Η άμβλωση στο Σύνταγμα, η ευθανασία… Όσο χειροτερεύουν οι κρίσεις, τόσο περισσότερο ο προοδευτισμός επινοεί δικαιώματα»
Οι αρχαίοι αντιλαμβάνονταν τον κόσμο ως ουσιαστικά στατικό (οι αλλαγές ήταν μόλις κάτι περισσότερο από κυματισμοί στην επιφάνεια της θάλασσας), ή ως κυκλικό (μοντελοποιημένο σε αστρονομικούς κύκλους) ή ως ευτελιστικό ( εποχή χρυσού, ασημιού, χαλκού, εποχή σιδήρου). Αν υπάρχει μια ιδέα που τους ήταν ξένη, αυτή ήταν αυτή ενός κόσμου σε εξέλιξη. Η εικόνα των νάνων που σκαρφαλώνουν στους ώμους των γιγάντων, που εμφανίστηκε τον Μεσαίωνα, ξεκίνησε μια μετάβαση : ενώ διατηρούσε την ανωτερότητα των Αρχαίων (των γιγάντων), έδωσε επίσης μια υπεροχή στους διαδόχους τους που, σκαρφαλωμένοι στους ώμους τους, είδαν πιο μακριά από αυτούς. Η νεωτερικότητα, από την άλλη, δεν έχει πλέον δισταγμούς. Το "Σχέδιο για έναν ιστορικό πίνακα της προόδου του ανθρώπινου πνεύματος" (Esquisse d’un tableau historique des progrès de l’esprit humain), που γράφτηκε από τον Condorcet στα τέλη του 18ου αιώνα, είναι εμβληματικό του προοδευτικού (progressiste) πλαισίου στο οποίο εξετάζεται τώρα η ανθρώπινη ιστορία.
Ένα γενικό αφήγημα ανύψωσης, ξεκινώντας από τις πρωτόγονες φυλές και συνεχίζοντας με ένα ανθρώπινο είδος που απελευθερώνεται προοδευτικά από καθεμία από τις αλυσίδες του και από όλα τα όριά του, απομακρύνεται από την αυτοκρατορία της τύχης, όπως και από εκείνη των εχθρών της προόδου του και βαδίζει σταθερά με βέβαιο βήμα στο δρόμο της αλήθειας, της αρετής και της ευτυχίας. Ο Condorcet ήταν γνώστης των επιστημών, ιδιαίτερα των μαθηματικών, και ο «προοδευτισμός» ως γενικό πλαίσιο σκέψης πιθανότατα δεν θα είχε επιβληθεί όπως έγινε τους τελευταίους αιώνες χωρίς την ανάπτυξη των μαθηματικών επιστημών της φύσης. Όπως έγραψε ο Leo Strauss, «Η σύγχρονη επιστήμη είναι η ραχοκοκαλιά του σύγχρονου πολιτισμού». Είναι οι πρόοδοι της επιστήμης, που τροφοδοτούν τις τεχνολογικές προόδους, οι οποίες έχουν πιστοποιήσει σταθερά την ιδέα ενός κόσμου σε εξέλιξη.
Να που όμως αυτή η δυναμική, αρχικά ως υπόσχεση ενός ολοένα καλύτερου κόσμου, αποκαλύπτει ανησυχητικές πτυχές. Με την επιστημονική πρόοδο, επρόκειτο να διαφωτιστεί ο κόσμος. Η τεχνολογική πρόοδος που τρέφει η επιστήμη, αυξάνοντας συνεχώς τις δυνάμεις της παρέμβασης, δεν αρκείται, ωστόσο, στη διάδοση του φωτός. Άρχισε να αναστατώνει την γη, να την εξαντλεί, να απειλεί να την κάνει ακατοίκητη. Ο ίδιος ο Εμμανουέλ Μακρόν, "προοδευτικός" ηγέτης υποχρεώθηκε να παραδεχθεί το τέλος της αφθονίας, το τέλος της απερισκεψίας. Η ζημιά που προκαλείται στους ανθρώπινους πολιτισμούς είναι επίσης οφθαλμοφανής, η «πρόοδος» της οποίας, στο σημείο όπου βρισκόμαστε, φαίνεται λιγότερο να ευνοεί την ανάπτυξη και την καρποφορία και μάλλον να επιταχύνει την αποσύνθεση.
