της Μύρνας Νικολαΐδου
Πριν από περίπου έναν χρόνο, προ της περίφημης «εξομαλύνσεως» των σχέσεων Ελλάδος-Τουρκίας, ένα από το μείζονα ερωτήματα ήταν αν η Τουρκία υπό τις πιέσεις των Αμερικανών θα συμμετάσχει εν τέλει στο «Φόρουμ για το Φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο» (East Med Gas Forum), παραβλέποντας τις ενστάσεις της Ελλάδος και της Κύπρου. Τώρα ωστόσο τα δεδομένα έχουν αλλάξει άρδην. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Η Άγκυρα είναι αυτή που επιχειρεί να πάρει τα ηνία της προσπάθειας αξιοποιήσεως των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου, έχοντας στο πλευρό της την Λιβύη, την ευρωπαϊκή Μάλτα (!) αλλά και όλους τους μεγάλους ενεργειακούς κολοσσούς. Εξού και οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Aλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ στο περιθώριο της Συνόδου Ενέργειας και Οικονομίας που πραγματοποιήθηκε στην Τρίπολη στις 13-14 Ιανουαρίου για ενεργοποίηση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου. Ο Μπαϊρακτάρ δήλωσε ενδεικτικώς στο τουρκικό πρακτορείο «Ανατολή» ότι «στο πλαίσιο της συμφωνίας θαλάσσιας δικαιοδοσίας (ΑΟΖ) που έχουμε συνάψει, θέλουμε να δραστηριοποιηθούμε στις θαλάσσιες περιοχές της Λιβύης. Δηλώσαμε ότι θα μπορούσαμε να έχουμε ένα πολύ πιο οικονομικό και ταχύτερο αποτέλεσμα με τα δικά μας πλοία. Το επόμενο διάστημα, θα στείλουμε μια ομάδα τεχνικών στη Λιβύη και μπορούμε να δηλώσουμε ότι θα κάνουμε σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με μια εμπεριστατωμένη μελέτη». Κατά τις επαφές του στην Τρίπολή, ο Μπαϊρακτάρ ανέφερε ότι παρουσιάστηκε ένα σχέδιο αποφασιστικότητας για την ενίσχυση της συνεργασίας και υλοποίησης των Συμφωνιών που έχουν υπογράψει οι δυο χώρες και συγχρόνως κάλεσε και τις τουρκικές εταιρίες να επενδύσουν και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κυρίως στην ηλιακή ενέργεια.
Παρούσα η Μάλτα και οι ενεργειακοί κολοσσοί
Εκτός από τον Μπαϊρακτάρ στην Σύνοδο Ενέργειας της Τρίπολης έδωσαν το παρών η υπουργός Ενέργειας της Μάλτας Miriam Dalli, ο Ειδικός Απεσταλμένος για την Ενεργειακή Ασφάλεια από την Τσεχική Δημοκρατία, Václav Bartuška, αλλά και εκπρόσωποι της γαλλικής TotalEnergies, της ισπανικής Repsol, της ιταλικής Eni και της ελβετικής BGN Energy. Είχε προσκληθεί και η Ιταλίς Πρωθυπουργός Τζώρτζια Μελόνι, η οποία όμως ακύρωσε την τελευταία στιγμή για αδιευκρίνιστους λόγους συμφώνως προς τους συμμετέχοντες. Παρα ταύτα η Σύνοδος έδειξε την σημασία που δίδεται πλέον στα ενεργειακά κοιτάσματα της αφρικανικής αυτής χώρας. Και οι μνηστήρες είναι πολλοί. Η Miriam Dalli, Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Επιχειρήσεων της Μάλτας, έκανε ιδιαίτερη μνεία στην ενεργειακή συνεργασία της Μάλτας με την Λιβύη. «Θέλουμε να κάνουμε τη Μεσόγειο έναν κόμβο πράσινης ενέργειας. Καμία χώρα δεν μπορεί να το κάνει μόνη της, έχουμε τις δυνατότητες μαζί», ανέφερε και συμπλήρωσε: «Για ένα μικρό κράτος σαν το δικό μου, όχι παραγωγό ενέργειας, βρήκαμε έναν ιδανικό συνεργάτη», σηματοδοτώντας το άνοιγμα σε ποικίλες ενεργειακές συνεργασίες για το μέλλον.
