Le Figaro: Γράφετε ότι οι τεχνολογικοί γίγαντες της Silicon Valley επαναπροσδιορίζουν την αντίληψή μας για το κράτος, τη δημοκρατία και την κυριαρχία (sovereignty). Είναι πραγματικά ξεπερασμένες αυτές οι κατηγορίες ;
Asma Mhalla : Γινόμαστε μάρτυρες του τέλους της μαζικής δημοκρατίας όπως την κληρονομήσαμε από τον 20ο αιώνα. Η Hannah Arendt αναρωτιόταν ήδη στην εποχή της αν ήταν δυνατόν να προκύψει κάτι κοινό από τις μάζες. Αυτό έχει γίνει ακόμη πιο δύσκολο τώρα με τη μαζική υπερ-προσωποποίηση. Μέσω της μικροστόχευσης και της δέσμευσης των δεδομένων, οι τεχνολογίες ενισχύουν τον κατακερματισμό της αντίληψης που έχουμε για την πραγματικότητα : δεν είμαστε πλέον εκτεθειμένοι στις ίδιες πληροφορίες συνεπώς δεν βιώνουμε πλέον την ίδια πραγματικότητα.
Όσον αφορά την κυριαρχία, οι τεχνολογικοί γίγαντες έχουν το νομικό καθεστώς των ιδιωτικών εταιρειών, αλλά λειτουργούν ως υβριδικές οντότητες, παίζοντας πολιτικό, γεωπολιτικό και στρατιωτικό ρόλο. Υπό αυτή την έννοια αν και δεν απειλούνται άμεσα τα κυρίαρχα προνόμια του κράτους, εμφανίζεται ωστόσο μια ανακατανομή της κυριαρχίας, η οποία πλέον μοιράζεται μεταξύ της Big Tech και των μεγάλων κρατών σε μια σχέση συνεξάρτησης.
Le Figaro : Παρατηρείτε ότι μόνο ισχυρά κράτη έχουν δημιουργήσει Big Tech. Πώς το εξηγείτε ;
Οι καινοτομίες λαμβάνουν χώρα πάντα σε ένα πολιτικό πλαίσιο και η ιστορία του διαδικτύου, που είναι κυρίως αμερικανικό, πλαισιώθηκε επίσης από την κρατική παρέμβαση. Ο Μπαράκ Ομπάμα επιτάχυνε αυτήν την ενσωμάτωση ανοίγοντας ένα γραφείο αντιπροσωπείας της Αμερικανικής Διοίκησης στη Silicon Valley το 2015. Οι δημόσιες δαπάνες για τη μεγάλη τεχνολογία αυξάνονται διαρκώς στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιο πρόσφατα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε τον ρόλο που έπαιξαν οι δορυφόροι Starlink του Έλον Μασκ, η Microsoft παρείχε υποστήριξη στον κυβερνοχώρο στον ουκρανικό στρατό και το ChatGPT μπόρεσε να χρησιμοποιηθεί στο πεδίο των μαχών. Η χρήση αυτών των εργαλείων στην υπηρεσία του στρατού και της κρατικής κυριαρχίας πρέπει να μας απασχολήσει. Ειδικά από τη στιγμή που παρατηρούμε την ίδια δυναμική στην πλευρά της Κίνας, όπου η πολιτικοστρατιωτική ενσωμάτωση πραγματοποιείται από τον πολιτικά προσανατολισμένο καπιταλισμό του ΚΚ Κίνας, που ελέγχει τους κινεζικους τεχνολογικούς γίγαντες -θυμόμαστε την εξαφάνιση του Jack Ma- ή υποστηρίζει παράλληλα το ανάπτυξη των εθνικών Little Giants.
Le Figaro : Χωρίς τεχνολογική ισχύ η Ευρώπη είναι καταδικασμένη να περιθωριοποιείται ;
Η Ευρώπη φαίνεται να κινείται πια στην περιφέρεια. Σε έναν κόσμο αλληλεξάρτησης, οι τεχνολογικοί γίγαντες έχουν γίνει εργαλεία επιβολής και πίεσης στους συμμάχους, σύμφωνα και με την αρχή της extraterritorial application of American Law. Σήμερα διαπιστώνουμε μια γαλλική και ευρωπαϊκή εξάρτηση από τις αμερικανικές –και σε μικρότερο βαθμό τις κινεζικές– υπερ-τεχνολογίες. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να εξισορροπηθεί εκ νέου αυτή η ισορροπία δυνάμεων που, στην παρούσα κατάστασή της, αποδεικνύεται τοξική για την Ευρώπη. Για να γίνει αυτό, έχουμε δύο εργαλεία. Ο πρώτος δρόμος τον οποίο έχει ήδη ξεκινήσει η Ευρώπη βασίζεται σε αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αμυντική κανονιστική κυριαρχία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκπονήσει κανονισμούς για τη ρύθμιση της λειτουργίας των εξωκοινοτικών τεχνολογικών κολοσσών εντός των συνόρων μας. Λείπει όμως η δεύτερη, θεμελιώδης πτυχή, που είναι αυτή του τεχνοβιομηχανικού οράματος. Σήμερα, γνωρίζουμε τις μακρόπνοες φιλοδοξίες των Ηνωμένων Πολιτειών ή της Κίνας σε πενήντα χρόνια. Δεν έχουμε να πούμε κάτι τέτοιο για την Ευρώπη. Ποια είναι η θέση μας στον κόσμο στο μέλλον ; Είναι επιτακτική ανάγκη να απαντήσουμε σε αυτό το ζήτημα : η τεχνολογία δεν είναι μόνο τεχνική. Είναι και πολιτική.
