Φιλοσοφία και Οικονομία
(από παλαιότερη Διάλεξη στον Φιλοσοφικό Όμιλο 'Ενδελέχεια')
Το παρόν αφορά το διαπνέον σήμερα τον πολιτικό κόσμο 'διαζύγιο ηθικής και οικονομικών'. Όπως και στην Νομική, έτσι και στα Οικονομικά, οι δύο επιστήμες που ασχολούνται με την 'δικαιοπραξία', αρχή κάνουν με ένα αποφασιστικό διαζύγιο από την 'ηθική αξιολόγηση:
Η πρώτη με αναφορά στο 'Θετικό Δίκαιο' του Hart, η δεύτερη 'ερμηνεύοντας' την οικονομική πράξη στο Χωββεσιανό 'φως' της ιδιοτελούς πράξης, 'self-seeking behaviour'. Εντάσσεται και στο μεταδιαφωτιστικό πρόταγμα του επιστημονισμού για μια ‘καθαρή αξιών’, value free επιστήμη. Κυριολεκτώντας, την απαξίωση της επιστήμης.
Συμπεριφορά την οποία δεν βλέπει ως 'πράξη', αγνοεί την διάσταση της 'agency', της απελευθερωμένης από την ‘ανάγκη’ έκφρασης του ανθρώπου στον κόσμο, κατά Αρέντ -ελευθερία που διαφορίζει τον άνθρωπο ως εκφραστή της ‘natalality’, δημιουργίας του νέου --
βλέποντάς την μόνο ινστρουμενταλιστικά, σε σχέση δηλαδή με την επιδίωξη της προσωπικής ευημερίας (well-being) κι αποκομμένη από άλλους, ευρύτερους σκοπούς, αντικειμενικές επιδιώξεις και κοινωνικές σχέσεις που ορίζουν τον ορίζοντα αξιών του δράστη, του 'πράττοντα'.
Έτσι, η 'δικαιοπραξία', παράδοξα, παίρνει όχι μόνο διαζύγιο από την 'δικαιοσύνη' ως ηθική πολιτική αξία, αλλά δεν είναι καν πράξη, αφού ως αναγκαία' λογική συναγωγή σε ένα αέναο υπο-λογιστικό λογικό παίγνιο μεγιστοποίησης αποδόσεων δεν είναι καν 'ελεύθερη', καθιστώντας οξύμωρα τον φιλελευθερισμό, κάποιων Αυστριακών την πιο ανελεύθερη οικονομική θεωρία της ΤΙΝΑ, του 'There Is No Alternative'.
Θα αρυσθώ από τον Αριστοτελιστή στις φιλοσοφικές του αρχές Καντεβουργιανό οικονομολόγο των 'Welfare Economics', Amartya Sen, για να υπερασπισθώ την αποκατάσταση της οικονομικής δικαιοπραξίας ως πράξης κι όχι 'επιστημονικά' ερμηνευόμενης συμπεριφοράς,
εξηγώντας ότι 'αν και η εκδήλωση κι έκφραση της πράξης (agency) του καθενός είνα, κατά ένα σημαντικό τρόπο, θέμα για τον πράττοντα να εκτιμήσει και κρίνει...
η ανάγκη για προσεκτική αξιολόγηση των σκοπών, επιδιώξεων, κοινωνικών δεσμεύσεων κλπ του πράττοντα, της αντίληψής του δηλαδή για το 'αγαθό' είναι σημαντική και ακριβής', είναι επιδεκτική, δηλαδή αντικειμενικής αξιολόγησης, κι όχι μόνο υποξειμενικής (ala Hume) αξιοδότησης.
Μια αντικειμενιστική δευτέρας τάξης αντίληψη τής ηθικής, ερμηνεύει αριστοτελικά ο Sen, μπορεί να συνυπάρξει με την αξιακή, ουσιοκρατική ηθική (substantive ethics) που περιλαμβάνει ανάμεσα στα αξιοδοτούμενα αντικείμενά της την ικανότητα των ανθρώπων να παίρνουν αυτά που όντως, στην πραγματικότητα κι ως πραγματικότητα, θεωρούν άξια. ...
