Αποφασίζοντας προς έκπληξη όλων –και παρά τις συμβουλές του Υπουργού Οικονομικών – να επιβάλει φόρο 40% στα «πλεονάζοντα κέρδη» των τραπεζών, η Πρόεδρος του ιταλικού συμβουλίου Giorgia Meloni υπονόμευσε με τρόπο ανόητο και κυρίως επικίνδυνο την αξιοπιστία που μέχρι τώρα είχε καταφέρει να σφυρηλατήσει στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.
Από τότε που ανέλαβε την εξουσία το φθινόπωρο του 2022, η ακροδεξιά ηγέτης είχε φροντίσει, προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Μαρίν Λεπέν, να ευθυγραμμίσει την οικονομική της πολιτική με εκείνη του προκατόχου της και πρώην αφεντικού της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι. Δηλαδή μια φιλελεύθερη πολιτική προσφοράς, με στόχο να καταστήσει λιγότερο άκαμπτη την αγορά εργασίας, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και να μειώσει το βάρος του κοινωνικού κράτους με τη συμβολική κατάργηση, την 1η Μαΐου, του «κοινωνικού εισοδήματος». Σεβόμενη επίσης τους ευρωπαϊκούς κανόνες όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά, με δεδηλωμένο στόχο τη μείωση του χρέους και του ελλείμματος με σταθερό ρυθμό.
Πανικός
Όλες αυτές οι υποσχέσεις οικονομικής ορθοδοξίας και δημοσιονομικής σοβαρότητας καθησύχασαν τη διεθνή χρηματοπιστωτική κοινότητα. Αυτό είχε συγκεκριμένα ως αποτέλεσμα μια θεαματική και εντελώς απρόβλεπτη μείωση του ποσοστού "spread", όπως λένε οι ειδικοί, μεταξύ Ιταλίας και Γερμανίας, δηλαδή τη διαφορά απόδοσης μεταξύ του δεκαετούς ιταλικού Buono del tesoro poliennale (BTP) και το γερμανικό Bund ίδιας διάρκειας: σε οκτώ μήνες, είχε πέσει από 2,6% σε 1,5%. Ο κακός μαθητής φαινόταν να είναι σε καλό δρόμο για να γίνει μαθητής-πρότυπο.
Η ανακοίνωση του φόρου έβαλε απότομα τέλος σε αυτό το απροσδόκητο ειδύλλιο μεταξύ της κυβέρνησης της Giorgia Meloni και των χρηματοπιστωτικών αγορών, οι οποίες το εξέφρασαν αμέσως προκαλώντας βουτιά των τιμών των μετοχών των μεγάλων τραπεζών κατά περισσότερο από 10% στο χρηματιστήριο. Μπροστά σε αυτόν τον άνεμο πανικού, το Υπουργείο Οικονομίας χρειάστηκε να εκδώσει επειγόντως δελτίο τύπου στο οποίο προσδιορίζονταν νέοι όροι του μέτρου που περιορίζουν το πεδίο εφαρμογής του. Όμως η ζημιά είχε γίνει, ο ιταλικός τραπεζικός τομέας αποδυναμώθηκε οριστικά και η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών κλονίστηκε σοβαρά.
Δημαγωγία
Τελικά ο λαικισμός όσο και να κρύβεται επανέρχεται πάντα δριμύτερος. Επισήμως αιτιολογημένη από την ανησυχία για φορολογική δικαιοσύνη και την πρόθεση να βοηθηθούν τα ιταλικά νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος η φορολόγηση των «πλεονασματικών κερδών» των τραπεζών στην πραγματικότητα αποσκοπούσε πρωτίστως να παραπλανήσει την κοινή γνώμη. Οι τραπεζίτες γίνονται οι παραδοσιακοί αποδιοπομπαίοι τράγοι των ακραίων πολιτικών κομμάτων σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας – ο πληθωρισμός έφτασε στο 6% στην Ιταλία και το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,3% το δεύτερο τρίμηνο.
Η επίθεση κατά των τραπεζών ήταν επίσης ένας τρόπος για την Giorgia Meloni να καταγγείλει την υπερβολικά επιθετική στρατηγική που υιοθέτησε η ΕΚΤ για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. «Η απλοϊκή συνταγή για αυξήσεις επιτοκίων που ακολουθεί η ΕΚΤ δεν φαίνεται να είναι ο σωστός δρόμος», είχε ήδη δηλώσει τον Ιούνιο ενώπιον του Κοινοβουλίου. Κάτι που είναι εξωφρενικό και βασικά αχάριστο δεδομένου του πόσο ωφελήθηκε η Ιταλία τα τελευταία χρόνια από την εξαιρετικά γενναιόδωρη νομισματική πολιτική που εφαρμόζει η ΕΚΤ, με τα αρνητικά επιτόκια και τις μαζικές αγορές δημόσιου χρέους.
Μέσα από δημαγωγίες και εκλογικούς τακτικισμούς, η Giorgia Meloni επέλεξε σκόπιμα να αποδυναμώσει το ιταλικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο παίζει ουσιαστικό ρόλο στη χρηματοδότηση της οικονομίας γενικότερα και του κράτους ειδικότερα. Κυρίως πήρε ένα μεγάλο ρίσκο να προκαλέσει τη δυσπιστία των χρηματοπιστωτικών αγορών –το έμαθε καλά εις βάρος της η εφήμερη Βρετανίδα πρωθυπουργός Liz Truss – όταν είσαι επικεφαλής μιας χώρας της οποίας το χρέος φτάνει σε αστρονομικό επίπεδο. Αντιπροσωπεύει το 144% του το ΑΕΠ και κατέχεται κατά ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος (πάνω από 600 δισ. ευρώ!) από ξένους επενδυτές. Η δημαγωγία της Giorgia Meloni δεν είναι αυτό που χρειάζεται η Ιταλία αν θέλει να βγει από την οικονομική κρίση που βιώνει ήδη από την είσοδό της στην ευρωζώνη. Η Ιταλία χρειάζεται και την μαζική οικονομική βοήθεια των Βρυξελλών και την στήριξη της ΕΚΤ και τα αμερικάνικα hedge funds.
Pierre-Antoine Delhommais
Le Point
19/8/23
via Babis Georges Petrakis
==============
Σχόλια