Ο Λουί Αραγκόν έβλεπε στο κύμα των νέων συσκευών που πολλαπλασιάζονταν και φημίζονταν ότι αυξάνουν τη δύναμή μας να ενεργούμε ότι τελικά είχαν ως κύριο αποτέλεσμα να μας αδειάζουν από την ουσία μας. «Αυτή η πρόοδος που μου στερεί μια λειτουργία σιγά σιγά με οδηγεί να χάσω το όργανο. Όσο μεγαλύτερη είναι η ευρηματικότητα του ανθρώπου, τόσο περισσότερο ο άνθρωπος θα στερηθεί τα φυσιολογικά εργαλεία της ευστροφίας. Οι σκλάβοι που φτιάχνει από σίδηρο και σύρμα θα φτάσουν σε μια τελειότητα που ο άνθρωπος από σάρκα δεν γνώρισε ποτέ, ενώ ο ίδιος θα επιστρέψει σταδιακά στο στάδιο της αμοιβάδας.». Ο Leo Strauss, από την μεριά του, άνοιξε ένα συνέδριο το 1952 (για αυτόν το τέλος της απερισκεψίας είχε έρθει νωρίτερα από τον Γάλλο Πρόεδρό) με τα εξής λόγια: «Η πρόοδος έχει γίνει πρόβλημα - φαίνεται ότι η πρόοδος μας έφερε στο χείλος της αβύσσου και είναι επομένως απαραίτητο να εξεταστούν άλλες επιλογές. Για παράδειγμα, να σταματήσουμε εκεί που βρισκόμαστε ή, αν αυτό αποδειχθεί αδύνατο, να επιστρέψουμε πίσω».
Ωστόσο, τίποτα δεν βοηθά. Η προοδευτική δομή, οι προοδευτικοί τρόποι σκέψης, τα προοδευτικά αντανακλαστικά έχουν εγκλιματιστεί τόσο καλά μέσα μας, έχουν κάνει τόσο βαθιές ρίζες (ακόμα και στους λεγόμενους αντιδραστικούς) που ακόμη και αν εκτιμούμε ότι μας οδηγούν σε ένα πλήρες ναυάγιο , δεν είμαστε ελεύθεροι να τα ξεφορτωθούμε. Εχουμε ξεχάσει πώς να ζούμε χωρίς αυτά, είναι σαν να υποχωρεί η γη κάτω από τα πόδια μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όσες διαψεύσεις προόδου και να συσσωρευτούν μοιάζουν απλώς με μικρές ανωμαλίες πάνω στην επιφάνεια μιας γενικής κίνησης που μας οδηγεί αναπόφευκτα προς το καλύτερο. Τακτικά ακούμε αγανακτισμένες διαμαρτυρίες του τύπου : «Πώς γίνεται ακόμα στη Γαλλία το 2023…» Μπορούμε να φανταστούμε μια αρχαία ελληνική ρήση : «Πώς γίνεται ακόμα, στην Αθήνα, στην εκατοντατρίτη Ολυμπιάδα… », ή ένας άνθρωπος του δωδέκατου αιώνα: «Πώς είναι ακόμα δυνατόν, στο βασίλειο της Γαλλίας, υπό τη βασιλεία του Λουδοβίκου του έβδομου…» ; Η ιδέα και μόνο είναι αστεία. Οπως επισημαίνει και ο Rémi Brague, ό,τι κι αν συμβεί, «εμείς οι μοντέρνοι πιστεύουμε ότι τα πράγματα γίνονται όλο και καλύτερα. Ακόμη και σε μια περίοδο κρίσης, που ευνοεί την ανησυχία, η ίδια μας η έκπληξη και η αγανάκτησή μαρτυρούν την πίστη μας στην πρόοδο : πιστεύουμε ότι η κατάσταση πρέπει να βελτιωθεί. Ως εκ τούτου, επιδιώκουμε να εντοπίσουμε παράγοντες που εμποδίζουν την ανάβαση στα λαμπερά ύψη της προόδου και, αφού τους αποκαλύψουμε, τους καταδιώκουμε με το μίσος μας.»
