Του Άγη Βερούτη
Τα τρία βασικά συστατικά της εξελικτικής πορείας της Ανθρωπότητας και της δημιουργίας των πολιτισμών είναι:
- - Υλικοί πόροι/μέταλλα/συνθετικά υλικά
- - Ενέργεια
- - Πληροφορίες/γνώση
Όλα όσα έχει επιτύχει ο homo sapiens-sapiens εξελικτικά στη διάρκεια της ύπαρξής του βασίζονται στην διαθεσιμότητα των 3 παραπάνω συστατικών. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Η ενέργεια έχει σχεδόν αποχρηματοποιηθεί με την 1η και την 2η βιομηχανική επανάσταση.
Στην 3η βιομηχανική επανάσταση αποχρηματοποιήθηκε η πληροφορία.
Τώρα στην 4η βιομηχανική επανάσταση θα αποχρηματοποιηθεί και η Γνώση.
Το επόμενο που είναι οι υλικοί πόροι θα δούμε τι θα γίνει. Ή δεν θα δούμε.
Η συμμετρική πρόσβαση από όλους στα βασικά αυτά συστατικά που παράγουν πλούτο και εξέλιξη λέγεται δημοκρατία.
Αποχρηματοποίηση σημαίνει ότι για να κρατήσεις ένα δωμάτιο φωτισμένο το βράδυ σε ένα κάστρο τον μεσαίωνα είχε κόστος όσο ένας εργάτης της εποχής δηλαδή σε σημερινά λεφτά όσο ένας βασικός μισθός. Σήμερα με μια λάμπα led κοστίζει κάτι λιγότερο από ένα ευρώ το χρόνο σε λογαριασμό του ηλεκτρικού.
Για να πας στην Αμερική ήθελες 5-6 περιουσίες ευγενών για να πάρεις ιστιοπλοϊκά και να πληρώσεις πλήρωμα να σε πάνε σε 1-2 χρόνια. Και αν επιζούσες τις κακουχίες να επιστρέψεις μετά από μια ακόμα διετία. Σήμερα δίνεις €400 και μπαίνεις σε ένα αεροπλάνο για 8 ώρες.
Για να στείλεις ένα γράμμα στην Ασία ήθελες μια αποστολή υποστήριξης αγγελιοφόρων. Τώρα απλά στέλνεις email. Δωρεάν.
Για να φτιάξεις μια ξύλινη καλύβα δούλευες μια ζωή με τα χέρια. Τώρα με το μισθό σου αγοράζεις ένα σπίτι με δάνειο. Για να έχεις μια άμαξα έπρεπε να έχεις άλογα, σταύλο, αμαξά και προσωπικό να φροντίζει τα άλογα, και ό,τι άλλο χρειάζεται για να τα διατηρείς εν ζωή. Τώρα αγοράζεις ένα εισιτήριο διαρκείας στα ΜΜΜ με €30 το μήνα.
Ο Μαρξ, από την άλλη, δεν μπορούσε να αντιληφθεί τη σημασία της εκθετικής τεχνολογικής προόδου στην δημιουργία νέου πλούτου (αντί στην αναδιανομή του) πέρα από το να αναγνωρίσει στο Μανιφέστο (μαζί με τον Ένγκελς) ότι:
"Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής, δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή όλες τις κοινωνικές σχέσεις..."
Στην πραγματικότητα δεν είναι ταξική η ρίζα της εκθετικής επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Είναι αυτή η φύση της συσσώρευσης γνώσης και τεχνολογικών λύσεων, όπου κάθε νέα λύση, κάθε νέα θεωρία πατάει στις πλάτες όλων των προηγούμενων.
Αν σε κάτι θα έπρεπε να αιτιολογήσουμε την εκθετική πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας που την εφαρμόζει, στα τελευταία 300 χρόνια, αυτή είναι η μεθοδική καταγραφή και διαθεσιμότητα της γνώσης και των μεθόδων (συνταγών) διαγενεακά. Το κλειδί σε όλη αυτή την επιταχυνόμενη πρόοδο δεν είναι πραγματικά τίποτε άλλο από τη μηχανοποίηση της αναπαραγωγής της πληροφορίας με την εφεύρεση της εκτυπωτικής πρέσας από τον Γουτεμβέργιο που εξευτέλισε το κόστος αποθήκευσης των γραπτών.
Η πρώτη αυτή αποχρηματοποίηση της πληροφορίας και της γνώσης, η οποία ως τότε ήταν προνόμιο των αριστοκρατών και των πλουσίων που είχαν την οικονομική άνεση να πληρώσουν τα χειρόγραφα πανάκριβα αντίγραφα των βιβλίων, από τον Γουτεμβέργιο είναι ο θεμέλιος λίθος της σημερινής μας τεχνολογικής κοινωνίας.