Ακόμη και μια αντικειμενικά θεμελιωμένη θεωρία μπορεί να δώσει ένα σημαντικό ρόλο στο τί πραγματικά οι άνθρωποι θεωρούν άξιο κι αγαθό, και την ικανότητά τους να το επιδιώξουν.
Το να επιδιώκει κανείς αυτό που κρίνει αγαθό κι άξιο, να αξιοδοτεί δηλαδή την πράξη του, δεν είναι διαφορετικό από την αξιοδότηση άλλων αξιών, όπως η ευδαιμονία, η ελευθερία, η ευτυχία και μπορεί να κρίνεται σε μια λειτουργία αντικειμενικής αξιολόγησης όπως κάθε άλλο αντικείμενο σε τέτοιες κρίσεις αξιοδότησης.
Κι ο Sen επιμένει, πάντα αριστοτελικά, κατά της διάκρισης ανάμεσα στην 'άποψη της πράξης' και την 'άποψη της ευημερίας' επιχειρηματολογώντας ότι η επιτυχία στο πρώτο, του προσώπου ως δράστη, ως πράττοντα, δεν είναι διάφορη από την επιτυχία του ως 'ευημερούντα', ή, αριστοτελιστί, 'ευδαίμονα'.
Κοντολογίς, η ευδαιμονία ή ευημερία, μπορεί να επιτελέσει επιστέγασμα, άρα πραξιακό, ηθικό πρόταγμα μιας αξιοδοτούσας πάνω από όλα τον εαυτό της ζωής, μιας ηθικά επιτυχημένης ζωής...
Εν γένει, ο Amartya Sen, πάντα με αναφορά στο Αριστοτέλη, καλεί για την επανασύζευξη της οικονομίας της ευημερίας (welfare economics) και της ηθικής προς όφελος κι εμπλουτισμό και των δύο.
Θα αναφερθώ. και στον παρεξηγημένο Adam Smith, καθηγητή της... Ηθικής Φιλοσοφίας στην Γλασκώβη, που κατέληξε.. παντιέρα του νεοφιλελεύθερου αμοραλισμού, με χονδρά απλουστευτική ερμηνεία των εξηγήσεών του για την ιδιοτελή συμπεριφορά (self-seeking behaviour) στην οικονομία, ακρωτηριάζοντας την αντίληψή του της ανθρώπινης συμπεριφοράς τόσο στην οικονομία όσο και στην ηθική.
Κι ενώ, στις μέρες μας ειδικά, υπάρχει ένας πλούτος φιλοσοφικών αναδιφήσεων στην ηθική, με ιδιαίτερο τον νεο-αριστοτελικό τόνο στην σχέση ηθικής και πολιτικής, η εξαιρετικά στενή αντίληψη της ιδιοτελούς συμπεριφοράς στην οικονομία που ταυτίζει ξερά την λογικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς με την εσωτερική συνέπεια της (ιδιοτελούς) επιλογής (choice) στην δίωξη της μεγιστοποίησης της ωφέλειας, περιορίζει τον ορίζοντα της κατανόησης της ανθρώπινης (οικονομικής) συμπεριφοράς, αποκόπτοντάς την από άλλες αξιοδοτικές σχέσεις κι αναφορές.
===========
Costas Deligiannidis
Η κυρία ερώτηση:
Είναι επιστήμη τα οικονομικά;
ΚΩΣΤΑΣ ΦΑΡΜΑΚΗ
16/08/2013, 17:08
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ
…….Τα
Οικονομικά δεν έχουν νόμους, αλλά θεωρίες. Επιπλέον, ενώ μια θεωρία στη
Φυσική επιχειρεί να περιγράψει και να εξηγήσει κάτι που παρατηρούμε,
μια οικονομική θεωρία ορίζει τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφερθεί μια
κοινωνία εφαρμόζοντας την (π.χ. μονεταρισμός, κεϋνσιανισμός κ.λπ.)…
Τα Οικονομικά δεν είναι(;) επιστήμη
7+1 λόγοι για τους οποίους δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τυφλά τους οικονομολόγους.
Σύμφωνα με ένα αστείο που ακούγεται συχνά ανάμεσα στους ανθρώπους των χρηματαγορών, οι οικονομολόγοι είναι σαν τους σεισμολόγους.