Πώς να καθησυχάσουμε την «προοδευτική» συνείδηση, που έχει εκτραχυνθεί από την εξέλιξη του κόσμου και των κοινωνιών, όταν, λόγω του «τέλους της αφθονίας», δεν είναι πλέον δυνατό να ικανοποιηθεί με ένα όλο και πιο έντονο σπρώξιμο στην αγορά, καταναλωτικών αγαθών ; Με την παραχώρηση νέων δικαιωμάτων. Δεν μου φαίνεται αλλιώς δυνατό να κατανοήσω τη φρενίτιδα με την οποία αρχίζουμε να αναβαθμίζουμε σε θεμελιώδη δικαιώματα πράγματα και καταστάσεις για τα οποία, μερικές δεκαετίες νωρίτερα, δεν είχαμε ιδέα, αν δεν λάβουμε υπόψη μας την δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει ο «προοδευτισμός». Από το 1973, την ημερομηνία του πρώτου πετρελαϊκού σοκ, οι «κρίσεις» διαδέχονται, συνδέονται μεταξύ τους, χωρίς διακοπή. Τόσο πολύ που σήμερα η λέξη «κρίση», που υποτίθεται ότι υποδηλώνει ένα παροδικό πέρασμα κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας, αυτή η έντονη και περιορισμένη χρονική στιγμή που αποφασίζεται η μετέπειτα εξέλιξη των γεγονότων, δεν σημαίνει πια τίποτα ιδιαίτερο.
Πώς να συμφιλιωθεί η ιδέα μιας κρίσης που έχει γίνει πια χρονίζουσα με τη διατήρηση της «προοδευτικής» ιδεολογίας ; Απάντηση: με νομοθετική δημιουργικότητα. Όσο επιδεινώνεται η κρίση, τόσο περισσότερα νέα δικαιώματα πρέπει να επινοούνται, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι συνεχίζουμε κόντρα σε όλα να προχωράμε μπροστά, να «πηγαίνουμε προς την σωστή κατεύθυνση» : Γάμος για ομόφυλα ζευγάρια και γενικά για όλους και όλα, Υποβοηθούμενη εξωσωματική γονιμοποίηση (Procréation médicalement assistée) για όλους, ελεύθερη επιλογή φύλου. Σύντομα νομοθέτηση του «δικαιώματος να πεθαίνουμε με αξιοπρέπεια». Κατά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές, ο Jean-Luc Mélenchon πρότεινε μάλιστα να συμπεριληφθούν αυτά τα δύο τελευταία δικαιώματα στο Σύνταγμα. Από την πλευρά του, ήταν αντίθετος με την παρένθετη μητρότητα, αλλά παρόλα αυτά είναι στα σκαριά - και αναμφίβολα μια πληθώρα νέων δικαιωμάτων που μένει να φανταστούμε και να επινοήσουμε.
Δεδομένων αυτών καταλαβαίνουμε το τραύμα που επέφερε η απόφαση που εκδόθηκε πέρυσι από το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, επιστρέφοντας στην απόφαση που είχε εκδοθεί πριν από πενήντα χρόνια, από το ίδιο δικαστήριο, για το ζήτημα των αμβλώσεων. Το 1972, οι δικαστές είχαν συμπεράνει από την XIV Τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος (που επικυρώθηκε, μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, για την προστασία των δικαιωμάτων των μαύρων πολιτών που μόλις είχε απελευθερώσει η κατάργηση της δουλείας) ότι η νομοθεσία κάθε Πολιτείας της Ένωσης έπρεπε να εγγυάται την ελευθερία των γυναικών να αποβάλλουν, και αυτό μέχρι το όριο της βιωσιμότητας του εμβρύου (δηλαδή από 24 έως 28 εβδομάδες κύησης).
