Γιατί ο Σπινόζα εξοστρακίστηκε από την Συναγωγή, καταστάς αποσυνάγωγος

Ο Μπέντο ντε Σπινόζα, από την τριάδα των μεγάλων λογοκρατών του Διαφωτισμού, ήταν ένας νεαρός έμπορος στο Άμστερνταμ, ένας από τους πολλούς Σεφαρδίτες Εβραίους αυτής της πόλης που ασχολούνταν με το εξωτερικό εμπόριο στις αρχές της δεκαετίας του 1650. Η ειδικότητα της επιχείρησης της οικογένειάς του, την οποία διηύθυνε ο ίδιος και ο αδελφός του Γαβριήλ από τον θάνατο του πατέρα τους το 1654, ήταν η εισαγωγή αποξηραμένων φρούτων.
Ο Μπέντο (ή ο Μπαρούχ, όπως θα τον αποκαλούσαν στα εβραϊκά στη συναγωγή της πορτογαλικής κοινότητας—τα ονόματα και τα δύο σημαίνουν «ευλογημένος») ήταν, αυτή την εποχή και απ’ ό,τι φαίνεται, ένα αξιόλογο μέλος της εκκλησίας του Ταλμούντ Τορά.
Οι πληρωμές του κοινοτικού φόρου και οι εισφορές του στα φιλανθρωπικά ταμεία της κοινότητας μπορεί να ήταν ιδιαίτερα χαμηλές στις αρχές του 1656, αλλά αυτό θα μπορούσε να αντανακλά μόνο την κακή κατάσταση της επιχείρησής του.
Ως νεαρός άνδρας, ο Σπινόζα ζούσε κοντά στο Houtgracht —που φαίνεται εδώ σε έναν πίνακα του δέκατου όγδοου αιώνα που αποδίδεται στον Jan Ten Compe— όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί Εβραίοι.
Ή μπορεί να ήταν ένα σημάδι ότι κάτι άλλο δεν πήγαινε καλά. Στις 27 Ιουλίου εκείνου του έτους (την έκτη Av, 5416, σύμφωνα με το εβραϊκό ημερολόγιο), η ακόλουθη διακήρυξη εκδόθηκε από τους ηγέτες του Ταλμούδ Τορά μπροστά από την κιβωτό της Τορά στη συναγωγή στο Houtgracht:
Οι Senhores του ma'amad [λαϊκό διοικητικό συμβούλιο της εκκλησίας], γνωρίζοντας από καιρό τις κακές απόψεις και πράξεις του Baruch de Spinoza, προσπάθησαν με διάφορα μέσα και υποσχέσεις να τον απομακρύνουν από τους κακούς δρόμους του. Ωστόσο, έχοντας αποτύχει να τον κάνει να διορθώσει τους πονηρούς δρόμους του και, αντίθετα, λαμβάνοντας καθημερινά όλο και πιο σοβαρές πληροφορίες για τις αποτρόπαιες αιρέσεις που ασκούσε και δίδασκε και για τις τερατώδεις πράξεις του, και έχοντας για αυτό πολυάριθμους αξιόπιστους μάρτυρες που έχουν καθαιρέσει και μαρτύρησαν περί αυτού παρουσία του εν λόγω Εσπινόζα, πείσθηκαν για την αλήθεια αυτού του θέματος. Αφού διερευνήθηκαν όλα αυτά παρουσία του αξιότιμου χακαμίμ [«σοφοί» ή ραβίνοι], αποφάσισαν, με τη συγκατάθεση [των ραβίνων], ότι ο εν λόγω Εσπινόζα έπρεπε να αφοριστεί και να εκδιωχθεί από το λαό του Ισραήλ. .