Πιθανότατα δε θα μπορούσε να τα ξέρει αυτά τότε, το 1852, ο Μαρξ. Όμως μισό αιώνα μετά και κάτι παραπάνω, ο οικονομολόγος και μαθηματικός εξ απορρήτων του Λένιν, Νικολάι Ντμιτρίεβιτς Κοντράτιεφ εκτελέστηκε χωρίς δίκη μετά από μια δεκαετία σε γκούλαγκ, διότι παρατήρησε ότι η ελεύθερη αγορά μετεξελίσεται μη-γραμμικά σε κυμματοειδή πορεία των 50-70 ετών, μέσα από κρίσεις που προκαλεί κυρίως η τεχνολογική εξέλιξη, και η ελεύθερη αγορά αναγεννάται από τις στάχτες της.
Καμία περιγραφή της ανθρώπινης κοινωνίας δεν μπορεί να μη λαμβάνει υπόψη της τα γιγάντια βήματα για τον Άνθρωπο που προσέφερε η Τεχνολογία, ή αλλιώς η εφαρμοσμένη γνώση. Τα οποία βήματα δεν είναι γραμμικά και εξελικτικά αλλά ασυνεχή και "οδοντωτά".
Η 3η βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε το 1960 με την αποχρηματοποίηση των ημιαγωγών (transistor) και κορυφώθηκε το τέλος δεκαετίας '60 αρχές του '70 με την εφεύρεση των μικροεπεξεργαστών. Αυτοί ακολούθησαν τον νόμο του Μουρ του 18μηνου διπλασιασμού υπολογιστικής ισχύος σχεδόν ως την εποχή μας, 50 χρόνια μετά, και σταμάτησαν.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση που αναμένεται ότι θα ανατρέψει τις παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος και πλούτου, πιθανότατα ξεκινάει με μια ασυνέχεια, ή το technological singularity που συζητήσαμε την προηγούμενη εβδομάδα. Σε αυτήν θα ανακαταταχθούν πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, θα ανέβει το παγκόσμιο ετήσιο ΑΕΠ κατά 7% εντός μιας δεκαετίας κατά την Γκόλνμαν [https://arstechnica.com/information-technology/2023/03/generative-ai-set-to-affect-300-million-jobs-across-major-economies/ ], αλλά στην πορεία θα χαθούν ίσως και 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Η βασική ιδιότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ότι στην θάλασσα των δεδομένων που δημιούργησε η 3η βιομηχανική επανάσταση με την διάχυση των υπολογιστών και του Ίντερνετ, έρχεται να βγάλει νόημα και να προτείνει συμπεράσματα.
Αυτά τα συμπεράσματα ή οι συσχετισμοί βασίζονται στο σύνολο των γνώσεων και των πληροφοριών που τόσο επιμελώς αποθηκεύει η Ανθρωπότητα για όλες της τις δραστηριότητες, τέτοιου όγκου όμως που πλέον δύσκολα μπορεί να τα απορροφήσει ο ανθρώπινος νους ή ακόμη και η συλλογική ευφυία της ανθρώπινης κοινωνίας/κυψέλης (hive-mind theory).
Όμως, τί στην ευχή είναι αυτή η περίφημη Τεχνητή Νοημοσύνη;
Νομίζω ο όρος Τεχνητή Νοημοσύνη είναι παραπλανητικός και για αυτό δημιουργούνται τόσες παρερμηνείες.
Στην πραγματικότητα Τ.Ν. ονομάζουν τα νευρωνικά δίκτυα συσχετισμών ανάμεσα σε tokens, δηλαδή σε λέξεις, ή ήχους ή εικόνες. Ένα token σε ένα Μεγάλο Γλωσσικό μοντέλο (Large Language Model ή LLM) είναι περίπου 0,75 της λέξης ΜΕΣΟΣΤΑΘΜΙΚΑ.
Πχ η λέξη ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ μπορεί να αποτελείται από 2 tokens: ΣΚΕΦΤ +ΟΜΑΙ, όπου το ΣΚΕΦΤ είναι ένα token λεκτικής ρίζας που συναντάται επαναλαμβανόμενα σε πολλές λέξεις που αφορούν τη "σκέψη" και το token ΟΜΑΙ που είναι μια κατάληξη που προσδιορίζει "Πρώτο πρόσωπο+Παθητική φωνή+Ενεστώτα χρόνο" και χρησιμοποιείται επίσης σε πολλές λέξεις ως κατάληξη.
Αυτό οδηγεί σε οικονομία στο μέγεθος του μοντέλου, καθώς αφού έχουμε καταχωρημένες όλες τις καταλήξεις, με μια μόνο πρόσθετη ρίζα (πχ. ΚΟΥΡΑΖ-) μπορούμε να δημιουργήσουμε 50-100 καινούργιες λέξεις στο μοντέλο συσχετίζοντας με τη ρίζα αυτή 50-100 υπάρχουσες καταλήξεις.
Τα μοντέλα νευρωνικών δικτύων έχουν τη μορφή οριζουσών, δηλαδή πινάκων με αριθμούς, και στρώματα (layers) όπου η συσχέτιση των tokens αποτελεί το αντικείμενο της "εκπαίδευσης" του συστήματος.
