εχθρικές ενέργειες, προβάλλοντας συγχρόνως συστηματικά το παραβατικό προφίλ της Τουρκίας στους διεθνείς οργανισμούς και στους συμμάχους, κάτι που ίσως φανεί χρήσιμο στο μέλλον. Το Αιγαίο γίνεται τον  τελευταίο καιρό ένα νέο θέατρο γεγονότων που, αν και εκδηλώνονται με μια ήπια μορφή, δεν παύουν να κρύβουν μακροπρόθεσμες σκοπιμότητες και κινδύνους ιδιαίτερα όταν εκπορεύονται από την γειτονική Τουρκία.

Από το 2014, η Ευρώπη με βάση την Οδηγία 2014/89/ΕΕ έχει καλέσει τα παράκτια κράτη της, να προχωρήσουν στον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που θα βοηθήσει στη μελλοντική βιώσιμη ανάπτυξη και στην κατανομή των πόρων. Η προθεσμία για την χώρα μας τελείωσε το 2021 και παρόλο που έχουμε παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η Ελλάδα ακόμη δεν έχει απαντήσει, δείχνοντας με τον τρόπο αυτόν μια αδυναμία, με το δεδομένο ότι ο καθορισμός των περιοχών αυτών είναι συναρτώμενος με τον ορισμό των θαλασσίων ζωνών, κάτι που συστηματικά αποφεύγεται, λόγω ενός φοβικού συνδρόμου απέναντι στις τουρκικές απειλές.

Οι τουρκικές απαιτήσεις στο Αιγαίο

Στις 8 Απριλίου 2024, το Υπουργείο εξωτερικών της Ελλάδας εξήγγειλε την πρόθεση θεσμοθέτησης θαλάσσιων πάρκων και παρουσιάστηκε δημόσια ανεπίσημος χάρτης δύο νέων περιοχών στο Ιόνιο και στο Αιγαίο. Οι περιοχές αυτές ορίζονται χωρίς συντεταγμένες με δύο κλειστές γραμμές, που ιδιαίτερα αυτή στο Αιγαίο καλύπτει μια περιοχή 20.000 τετρ. χλμ. περίπου (σχήμα 1).

Σχήμα 1: Δύο νέα θαλάσσια 

πάρκα σε Ιόνιο και Αιγαίο.                                                                                                           

Άμεσα το υπουργείο εξωτερικών της Τουρκίας αντέδρασε και εξήγγειλε ότι για την περιοχή που αφορά στο Αιγαίο, οι δύο χώρες θα πρέπει να συνεργαστούν λόγω αμοιβαίου ενδιαφέροντος, προβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν -και καλυμμένο από περιβαλλοντικές ευαισθησίες- δικαιώματα σε θάλασσα που δεν της ανήκει. Αν και θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το ανεκδιήγητο αφήγημα της Γαλάζιας Πατρίδας και να υποστηρίξει ότι η περιοχή αυτή του θαλάσσιου πάρκου την θίγει κατά περίπου 8.000 τετρ. χλμ. (σχήμα 2 γαλάζια διαγράμμιση) το απέφυγε.

Και αυτό, διότι ο ορισμός της Γαλάζιας Πατρίδας (MAVIVATAN) δεν έχει καμιά νομιμοποίηση, ιδιαίτερα σε μια περιοχή που περικλείονται ακόμη και αιγιαλίτιδες ζώνες ελληνικών νησιών. Σαν εναλλακτική, το Τουρκικό Ίδρυμα Θαλάσσιων Ερευνών, δημοσίευσε χάρτη με ορισμό τεσσάρων περιοχών στο Αιγαίο, που προτείνει να δημιουργήσει δικά του θαλάσσια πάρκα.

Αυτά είναι προσεκτικά σχεδιασμένα και ορίζονται μέσα σε διεθνή ύδατα (εντός της εν δυνάμει ελληνικής ΑΟΖ), καλώντας μάλιστα την Ελλάδα για κοινή συνεργασία. Η πρόταση αυτή που δεν έχει επισημοποιηθεί, φαίνεται ότι προσπαθεί να κατοχυρώσει κάποιο δικαίωμα δραστηριότητας, λειτουργώντας ως ιδιοκτήτης σε περιοχές που δεν της ανήκουν, προσθέτοντας ακόμη έναν χάρτη (απαίτηση) στην βεντάλια των συστηματικών και παράλογων απαιτήσεών της στο Αιγαίο (σχήμα 3, γαλάζιο χρώμα).

Σχήμα 2: Τμήμα του πάρκου που θίγει η έκταση της γαλάζιας . πατρίδας. Σχήμα 3: Προτεινόμενα πάρκα από Τουρκία (γαλάζια σήμανση).

