Όταν ορισμένοι πανηγύριζαν για το τέλος της ιστορίας, o Μερσχάιμερ προειδοποιούσε για τις κρίσεις που θα έρθουν, εξαιτίας των λαθεμένων πολιτικών των ΗΠΑ
Του Δημητρίου Καρατζίδη ⃰
Με μεγάλη έκπληξη, αλλά και θλίψη, διάβασα πριν ένα μήνα περίπου την κακόβουλη κριτική στο πρόσωπο του Ομότιμου Καθηγητή του Ε.Κ.Π.Α. Ιωάννη Μάζη.
Διερωτήθηκα, πως είναι δυνατόν να αμφισβητείται η επιστημοσύνη ενός καθηγητή με τόσο πλούσια εργογραφία. Ενός γεωπολιτικού αναλυτή ο οποίος «επαληθεύεται μέσω της άρτιας περιγραφής και της υψηλής προβλεψιμότητας, όπως έχει καταφανεί ενδεικτικά σε δεκάδες επεισόδια των ελληνοτουρκικών σχέσεων ή στις περιπτώσεις της Συμφωνίας των Πρεσπών, της ανάλυσης περί την ελληνική ενεργειακή στρατηγική, του Πολέμου στο Αρτσάχ το 2020 και της εν γένει συμπεριφοράς των Μεγάλων Δυνάμεων». (Μάρκος Τρούλης).
Με την ίδια έκπληξη διάβασα προχθες ανάρτηση διαδικτυακού φίλου στο Facebook, με την οποία προσπάθησε να αποδημήσει μέσα σε λίγες γραμμές την επιστημοσύνη ενός άλλου μεγάλου δασκάλου. Του καθηγητή Τζον Μερσχάιμερ (John Mearsheimer), θέτοντας ως επικεφαλίδα στην ανάρτησή του τη φράση: «Επιτέλους φτάνει με τον Mearsheimer».
Στη συνέχεια και πριν παρουσιάσει μια σύντομη μετάφραση από την ανάλυση της Anna Caffarena (καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο), αναφέρει ότι αυτή «είναι σύντομη, διαφωτιστική και προσφέρει μια απάντηση σε όλους εκείνους/ες που στην κυριολεξία έχουν πάθει εμμονή με το άρθρο του Mearsheimer, είτε γιατί εξυπηρετεί την ιδεοληψία και τον αντιδυτικισμό τους, είτε γιατί ικανοποιεί την επιθυμία για απλοϊκές εξηγήσεις».
Εκτιμώντας ότι το άρθρο στο οποίο αναφέρεται είναι το: «John Mearsheimer on why the West is principally responsible for the Ukrainian crisis», The Economist, της 19 Μαρτίου 2022, έκανα το παρακάτω σχόλιο:
«Ο Mearsheimer καταθέτει τις επιστημονικές του απόψεις εδώ και τριάντα περίπου χρόνια με τα βιβλία του και την αρθρογραφία του.
Όταν ορισμένοι πανηγύριζαν για το τέλος της ιστορίας, αυτός προειδοποιούσε για τις κρίσεις που θα έρθουν, εξαιτίας των λαθεμένων πολιτικών των ΗΠΑ, τις οποίες και ανέλυε λεπτομερώς. Εξαιτίας δε αυτών των επιστημονικών του απόψεων τον αποκάλεσαν στις ΗΠΑ ”δεινόσαυρο”. Δεν πτοήθηκε όμως και συνέχισε το έργο του.
Γνωρίζει τα θέματα του πολέμου, όχι μόνο ως θεωρία αλλά και ως πράξη, καθόσον είναι απόφοιτος του Westpoint (Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ) και υπηρέτησε στον στρατό των ΗΠΑ κατά τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Σε όσους προσπαθούν να αποδημήσουν τον Mearsheimer θα τους κάνω μια πρόταση. Να ξεκινήσουν πρώτα από την αποδόμηση του έργου του Θουκυδίδη. Και αφού επιτύχουν το έργο τους, στη συνέχεια να αποδημήσουν και το επιστημονικό έργο του Mearsheimer.
Εκτός και εάν έχουμε ήδη εισέλθει στη μετακρατοκεντρική εποχή και δεν το έχω αντιληφθεί.»
Στο παραπάνω σχόλιό μου έλαβα την εξής απάντηση:
«Οι αυθεντίες πέθαναν τον προηγούμενο αιώνα και επίσης αυτά που γράφετε είναι βαρετά, άστοχα (όπως η αναλογία με τον Θουκυδίδη, έλεος όμως από πού τα κατεβάζετε τούτα) και φυσικά οπαδικά. Επομένως δεν έχουν θέση στο πλαίσιο σκέψης μου που αναζητά την αλήθεια. Κάντε μου μια χάρη: μην γράψετε άλλο σεντόνι με ανοησίες».