Le Figaro : Αυτή η επικάλυψη κράτους και τεχνολογίας είχε ήδη προβλεφθεί από τον Τζορτζ Όργουελ αλλά κατά την γνώμη σας δεν πήρε ακριβώς τη μορφή που είχε προβλέψει...
Ο Τζορτζ Όργουελ υποστήριξε το 1984 ότι οι τεχνολογίες θα ενίσχυαν τη δημιουργία εξαιρετικά ισχυρών και αυταρχικών κρατών με βουλιμία για εξουσία και έλεγχο χάρη σε τεχνολογίες που παραδόξως τροφοδοτούν μια μορφή κρατικής παράνοιας. Οσο περισσότερα δεδομένα δεσμεύονται τόσο περισσότερο ενισχύεται ο φόβος να τελειώσουν. Και είναι αλήθεια ότι η υπεραφθονία των δεδομένων σήμερα δημιουργεί έναν εθισμό στον έλεγχό τους από το κράτος.
Αλλά ο Όργουελ μιλά για τον τρόπο που προκαταλαμβάνεται η σκέψη με την αλλοίωση του νοήματος των λέξεων. Ωστόσο, σήμερα, δεν είναι αυτό ακριβώς που βιώνουμε. Τα δίκτυα υπερδιεγείρουν την σκέψη, ώστε ο καθένας να εκφράζεται και να παράγει δεδομένα, οι εξατομικευμένες σκέψεις γίνονται τα νέα δεδομένα. Όλα όμως ισοπεδώνονται, αυτό που μετράει είναι η ποσότητα των σημάτων, όχι η δυνατότητα συνομιλίας. Τελικά φτάνουμε στο ίδιο αποτέλεσμα με αυτό που είχε προβλέψει ο Όργουελ αλλά από την αντίθετη διαδρομή!
Le Figaro : Όλα αυτά προετοιμάζουν γόνιμο έδαφος για τη στρατιωτικοποίηση των εγκεφάλων για την οποία μιλάτε στο βιβλίο σας. Είναι πράγματι ο εγκέφαλος η «νέα πρώτη γραμμή», όπως διαβάζουμε σε μια έκθεση του ΝΑΤΟ ;
Η έννοια του γνωστικού πολέμου είναι ήδη μέρος των στρατιωτικών δογμάτων και προηγείται των σύγχρονων υπερ-τεχνολογιών. Οι ψηφιακές αντιπαραθέσεις και οι γνωστικές χειραγωγήσεις διαδραματίζονται σε μεγάλο βαθμό στα κοινωνικά δίκτυα, στα οποία προστίθεται τώρα η τεχνητή νοημοσύνη. Το TikTok είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα : η εφαρμογή κατηγορείται από την Αμερικανική κυβέρνηση ότι είναι εργαλείο κατασκοπείας στον κυβερνοχώρο και κινεζικής παρέμβασης ή ακόμα και βιολογικό όπλο που αποβλακώνει τους νέους. Αντιμέτωποι με αυτές τις νέες απειλές, τα δημοκρατικά μας μοντέλα είναι εύθραυστα και πορώδη. Για να τα διατηρήσουμε, είναι απαραίτητο να κάνουμε update στο πολιτικό μας λογισμικό, γιατί βρισκόμαστε στην αρχή γνωστικών πολέμων που θα ενταθούν.
Le Figaro : Πώς μπορούν τα κράτη να ανταποκριθούν σε αυτές τις προκλήσεις που φαίνεται να τα υπερβαίνουν ;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες γέννησαν τις υπερτεχνολογίες αλλά και τις συναρπαστικές συζητήσεις σχετικά με τους κοινωνικούς και δημοκρατικούς κινδύνους που θέτουν. Κατά τη διάρκεια της δίκης της οικογένειας Gonzales κατά της Google το 2023, ορισμένοι υποστήριξαν ότι οι τεχνολογικές πλατφόρμες πρέπει να θεωρούνται δημόσια υποδομή, «κοινός φορέας». Αυτό θα ισοδυναμούσε με το να τους δοθεί το νομικό καθεστώς των κοινών αερομεταφορέων (common carrier), όπως υπάρχει στις Ηνωμένες Πολιτείες για τους σιδηροδρόμους ή τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό ανοίγει τον δρόμο σε άλλα ερωτήματα, νομικά, ιλιγγιώδη αλλά όχι απίθανα. Αυτό το καθεστώς θα έδινε στο κράτος δικαίωμα εποπτείας επί της διακυβέρνησης αυτών των εταιρειών.
Ένα είναι σίγουρο. Οι υπερτεχνολογίες τείνουν να ιδιωτικοποιούν το μυαλό και την ύπαρξή μας και βρισκόμαστε ατομικά ανίσχυροι απέναντι τους. Πρέπει λοιπόν να απαντήσουμε πολιτικά σε αυτές τις προκλήσεις. Αλλιώς το μέλλον μας θα είναι στα χέρια του Sam Altman και του Elon Musk.
Le Figaro
23/2/24
VIA Babis Georges Petrakis
Σχόλια