Οι τουρκικές προθέσεις

Κατά την διάρκεια της άσκησης “Turgutreis – 9” που εξήγγειλε ότι θα έκανε η Τουρκία μεταξύ 14-16 Ιουνίου στην Ανατολική Μεσόγειο με τη συνεργασία του Πακιστάν, η πακιστανική κορβέτα PNS Babur, ερχόμενη από τον Εύξεινο Πόντο και κινούμενη νότια πέρασε μέσα από χωρικά Ελληνικά ύδατα, χωρίς να λάβει καμιά άδεια. Στις συνεχείς οχλήσεις των λιμενικών, απάντησε μόνο σε μια και αυτή με ακατανόητο περιεχόμενο, αδιαφορούσα πλήρως για την παραβατική συμπεριφορά της.

Με NAVTEX που εξέδωσε ο σταθμός της Λήμνου στις 11 Ιουνίου,  το ερευνητικό σκάφος “Αλκυών” του ΕΛΚΕΘΕ άρχισε να πραγματοποιεί έρευνες στο Βόρειο Αιγαίο στην περιοχή που φαίνεται στο σχήμα 4. Η περιοχή αυτή έχει σαν νότιο σύνορο μια γραμμή παράλληλη προς την ακτή σε απόσταση έξι ναυτικών μιλίων (αιγιαλίτιδα ζώνη) και νοτιοανατολικά ορίζεται από το κοινό όριο που χωρίζει τις αιγιαλίτιδες ζώνες Ελλάδος και Τουρκίας. Το όριο αυτό ορίσθηκε βάσει του πρωτοκόλλου των Αθηνών στις 30/11/1926 όπως φαίνεται στον συνημμένο χάρτη σε υλοποίηση του άρθρου 5 της σύμβασης της Λωζάνης (σχήμα 5).

Σχήμα 4: Περιοχή έρευνας του σκάφους του ΕΛΚΕΘΕ « Αλκυών»Σχήμα 5: Θαλάσσια οριοθέτηση στις εκβολές του Έβρου το 1926.                                                                       

Η Τουρκία αντέδρασε άμεσα με αντίστοιχη NAVTEX* και για πρώτη φορά αμφισβήτησε και την οριοθέτηση στην περιοχή, με την δικαιολογία ότι η έλλειψη συντεταγμένων δεν εξασφαλίζει αντικειμενικότητα. Στις 13/6/2024 δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα της Τουρκικής Κυβέρνησης, εννέα (9) περιοχές εντός της Τουρκικής αιγιαλίτιδας ζώνης, στις οποίες θα εκτελεσθούν ερευνητικές εργασίες για ανακάλυψη υδρογονανθράκων (σχήμα 6).

 Σχήμα 6: Οριοθέτηση 9 θαλασσοτεμαχίων ( αριστερά από "Καθημερινή" – δεξιά από "Πρώτο Θέμα").                                                                                        

Παρατηρούνται τα εξής:

• Όλες αυτές οι περιοχές είναι πράγματι εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης της Τουρκίας και καλύπτουν μια περιοχή 2.340 τετρ. χλμ. περίπου.
• Βρίσκονται στον κόλπο Ξηρού (Σάρου) και γύρω από την Ίμβρο, μιας ιδιαίτερα σεισμογενούς περιοχής (ρήγμα της Ανατολίας), στην οποία ποτέ (εξ όσων είναι γνωστό) δεν είχαν γίνει ανάλογες έρευνες στο παρελθόν.
• Για πρώτη φορά εξαγγέλλονται σε εφημερίδα της Κυβέρνησης θαλασσοτεμάχια και όχι βάσει NAVTEX που δημιουργεί συνέπειες για τους ναυτιλομένους, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να δηλώνει αρχικές προθέσεις.
• Την πληροφορία για αυτές τις εννέα περιοχές δημοσίευσαν οι εφημερίδες “Καθημερινή” και το “Πρώτο Θέμα”. Όπως βέβαια φαίνεται στο σχήμα 6, οι  χάρτες που συνοδεύουν την είδηση, διαφέρουν στις δύο εφημερίδες ως προς τον ορισμό αυτών των εννέα περιοχών (σχήμα 6). Μέχρι να γίνει γνωστή η πηγή του χάρτη της “Καθημερινής”, αναγκαζόμαστε να θεωρήσουμε πιο αξιόπιστο το δεύτερο χάρτη, που αναφέρει και τις συντεταγμένες όπως δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα της Τουρκικής Κυβέρνησης και ορίζουν με μαθηματική ακρίβεια τις περιοχές.