Στη συνέχεια σχολίασα: «Αν σας ενοχλεί το “σεντόνι με ανοησίες”, μπορείτε να με διαγράψετε. Εγώ όμως επιθυμώ να σας διαβάζω και να εκφράζω τις απόψεις μου, όταν το κρίνω σκόπιμο.» Η απάντηση που δέχθηκα ήταν ένα «Καλημερίζω» και εδώ τελείωσε και η συζήτησή μας.
Από την πλούσια εργογραφία του καθηγητή Τζον Μερσχάιμερ, έχω διαβάσει αρκετά άρθρα του, έχω παρακολουθήσει πολλές διαλέξεις και συνεντεύξεις του και έχω μελετήσει επισταμένως το βιβλίο του «Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων». «Το κύριο επιχείρημα, το οποίο θεμελιώνει εξαντλητικά το παραπάνω βιβλίο, είναι ότι το διεθνές σύστημα της νεότερης και ύστερης εποχής βρίσκεται διαρκώς στις συμπληγάδες των ηγεμονικών συγκρούσεων για την απόκτηση ισχύος και τις θέτει σε μια αέναη τροχιά ανταγωνισμών, συγκρούσεων και πολέμων. Ασκώντας αυστηρή κριτική στις πολλές εσφαλμένες και ανορθολογικές θεωρήσεις των διεθνών σχέσεων που κατακλύζουν τη βιβλιογραφία, ο διαπρεπής Αμερικανός διεθνολόγος αναλύει και εξηγεί με αξιοθαύμαστη πληρότητα, μεταξύ άλλων, τις κύριες διαμορφωτικές δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής, τα αίτια πολέμου, τον διανεμητικό ρόλο της ισχύος και τον εξαρτημένο ρόλο των διεθνών θεσμών.» (Περιγραφή του Βιβλίου, από τις εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ).
Επίσης ανεπιφύλακτα συστήνω στους αναγνώστες, τη διάλεξή του με θέμα: UnCommon Core: The Causes and Consequences of the Ukraine Crisis (Why is Ukraine the West’s Fault?), η οποία, σύμφωνα με τον καθηγητή Παναγιώτη Ήφαιστο αποτελεί «ρεσιτάλ αξιολογικά ουδέτερης περιγραφής και ερμηνείας για τα αίτια της κρίσης της Ουκρανίας».
Γενικότερα μιλώντας, κανείς δεν θα αμφισβητήσει ότι ο Τζον Μερσχάιμερ είναι ίσως ο σημαντικότερος αναλυτής των ηγεμονικών στρατηγικών. Όποιος θέλει να είναι σοβαρός και πολύ προσεκτικός όταν μιλά ή όταν γράφει για τις στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων θα πρέπει προηγουμένως να μελετήσει την εργογραφία του. «Τον Waltz και τον Mearsheimer, μαζί με τον Θουκυδίδη, ο οποίος θεμελίωσε τα αξιώματα και τις τυπολογίες του κρατοκεντρισμού, θα τους ιεραρχούσαμε ως τους τρεις σπουδαιότερους πολιτικούς στοχαστές της διεθνούς πολιτικής εντός κάθε κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος». (Παναγιώτης Ήφαιστος).
Ουδείς αμφισβητεί ότι ο καθένας μας έχει τη δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης. Παράλληλα όμως οφείλουμε να επιβραβεύουμε την εγκυρότητα και να «στηλιτεύουμε την αναξιοπιστία και τον ”εύκολο λόγο”, αναγνωρίζοντας το επιστημονικό και ορθολογικό κριτήριο, εν μέσω μάλιστα μιας ιστορικής φάσης άνθησης των αντι-επιστημονικών και συνωμοσιολογικών αφηγημάτων, αντί του στρατευμένου και πολλαπλώς χειραγωγημένου λόγου. Υπογραμμίζεται το ”ορθολογικό” και κυρίως επισημαίνεται η διαφορά του από το ”ορθό”, καθώς η επιστήμη προϋποθέτει την περιγραφή, την ανάλυση και εν τέλει, την πρόβλεψη υπό το ορθολογικό κριτήριο, χωρίς να εγγυάται το ορθό αποτέλεσμα, αλλά αυξάνοντας κατακόρυφα τις πιθανότητες επίτευξής του.» (Μάρκος Τρούλης).
Εν κατακλείδι, θα πρέπει ορισμένοι να είναι πολύ προσεκτικοί όταν εκφέρουν τον «εύκολο λόγο», γιατί ενδέχεται να αυτοπαγιδευτούν μέσα σε ένα «σεντόνι με ανοησίες».
⃰ Ο Δημήτριος Καρατζίδης είναι Ταξίαρχος ε.α. και απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Έχει μεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Στρατηγική και στις Διεθνείς Σχέσεις από το Πανεπιστήμιο του Πλύμουθ, μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου
-------
Γιατί ο John Mearsheimer κατηγορεί τις ΗΠΑ για την κρίση στην Ουκρανία
Ανάλυση του John J. Mearsheimer για τα αίτια του πολέμου στην Ουκρανία
Σχόλια