Του Andreas Kluth
Σήμερα είναι η πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής σου, λέει το κλισέ. Σε
αυτό το πνεύμα, το 2023 θα είναι το πρώτο έτος μετά το Zeitenwende. Αυτή
είναι η επίσημη Λέξη της Χρονιάς της Γερμανίας για το 2022. Σημαίνει
κάτι σαν "σημείο καμπής" ή "επαναστατική αλλαγή". Ο Γερμανός καγκελάριος
Όλαφ Σολτς χρησιμοποίησε τον όρο στην ομιλία του στην Bundestag (κάτω
σώμα του κοινοβουλίου της Γερμανίας) μετά την επίθεση του Ρώσου προέδρου
Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Περισσότερο απ' όσο καταλάβαινε ο Σολτς εκείνη την εποχή, η λέξη αποτυπώνει όχι μόνο αυτή τη συγκεκριμένη ρήξη στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική, αλλά και την αρχή μιας νέας εποχής στην παγκόσμια ιστορία. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 και η επακόλουθη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τερμάτισαν τον Ψυχρό Πόλεμο και προκάλεσαν μια λαθεμένη διάγνωση περί "τέλους της ιστορίας".Οι επιθέσεις της Αλ Κάιντα κατά των ΗΠΑ στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, φαινόταν αντίθετα να αποτελούν το ντεμπούτο μιας εποχής "σύγκρουσης πολιτισμών". Ο επιθετικός πόλεμος του Πούτιν ξεπερνά και αντικαθιστά όλα αυτά τα αναλυτικά πλαίσια.
Ισορροπία
Σε ένα επίπεδο, οι θηριωδίες του Πούτιν στην Ουκρανία μάς επαναφέρουν σε προηγούμενες εποχές. Εκείνες ήταν οι περίοδοι κατά τις οποίες οι αυτοκρατορίες διεξήγαγαν πολέμους αποικισμού και κατακτήσεων για να μεγεθύνουν τις σφαίρες επιρροής τους. Τον 19ο αιώνα, τέτοιοι αστερισμοί γεγονότων και πρακτικών οδήγησαν σε έναν κυρίαρχο ρεαλισμό στην παγκόσμια πολιτική, ο οποίος θεωρούσε την "ισορροπία δυνάμεων" ως τον μόνο επιτεύξιμο στόχο.
Ομοίως, ο νέος ρεαλισμός της μετά-Zeitenwende εποχής θα περιστρέφεται γύρω από προσπάθειες τριγωνικής ισορροπίας μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας και μια πιο περίπλοκη γεωμετρία η οποία θα περιλαμβάνει την Ευρώπη και μεσαίες δυνάμεις όπως η Τουρκία, η Ινδία, η Αυστραλία και η Ινδονησία.
Αυτό που στην πραγματικότητα είναι νεκρό είναι ο ιδεαλισμός ο οποίος θα ήθελε να προσποιηθεί ότι τα Ηνωμένα Έθνη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και άλλοι παγκόσμιου χαρακτήρα θεσμοί μπορούν να υποκαταστήσουν μέσω των κανόνων και της κοινής λογικής την ωμή δύναμη. Επιπλέον, η πραγματικότητα ότι ορισμένα από τα εμπλεκόμενα κράτη είναι δημοκρατίες, ενώ άλλα είναι απολυταρχίες είναι δευτερεύουσα σε σχέση με την επιταγή της συνεχούς επανεξισορρόπησης.
Η ήπια ισχύς σε δεύτερο πλάνο
Σε αυτόν τον γενναίο νέο-παλιό κόσμο, η στρατιωτική δύναμη θα διεκδικήσει και πάλι την πρωτοκαθεδρία της στις διεθνείς υποθέσεις, με την οικονομική, την πολιτική και την "ήπια" ισχύ να παρατάσσονται ως απλοί συνοδοί της.
Η πραγματικότητα αυτή θα ενισχύσει το προφίλ των "πολεμιστών" - όπως οι ΗΠΑ - και θα μειώσει το προφίλ των "πράων", συμπεριλαμβανομένης της εμπορικής και μετα-ηρωικής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μέλη της ΕΕ, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, θα ενταχθούν στο ΝΑΤΟ μέσα στο 2023. Σε έναν κόσμο επανεξισορρόπησης δυνάμεων, οι συμμαχίες έχουν μεγαλύτερη - και όχι λιγότερη - σημασία.
Μπορεί να φαίνεται ότι η ύπαρξη πυρηνικών όπλων κάνει τον 21ο αιώνα διαφορετικό από τις προηγούμενες εποχές της Realpolitik, καθώς η ανάπτυξή τους - την οποία συνεχίζει να επισείει ο Πούτιν - θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να ανατρέψει ολόκληρο το "παιχνίδι". Τα πυρηνικά, ωστόσο, αυξάνουν απλώς το διακύβευμα της αποτυχίας. Δεν αλλάζουν τη λογική του συστήματος. Όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και η Κίνα, η Ινδία και άλλες δυνάμεις, ουσιαστικά, έχουν ήδη χαλιναγωγήσει τον Πούτιν από το να εμφανίζεται ως Dr. Strangelove. Με αυτή την κυνική έννοια, μια "νέα παλιά τάξη" βασισμένη στην ισορροπία δυνάμεων θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη κι έτσι καθησυχαστικά σταθερή.
Το τέλος του "ιδεαλιστικού κόσμου"
Η κύρια διαφορά μεταξύ αυτής της εποχής της Realpolitik και των προηγούμενων - από εκείνη της εποχής του Θουκυδίδη έως εκείνη του Μέτερνιχ και του Βίσμαρκ - είναι αντίθετα η ύπαρξη ενός νέου και αποκαλυπτικού χαρακτήρα εξωτερικού παράγοντα. Πρόκειται για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, με όλες τις παρενέργειές της — από ζωονοσογόνες πανδημίες μέχρι πλημμύρες, πυρκαγιές, ξηρασίες, λιμούς και όλα τα υπόλοιπα.
Σε έναν ιδανικό κόσμο - δηλαδή σε έναν κόσμο ο οποίος θα διεπόταν από πολιτικό ιδεαλισμό - η ανθρωπότητα, αντιμέτωπη με μια κοινή απειλή, θα άφηνε στην άκρη τις εσωτερικές της πάλες και θα ενωνόταν ενάντια στον κοινό εχθρό. Υπό τη σημαία του ΟΗΕ ή κάποιας άλλης διεθνούς δομής, ο κόσμος θα συνεργαζόταν για να σταματήσει να εκπέμπει αέρια του θερμοκηπίου και να μετριάσει τον όλεθρο που έχει ήδη προκληθεί.
Μετά το Zeitenwende, δυστυχώς, αυτός ο ιδεαλιστικός κόσμος έχει τελειώσει. Θα είμαστε τόσο απασχολημένοι με την εξισορρόπηση ισχύος που δεν θα συνεργαζόμαστε σε πολλά, αν μη τι άλλο. Όπως προείπα, το 2023 είναι η πρώτη χρονιά της υπόλοιπης ζωής μας.
Σχόλια