Τέλος, μόλις στις 15/6/2024 ο Τούρκος ναύαρχος Yaici προέτρεψε τις λιμενικές αρχές της Τουρκίας να χτυπήσουν τα αντίστοιχα Ελληνικά με το πρόσχημα ότι παραβιάζουν τα ύδατα της βραχονησίδας Ζουράφας την οποία θεωρεί τουρκική.

Τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο

Στο θέμα της οριοθέτησης της ερευνητικής περιοχής του σκάφους “Αλκυών” και ειδικά στο ανατολικό όριο, υπάρχει μια δικαιολογία των αντιδράσεων από πλευράς Τουρκίας, γιατί η οριοθέτηση το 1926 έγινε μέχρι τρία (3) μίλια από την ξηρά (μοβ τμήμα ΑΒ σχήμα 7 – κίτρινος κύκλος). Η ερευνητική περιοχή του σκάφους επεκτάθηκε στην ίδια κατεύθυνση κατά ακόμη 3 μίλια λογικά μεν προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά χωρίς να υπάρχει επίσημη κοινή οριοθέτηση (βέβαια στην προσβολή της ελληνικής ΑΟΖ το Νοέμβρη του 1973 η Τουρκία σεβάστηκε το όριο αυτό).

Σχήμα 7: Θαλάσσια οριοθέτηση στις εκβολές του Έβρου το 1926 Τμήμα ΑΒ μήκους 3 μιλίων (κίτρινος κύκλος).

Τα εννέα (9) θαλασσοτεμάχια είναι μέσα στην αιγιαλίτιδα ζώνη της Τουρκίας. Στο θαλασσοτεμάχιο όμως πέντε (5) (σχήμα 8 σε κόκκινο κύκλο) υπάρχει ένα λάθος με τις συντεταγμένες και αυτό δεν ορίζεται όπως στην εφημερίδα. Πιθανόν είναι λάθος ή μπορεί να έχει σχέση στο ότι μέσα σε αυτό περικλείονται διεθνή ύδατα (σχήμα 9- μοβ χρώμα) περίπου 35 τετρ. χλμ. που θα ήθελαν να αποφύγουν. Παράλληλα το τεμάχιο τέσσερα (4) δεν είναι όπως παρουσιάζεται στην εφημερίδα αλλά όπως προκύπτει από τις συντεταγμένες, αποτελείται από δυο επί μέρους τμήματα αφήνοντας σημαντικό τμήμα ξηράς της Ίμβρου εκτός (σχήμα 8- κίτρινος κύκλος)

Σχήμα 8: Θαλασσοτεμάχια 4 και 5. Σχήμα 9: Τμήμα του 5 μέσα σε διεθνή ύδατα (μωβ χρώμα).    

Αν γίνει μια σύγκριση των δύο χαρτών που παρουσιάστηκαν στις δύο εφημερίδες φαίνεται ότι έχουν μια συσχέτιση και έχουν μια κοινή κάλυψη (σχήματα 7,9 με συσχέτιση κίτρινων και κόκκινων θαλασσοτεμαχίων). Εικάζεται ότι η σύγχυση προκύπτει από αρχικές πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί δημοσιογραφικά και αναμένουμε την έκδοση της σχετικής επίσημης NAVTEX (αν γίνει) για να λυθούν οι απορίες.

Αν μέσα στο θαλάσσιο πάρκο του Αιγαίου και ειδικά στο τμήμα που φαίνεται να εμπίπτει σε αυτό που αποκαλούν “Γαλάζια Πατρίδα” οι Τούρκοι, χαράξουμε τα χωρικά ύδατα των περικλειομένων νήσων (σχήμα 9 – μοβ χρώμα) φαίνεται ότι αυτά καταλαμβάνουν έκταση περίπου 5.000 τετρ. χλμ. ήτοι περίπου το 60% αυτής. Αν η ανακοίνωση της Ελλάδας ότι το τελικό τμήμα του θαλάσσιου πάρκου θα αναφέρεται μόνο για την σημερινή αιγιαλίτιδα ζώνη των έξι (6) ναυτικών μιλίων, θα πρέπει στον τελικό χάρτη που αναμένεται να εκδοθεί, να προβληθούν τουλάχιστον και αυτές οι περιοχές (οι άλλες είναι δυτικότερα).