Ο Francisco Gea, Εκτελεστικός Διευθύνων Σύμβουλος για την έρευνα και παραγωγή της Repsol έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον ενεργειακό πλούτο της Λιβύης, δηλώνοντας: «Είναι η πρώτη χώρα στην οποία έχουμε στοιχηματίσει για να συνεχίσουμε την έρευνα. Έχουμε βοήθεια από την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η χώρα έχει ευλογηθεί από πολλούς πόρους. Ως εταιρεία, έχουμε την υποχρέωση να παρέχουμε ενέργεια στους ανθρώπους». Αλλά και ο Murat Özgül, Διευθύνων Σύμβουλος της BGN Energy, τόνισε τις μεγάλες δυνατότητες της Λιβύης όσον αφορά την αξιοποίηση του φυσικού αερίου. «Βραχυπρόθεσμα, έχουμε την ευκαιρία να ερευνήσουμε περισσότερα, ειδικά για το φυσικό αέριο. Μαζί, μέσω μιας συνεργασίας, μπορούμε να φτάσουμε τους στόχους μας έναν προς έναν, πρώτα με το φυσικό αέριο και μετά με την ηλιακή ενέργεια. Μάλιστα ο Özgül οραματίστηκε μια μεταμορφωμένη Λιβύη μέσω διεθνών συνεργειών, δηλώνοντας: «Μετά από αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα, ελπίζουμε να δούμε πολλές διεθνείς εταιρείες να επενδύουν εδώ».
Σε πλήρη συνεννόηση Τρίπολη-Άγκυρα
Την προσπάθεια της Λιβύης να αναδειχθεί σε ισχυρό ενεργειακό παίκτη της περιοχής παρακολουθεί στενά και η Τουρκία που δεν έχει πάψει να οραματίζεται την Γαλάζια Πατρίδα. Τρίπολη και Άγκυρα φαίνεται ότι βρίσκονται σε πλήρη συνεννόηση ώστε να ενεργοποιήσουν το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο προκαλώντας τετελεσμένα επί του πεδίου εις βάρος της Ελλάδος αλλά και της Αιγύπτου. Το σχέδιο τους άλλωστε έχει ήδη αρχίσει να ξετυλίγεται καθώς στα τέλη Δεκεμβρίου η Λιβύη κοινοποίησε στον ΟΗΕ την απόφαση του υπουργικού της συμβουλίου για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και την επέκταση της συνορεύουσας ζώνης προς το βορρά στα 24 μίλια. Με τον τρόπο αυτό, η κυβέρνηση της Τρίπολης απάντησε στην Αίγυπτο που με διάταγμα καθόρισε τα δυτικά όρια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) για να ακυρώσει προβλήματα που δημιουργούσε το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 στην αιγυπτιακή πλευρά. Η εν λόγω κίνησις έχει έμμεσες επιπτώσεις και στην Ελλάδα καθώς επιχειρεί να κλείσει τον κόλπο της Σύρτης, θέτοντας για μια ακόμη φορά επιτακτικά το θέμα επεκτάσεως των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ. νοτίου της Κρήτης.
Κινητικότητα παρατηρείται και από την πλευρά της Τουρκίας. Τον περασμένο Οκτώβριο η Εθνοσυνέλευσις της Τουρκίας επανεξέτασε μια σειρά μη επικυρωμένων διεθνών συμφωνιών από το προηγούμενο νομοθετικό έτος, μεταξύ των οποίων είναι και το μνημόνιο κατανόησης (MoU) που υπεγράφη στις 3 Οκτωβρίου 2022 μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης σχετικά με τη συνεργασία στον τομέα των υδρογονανθράκων στη βορειοαφρικανική χώρα. Η συμφωνία είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αιγύπτου, καθώς στηριζόταν πάνω στο παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του 2019, που είχε υπογραφεί μεταξύ της κυβερνήσεως του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και της προσωρινής κυβερνήσεως του Φαγέζ αλ-Σάρατζ. Με την συμφωνία, η Τουρκία «εξαφάνιζε» από τον χάρτη ακόμη και την Κρήτη προκειμένου να παρουσιάσει θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη, και αποτέλεσε ουσιαστικά την βάση για την θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η αντίδραση της Αθήνας ήταν έντονη, με αποκορύφωμα την ματαίωση της επίσκεψης του τότε ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια στην Τρίπολη αλλά και την αποστολή σχετικής επιστολής στον ΟΗΕ, στην οποία η ελληνική πλευρά κατήγγειλε «την πλήρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και κατάφωρη περιφρόνηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας». Συγκεκριμένα η επιστολή της Αθήνας προς τον ΟΗΕ ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η Ελλάδα θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι κάθε ενέργεια για την εφαρμογή του Μνημονίου που υπεγράφη στις 3 Οκτωβρίου 2022, η οποία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου και σκόπιμη κλιμάκωση που υπονομεύει τη σταθερότητα στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα υπογραμμίζει ότι έχει ipso facto και ab initio κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα της, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, όπως οριοθετείται από τη Συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών, με ημερομηνία 6 Αυγούστου 2020».