Ένα νευρωνικό δίκτυο δεν προγραμματίζεται καθεαυτό, αλλά στη διαδικασία της "εκπαίδευσής του" καταχωρεί τους συσχετισμούς ανάμεσα στα tokens με βάρη (weights) που ΔΕΝ προκαθορίζει σε κώδικα κάποιος προγραμματιστής, αλλά σώζονται με τη στατιστική συχνότητα που συναντώνται στα data που χρησιμοποιήθηκαν για το training και το fine-tuning του συστήματος.
Αυτά τα "βάρη” μετά τα χρησιμοποιεί στη φάση του "inference" δηλαδή του ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ, όπου παίρνει την καταχώρηση αυτού που ρωτάει ο χρήστης και ακολουθώντας τους συσχετισμούς προτείνει τις επόμενες λέξεις ανάλογα με το "βάρος" της σύνδεσης του token που παρουσιάζεται στην ερώτηση με όλα τα υπόλοιπα με τα οποία έχει διασύνδεση.
Αυτός πάνω κάτω είναι ο εξαιρετικά εξαπλουστευμένος τρόπος που δουλεύει ένα ΑΙ με κάποιες επιπρόσθετες λειτουργίες που βάζουν τους τόνους και τα σημεία στίξης και ίσως κάνουν και διόρθωση της ορθογραφίας.
Το σύστημα που προτείνει την συμπλήρωση της υπόλοιπης λέξης όταν πληκτρολογείς ένα μήνυμα στο κινητό σου είναι ένα τέτοιο σύστημα που αντί να προβλέπει τις επόμενες 1000 λέξεις απλά προτείνει τα επόμενα 4-5 γράμματα.
Το chatGPT είναι ένα τέτοιο Autocorrect/ορθογράφος που πάει 4.000 tokens παρακάτω. Αυτό είναι όλο.
Ανάλογα με το σώμα δεδομένων (data corpora) που θα χρησιμοποιηθεί στη "εκπαίδευση" (training) και τον μετέπειτα "συντονισμό" (fine-tuning) του μοντέλου, θα είναι και η εξειδίκευση του.
Δεν πιστεύω στην δυστοπική εκδοχή της εξέλιξης της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η Τ.Ν. είναι ένα εργαλείο:
- το εργαλείο εξαγωγής συμπερασμάτων και περιλήψεων αξιοποιώντας ωκεανούς από data που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αφομοιώσει ένας μόνος απλός άνθρωπος που δεν έχει 10.000 ώρες να διαθέσει για να γίνει ειδικός σε έναν τομέα.
- η ΤΝ αποχρηματοποιεί την Γνώση.
Για αυτό και μόνο η επίδραση της στην οικονομία, την κοινωνία, την εκπαίδευση, την εφευρετικότητα των ανθρώπων και την πανεπιστημιακή έρευνα και ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αξιοποιεί τη Γνώση θα είναι μνημειώδης!
Όπως το πλυντήριο ρούχων γλιτώνει χρόνο από το νοικοκυριό για το πλύσιμο των ρούχων σε σκάφη με το χέρι από την πλύστρα που έπαιρνε μεροκάματο, και έτσι μπορεί η μικροαστική οικογένεια να κυκλοφορεί με καθαρά ρούχα.
Το πλυντήριο ρούχων αποχρηματοποίησε τα καθαρά ρούχα.
Ο θερμοσίφωνας το ζεστό νερό και την ατομική υγιεινή.
Αυτά τα δυο μαζί με το σαπούνι που πάει 2-3 αιώνες πίσω, ίσως έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής από όλα τα φάρμακα που έχουν ανακαλυφθεί ως τώρα.
Η ΤΝ αποχρηματοποιεί την γνωσιακή εξειδίκευση: εξάγει συμπεράσματα και περιλήψεις από την συσσωρευμένη ανθρώπινη γνώση.
Είναι πολύ πιθανό επίσης η ΤΝ να βοηθήσει στην αποκωδικοποίηση της επικοινωνίας των ζώων αναμεταξύ τους.
Ξέρουμε δεκαετίες τώρα ότι οι φάλαινες πχ έχουν λέξεις, συλλαβές και διφθόγγους και ονόματα. Δεν ξέρουμε τι σημαίνουν όμως. Ίσως σε λίγο καιρό χάρη στην ΤΝ να μπορούμε να καταλάβουμε τη γλώσσα τους. [https://www.weforum.org/agenda/2023/01/how-artificial-intelligence-is-getting-us-closer-to-talking-to-animals/ ]
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι και αυτή ένα εργαλείο εκδημοκρατισμού και ανθρώπινης χειραφέτησης, όπως το αυτοκίνητο σε σύγκριση με τις άμαξες, το πλυντήριο σε σχέση με την πλύστρα, το τηλέφωνο σε σχέση με τον αγγελιοφόρο, και το τρακτέρ σε σχέση με τον κολίγα.
Το κύριο παράγωγο της Τεχνητής Νοημοσύνης θα είναι παραπάνω δημοκρατία!
agissilaos@gmail.com
=================
Σχόλια