Μέσα όμως σε αυτές βρίσκονται νήσοι που αμφισβητούνται από την Τουρκία (EGAYDAAK) (σχήμα 11) όπως η Κίναιρος, η Λεβίθα και άλλα μικρότερα και πιθανόν η Τουρκία να αντιδράσει, κάτι που η Ελλάδα θα πρέπει να αγνοήσει. Αν τέλος για κάποιο λόγο αναφερθεί σε χώρους που βρίσκονται δυτικά της Γαλάζιας Πατρίδας και μόνον για τις Κυκλάδες (σχήμα 10- με πράσινη διαγράμμιση) θα φανεί σαν άτακτη υποχώρηση από τις αρχικές εξαγγελίες αρχικής οριοθέτησης του πάρκου μέχρι την Νίσυρο (σχήμα 1).

Σχήμα 10: Αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 μιλίων  των Ελληνικών νησιών (μωβ χρώμα) μέσα στην περιοχή της γαλάζιας πατρίδας., Σχήμα 11: Ελληνικά νησιά που οι Τούρκοι αμφισβητούν την κυριότητα (EGAYDEAC).

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα στο Αιγαίο

Οι συνεχείς ανάγκες για μερικές η ολικές οριοθετήσεις στο Αιγαίο, οδηγούν την χώρα σε σημαντικές προκλήσεις. Από την υλοποίησή τους εξαρτάται η ακύρωση στην πράξη των αμφισβητήσεων της κυριαρχίας της Ελλάδας που θέτει συνεχώς η Τουρκία. Αν όχι, θα έχει προστεθεί μια ακόμη υποχώρηση, που προοδευτικά θα ενισχύσει τις απαιτήσεις της Τουρκίας σε αυτό, ίσως σε μόνιμη πλέον βάση.

Συγκεκριμένα για το θαλάσσιο πάρκο οι επιλογές είναι δύο. Αν ακυρωθεί ή και αν ακόμη περιοριστεί δυτικά του ορίου της “Γαλάζιας Πατρίδας” (περιοχή των Κυκλάδων), θα είναι μια σημαντική υπαναχώρηση. Αν υλοποιηθεί όμως, έστω και στην αιγιαλίτιδα των νησιών που περιβάλλει το πάρκο (όπως παρουσιάστηκε από τα μέσα επικοινωνίας), ιδιαίτερα στο τμήμα που θίγεται από την αποκαλούμενη από τους Τούρκους “Γαλάζια Πατρίδα” (σχήμα 10- μοβ χρώμα), τότε θα έχει γίνει το πρώτο και μεγαλύτερο βήμα διαλύσεως του αστείου τουρκικού αφηγήματος για αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους. Στις αναμενόμενες Τουρκικές αντιδράσεις πρέπει να μην υπάρξει δισταγμός και αναποφασιστικότητα για την χρήση οιουδήποτε μέσου υποστήριξης της απόφασης αυτής που είναι καθοριστική για το μέλλον.

Στον υβριδικό πόλεμο αμφισβήτησης της κυριαρχίας στο Αιγαίο, εκτός από τις πολεμικές απειλές, την κατασκευή ισχυρού στόλου και αποβατικών σκαφών εκ μέρους της Τουρκίας, προστίθεται και ενισχύεται και ο επιστημονικός. Όλες οι ενέργειες της Τουρκίας, (θαλάσσια πάρκα, πεδία ασκήσεων, αμφισβητήσεις ορίων, επιστολές στον ΟΗΕ) καλύπτονται από ένα πέπλο νομιμότητας και αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι με τις ενέργειες αυτές οι Τούρκοι μελετούν τις αντιδράσεις της Ελλάδας, στην ουσία αυξάνουν τις διεκδικήσεις και οδηγούν τους διαλόγους σε αδιέξοδα.

Κάτω από την πίεση του δημογραφικού και της μετανάστευσης που αντιμετωπίζουμε, η γνώση και η προστασία της κυριαρχίας της Ελλάδας με συστηματικό και αποφασιστικό τρόπο από τις αναθεωρητικές κινήσεις της γείτονος, αποτελεί το ύψιστο μελλοντικό διακύβευμα που οι κυβερνήτες της χώρας οφείλουν να εμφυσήσουν στους πολίτες της.

---

*AEGEAN SEA TURNHOS N/W : 0563/24(IZMIR NAVTEX STATION) (Published date 11-06-2024 23:20) AEGEAN SEA LIMNOS RADIO NAVWARN 091/24 CONCERNING SCIENTIFIC RESEARCH ACTIVITIES AND SURVEYS TO BE CONDUCTED BY R/V ALKYON FROM 11 JUNE 2024 UNTIL 22 JUNE 2024 IS UNRELIABLE. PART OF THE AREA IN REFERENCE NEAR AND WITHIN LATERAL SEA BOUNDARY BETWEEN TÜRKİYE AND GREECE WHICH IS YET TO BE DELIMITED. OBSERVE A REASONABLE DISTANCE TO AREA. CAUTION ADVISED.