Σιγή ιχθύος από Γεραπετρίτη
Τώρα ωστόσο που Άγκυρα και Τρίπολη κινούνται ευθυγραμμισμένα για την ενεργοποίηση του παράνομου μνημονίου, η Αθήνα δεν δείχνει την ίδια ευαισθησία χωρίς να υπάρχει ουδεμία αντίδραση από το ΥΠΕΞ. Μάλιστα ο Έλλην Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης δεν έκανε την παραμικρή αναφορά στο θέμα κατά τις κοινές δηλώσεις του με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Σαμέχ Σούκρυ κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο την περασμένη Τετάρτη. Ο κ. Γεραπετρίτης εξέφρασε την έντονη ανησυχία της Αθήνας για την κατάσταση στην Μέση Ανατολή, την αυξανόμενη ένταση στη Δυτική Όχθη και την πιθανότητα διαχύσεως της κρίσεως στο Λίβανο και την Ερυθρά Θάλασσα, κάνοντας μια μικρή αναφορά στην «ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, η οποία έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως έργο κοινού ενδιαφέροντος». Και επεσήμανε ότι η συνεργασία Ελλάδος και Αιγύπτου επεκτείνεται και σε άλλους ποικίλους τομείς, όπως το εμπόριο, ο πολιτισμός και ο τουρισμός. Καμία νύξη στις παράνομες διεκδικήσεις της Άγκυρας. Παρ ότι οι κλιμακούμενες προκλήσεις της τουρκικής κυβερνήσεως με αποκορύφωμα την εξαγγελία ενεργοποιήσεως του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου αποτελούν ξεκάθαρη παραβίαση του μορατόριουμ. Και ουσιαστικά πετούν εις την κάλαθο των αχρήστων την βαρύγδουπη σε τίτλο «Διακήρυξης Φιλίας και Καλής Γειτονίας των Αθηνών», στην οποία ρητώς αναφέρεται: «Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους.». Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι η Αθήνα έπρεπε εξ αρχής να θέσει ως όρο για την σύναψη της εν λόγω συμφωνίας την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Παρέμβαση Κεφαλογιάννη
Η μόνη επίσημη αντίδραση από την ΝΔ μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές προήλθε από τον ευρωβουλευτή της κυβερνώσας παρατάξεως Μανώλη Κεφαλογιάννη ο οποίος απηύθυνε σχετική ερώτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην ερώτησή του, ο κ. Κεφαλογιάννης υπενθυμίζει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει υπερψηφίσει «μία πολύ σημαντική τροπολογία» που είχε καταθέσει ο ίδιος τον Νοέμβριο του 2022, με την οποία «το ΕΚ είχε ρητά αποφασίσει ότι το μνημόνιο συμφωνίας για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών που υπεγράφη μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας στη Μεσόγειο Θάλασσα δεν συμμορφώνεται με τη Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και, επομένως, δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη».
Επίσης, καλεί τις λιβυκές αρχές «να προβούν στην ακύρωση του μνημονίου συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης του 2019 και να μην εφαρμόσουν καμία ρήτρα που περιλαμβάνεται στην επακόλουθη συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες, η οποία υπεγράφη στις 3 Οκτωβρίου 2022 και προβλέπει παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης στις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Κύπρου και της Ελλάδος».
Σχόλια