Με διάταγμα των αγγέλων και με εντολή των αγίων, αφορίζουμε, διώχνουμε, καταριόμαστε και καταριόμαστε τον Μπαρούχ ντε Εσπινόζα, με τη συγκατάθεση του Θεού, ευλογημένος να είναι, και με τη συγκατάθεση ολόκληρης της ιεράς εκκλησίας, και ενώπιον του αυτούς τους ιερούς ρόλους με τις 613 εντολές που είναι γραμμένες σε αυτές. βρίζοντας τον με τον αφορισμό με τον οποίο ο Ιησούς του Ναυή απαγόρευσε την Ιεριχώ και με την κατάρα που καταράστηκε ο Ελισσαιέ τα αγόρια και με όλες τις επικρίσεις που είναι γραμμένες στο Βιβλίο του Νόμου.
Καταραμένος να είναι τη μέρα και καταραμένος τη νύχτα. καταραμένος να είναι όταν ξαπλώνει και καταραμένος όταν σηκώνεται. Καταραμένος να είναι όταν βγαίνει και καταραμένος όταν μπαίνει. Ο Κύριος δεν θα τον λυπηθεί, αλλά ο θυμός του Κυρίου και η ζήλια του θα καπνίσουν εναντίον του ανθρώπου, και όλες οι κατάρες που είναι γραμμένες σε αυτό το βιβλίο θα βρεθούν επάνω του, και ο Κύριος θα εξαλείψει το όνομά του κάτω από τον ουρανό. Και ο Κύριος θα τον χωρίσει στο κακό από όλες τις φυλές του Ισραήλ, σύμφωνα με όλες τις κατάρες της διαθήκης που είναι γραμμένες σε αυτό το βιβλίο του νόμου. Εσείς, όμως, που είστε προσκολλημένοι στον Κύριο τον Θεό σας, είστε ζωντανοί όλοι σας σήμερα.
Το έγγραφο ολοκληρώνεται με την προειδοποίηση ότι «κανείς δεν πρέπει να επικοινωνεί μαζί του, ούτε γραπτώς, ούτε να του παρέχει καμία εύνοια ούτε να μείνει μαζί του κάτω από την ίδια στέγη ούτε [να έρθει] σε τέσσερις πήχεις κοντά του. ούτε θα διαβάσει καμία πραγματεία που έχει συνθέσει ή γράψει αυτός». (Σώζεται μόνο μια πορτογαλική έκδοση του εγγράφου· μπορεί να βρεθεί σε ένα από τα βιβλία καταγραφής της κοινότητας στα Πορτογαλο-Εβραϊκά Αρχεία στα Δημοτικά Αρχεία του Άμστερνταμ.)
Ήταν το πιο σκληρό κείμενο του ερέμ (απαγόρευση ή εξοστρακισμός) που επιβλήθηκε ποτέ σε ένα μέλος της πορτογαλο-εβραϊκής κοινότητας στο Άμστερνταμ. Σύμφωνα με τον ιστορικό Yosef Kaplan, σαράντα άτομα τέθηκαν κάτω από το «Πορτογαλικό Έθνος» της πόλης μεταξύ 1622 και 1683.
Κάποιος θα μπορούσε να λάβει απαγόρευση για μια μεγάλη ποικιλία αδικημάτων: θρησκευτικά (για παράδειγμα, παράλειψη παρακολούθησης συναγωγής σε τακτική βάση ή να τηρούν σωστά μια αργία), ηθικά (τζόγος, άσεμνη συμπεριφορά), κοινωνικά (άνδρες που συμμετέχουν σε θεολογικές συζητήσεις με εθνικούς, γυναίκες που κόβουν τα μαλλιά εθνικών γυναικών), ακόμη και επιχειρηματικές και οικονομικές (αποτυχία πληρωμής των κοινοτικών φόρων).
Ωστόσο, καμία από τις άλλες απαγορεύσεις που εκδόθηκαν από τον Ma'amad αυτή την περίοδο δεν πλησιάζει καν την οργή και το βιτριόλι που απευθύνεται στον Σπινόζα. Οι παρνασίμ (ή οι λαϊκοί ηγέτες της κοινότητας) που κάθονταν στο ταμπλό εκείνη τη χρονιά έσκαψαν βαθιά τα βιβλία τους για να βρουν ακριβώς τις κατάλληλες λέξεις για την περίσταση.
 

Σχόλια