Φαντάζεστε το Συνταγματικό μας Συμβούλιο να επιβάλλει κάτι τέτοιο ; Το ζήτημα της εκούσιας διακοπής της εγκυμοσύνης, στη Γαλλία, έχει συζητηθεί στη Βουλή - και η μέγιστη περίοδος για τη διενέργεια άμβλωσης, που αρχικά ορίστηκε σε 10 εβδομάδες, στη συνέχεια αυξήθηκε σε 12, είναι τώρα 14 εβδομάδες (δηλαδή το μισό από αυτό που επέτρεπε το Αμερικανικό Σύνταγμα). Σε αντίθεση με ό,τι έχει ειπωθεί ευρέως, το Ανώτατο Δικαστήριο, στην απόφασή του του 2022, δεν διέπραξε νομικό πραξικόπημα. Αντέστρεψε ένα προηγούμενο νομικό πραξικόπημα. Δεν απαγόρευσε τις αμβλώσεις, είπε ότι εναπόκειται στις πολιτικές αρχές κάθε κράτους της Ένωσης να αποφασίσουν για τη νομοθεσία τους στο θέμα (όπως αποφάσισαν οι πολιτικές αρχές στη Γαλλία). Εντούτοις, αυτό που πρέπει να λαμβάνεται ως επιστροφή σε μία κανονικότητα, όταν κάποιος επικαλείται την Δημοκρατία έχει προκαλέσει, στους προοδευτικούς, ένα τρομερό τραύμα.
Οι κρίσεις εντωμεταξύ όχι μόνο δεν λύνονται αλλά χειροτερεύουν και πολλαπλασιάζονται. Το σχολείο βρίσκεται σε κρίση, το δημόσιο νοσοκομείο βρίσκεται σε κρίση, το δικαστικό σύστημα στερείται πόρων, η αστυνομία δεν διαθέτει πόρους, ο στρατός δεν διαθέτει πόρους, οι διακοπές ρεύματος μοιάζουν πλέον πιθανές ακόμη και το νερό είναι σπάνιο, το χρέος διευρύνεται, η «εθνική σύμπνοια» χάνει έδαφος, και τα λοιπά και τα λοιπά. Για να διατηρηθεί ακμαίο το «προοδευτικό» ηθικό, πρέπει να υπάρχει ένα μέρος όπου, αναμφίβολα, προοδεύει! Στο Révolution, το βιβλίο προγράμματος που δημοσίευσε ο Emmanuel Macron το 2016, ο υποψήφιος πρόεδρος έγραφε: «Στην αρχή αυτής της περιπέτειας βρίσκονται γυναίκες και άνδρες που θέλουν πάνω απ' όλα να προωθήσουν την πρόοδο».
Πως να την κάνουμε να προχωρήσει επιτέλους αυτή την καταραμένη την πρόοδο ; Μέχρι τώρα μπορούσαμε να ψηφίζουμε νόμους για κοινωνικά θέματα. Αν δεν μπορούμε να κάνουμε κι αυτό χαθήκαμε. Τρομερός τραυματισμός, λοιπόν, αυτός που προκάλεσε η απόφαση του Αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου, πέρυσι. Γρήγορα, καυτηριασμό στην πληγή. Ό,τι δεν περιέχει το Αμερικανικό Δικαστήριο, στην αντιδραστική τύφλωση του, στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, θα το βάλουμε στο δικό μας. Δεν έχει σημασία ότι το δικαίωμα στην άμβλωση, σε ένα Σύνταγμα, είναι στη θέση του όπως μια ομπρέλα ή μια ραπτομηχανή σε ένα ανατομικό τραπέζι. Δεν έχει καν σημασία ότι στη Γαλλία αυτό το δικαίωμα δεν απειλείται σε καμία περίπτωση. Αφού δεν μπορούμε να ψηφίσουμε ένα νέο νόμο ας συνταγματοποιήσουμε έναν νόμο που ήδη υπάρχει.
Όταν ο «προοδευτισμός» έχει περιέλθει σε αυτήν την κατάσταση το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν είναι και στα καλύτερα του. Το μυαλό μου πάει στο μακιγιάζ που κρύβει, όπως όπως, την χλωμή έως πτωματώδη επιδερμίδα του Aschenbach, ενώ λοιώνει και τρέχει στο πρόσωπό του, στο τέλος του «Θανάτου στην Βενετία».
Olivier Rey
Le Figaro
16/3/23
Via Babis Georges Petrakis
Σχόλια