Μπορούν να σου αναλύσουν με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο συντελέστηκε η καταστροφή και τις συνέπειές της, αλλά, ακόμα κι ένα δευτερόλεπτο πριν από το γεγονός, δεν είχαν την παραμικρή ιδέα ότι πρόκειται να συμβεί. Η θεώρηση αυτή έχεις τις βάσεις της σε μια πολύ απλή και αντικειμενική αλήθεια: στην προσπάθειά της να γίνει επιστήμη, η οικονομία απογυμνώθηκε από τα στοιχεία που την συνέδεαν με την πραγματικότητα.
Θέλοντας να μοιάσει στα μαθηματικά και τη φυσική, έγινε θεωρητική, δογματική και ατελής. Το αποτέλεσμα είναι διαδοχικές κρίσεις τις οποίες κανείς δεν περιμένει από τον «ορθολογικό άνθρωπο» του 20ού αιώνα.
1. «Τα Οικονομικά προσπάθησαν να ορίσουν κανόνες που ορίζουν την πραγματικότητα και ισχύουν παντού και πάντα, σαν να ήταν Νευτώνεια Φυσική», λέει ο επενδυτής Τζορτζ Σόρος. «Όμως ανήκουν στις κοινωνικές επιστήμες, δεν έχουν καμία σχέση με τον τρόπο που λειτουργεί ο φυσικός κόσμος».
2. «Δεν ανήκουν καν στις κοινωνικές επιστήμες», γράφει η Yves Smith στο βιβλίο Ecconed. «Έχουν αφήσει στην άκρη την κοινωνία και ασχολούνται μόνο με αριθμούς και θεωρίες».
3. «Η θεωρία του Κεϋνσιανισμού στα πανεπιστημιακά εγχειρίδια έχει συναρτήσεις, καμπύλες, πολλαπλασιαστές και υποθέσεις, ωστόσο ούτε καν πλησιάζει στο πνεύμα και τη γνήσια σκέψη του Κέινς», γράφει ο δημοσιογράφος Γιάννης Παπαδογιάννης στο βιβλίο Η άνοδος και η πτώση του Homo Economicus.
4. Ο ίδιος ο Κέινς τόνιζε πως το οικονομικό μέλλον είναι αβέβαιο και ασαφές και ότι οι άνθρωποι στηρίζονται στα αισθήματά τους κι όχι στη λογική. Το οικονομικό αποτέλεσμα εξαρτάται από τις αποφάσεις και τις πράξεις (λογικές ή όχι) εκατομμυρίων ανθρώπων.
5. Τα Οικονομικά δεν μπορούν να επαληθευτούν με την επιστημονική μέθοδο. Δηλαδή, μεταξύ άλλων, δεν μπορούν να αποδειχθούν πειραματικά και δεν μπορεί να αναπαραχθεί ένα αποτέλεσμα.
6. Τα Οικονομικά δεν έχουν νόμους, αλλά θεωρίες. Επιπλέον, ενώ μια θεωρία στη Φυσική επιχειρεί να περιγράψει και να εξηγήσει κάτι που παρατηρούμε, μια οικονομική θεωρία ορίζει τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφερθεί μια κοινωνία εφαρμόζοντας την (π.χ. μονεταρισμός, κεϋνσιανισμός κ.λπ.).
7. Ο κάτοχος του Νόμπελ Οικονομίας Φρίντριχ Χάγιεκ (1974) δήλωσε στην τελετή βράβευσής του πως, εάν είχε ερωτηθεί, θα ήταν κατά του συγκεκριμένου βραβείου διότι, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με τις φυσικές επιστήμες, δίνει στον νικητή «μια εξουσία όχι μόνο πάνω στους όμοιούς του, αλλά επιπλέον στις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες».
7+1. Ο Άλφρεντ Νόμπελ δεν συμπεριέλαβε τα Οικονομικά στον κατάλογο των επιστημών του όταν θέσπισε τα ομώνυμα βραβεία το 1895. Αυτά προστέθηκαν το 1969 μετά από επιθυμία -και με τη χορηγία- της Τράπεζας της Σουηδίας
Σχόλια