Ο αγωγός East Med και η «σχιζοφρένεια» των ΗΠΑ κατά τον Charles Kupchan: Τα σήματα των Αμερικανών έναντι των συμμάχων τους

την

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ*

Η ελληνική εξωτερική πολιτική από το 2010 και μετά περνά από την ανυπαρξία στην περιφερειακή ενεργητικότητα. Για περίπου 12 χρόνια η Ελλάδα με πέντε διαφορετικές κυβερνήσεις, παρουσιάζει αξιοσημείωτη (πρωτοφανή) σταθερότητα στην εξωτερική πολιτική.

Αυτή η σταθερότητα δεν επαρκεί για να καλύψει τις παλινωδίες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Τα αντανακλαστικά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής θα ωριμάσουν περαιτέρω στο να διαχειρίζονται κρίσεις που δεν προωθούν τα ελληνικά συμφέροντα. Πολλώ δε μάλλον, όταν αυτές οι κρίσεις λαμβάνουν χώρα σε έναν ρευστό πολυπολικό κόσμο.

Η δεκαετία 2010-2020 απετέλεσε την καλύτερη δεκαετία των ελληνοαμερικανικών σχέσεων για μια σειρά από λόγους που αφορούν την ίδια τη δομή του περιφερειακού συστήματος ισορροπιών ισχύος της περιοχής μας αλλά και τη διεθνή συγκυρία. Τα πολυπολικά συστήματα μειώνουν το βάθος των δεσμεύσεων των κρατών, άρα και τον βαθμό εξάρτησης.

  • Η εξάρτηση που έχει η Ελλάδα από τις ΗΠΑ είναι σαφώς μειωμένη από αυτήν που είχε κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Ταυτόχρονα, λόγω ακριβώς της ρευστότητας του πολυπολικού κόσμου, οι μικρές και μεσαίες δυνάμεις αποκτούν μεγαλύτερη αξία για τις υπερδυνάμεις, επειδή ακριβώς έχουν δυνατότητες ελιγμών και μπορούν να επιλέξουν μιαν άλλη υπερδύναμη για την ασφάλειά του. Εκτός από μεταβλητές, υπάρχουν όμως και σταθερές.

Στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις η σταθερά είναι οτι έχουμε ένα πλαίσιο διμερών σχέσεων που συνίσταται από μια μικρομεσαία δύναμη της διεθνούς πολιτικής με μια υπερδύναμη. Επομένως, η αξία όσων επιλέγουν οι ΗΠΑ είναι μεγαλύτερη από όσα μπορούμε να επιλέξουμε εμείς (κατά τις επιταγές του Θουκυδίδη τον οποίον επιλεκτικά επικαλούμαστε).

Αν θέλαμε να δούμε τους λόγους για την άστοχη και άτσαλη απόφαση των ΗΠΑ για την αποστολή του non paper που κοινοποιήθηκε σε Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρο, μπορούμε να βρούμε κάποιες απαντήσεις τις οποίες και πρέπει να θέσουμε στις ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν δυσαρεστηθεί από τη στάση του Ισραήλ στο θέμα του Ιράν. Προς απογοήτευση αρκετών που θεωρούσαν τον διάδοχο του Νετανιάχου «διαλλακτικότερο» από τον προκάτοχό του στο θέμα του Ιράν. Ο Νετανιάχου «καλωσόρισε» τη νέα κυβέρνηση Μπαϊντεν με βομβαρδισμούς σε απάντηση των ρουκετών με τις οποίες έπληξαν Παλαιστίνιοι το έδαφος του Ισραήλ.

Η χημεία Νετανιάχου -Ομπάμα ήταν η παρακαταθήκη για την αντίστοιχη Νετανιάχου-Μπαϊντεν. Στα θέματα υψηλής στρατηγικής, το Ισραήλ παραμένει το πιο σοβαρό κράτος στον κόσμο και έτσι αλλαγές πάνω στον ορισμό των απειλών, δεν υπάρχουν. Το Ιράν και η επιρροή του στη Μέση Ανατολή και στην Μεσόγειο συνιστά ζωτική απειλή για τις ΗΠΑ.

Η κυβέρνηση Μπαϊντεν φέρεται να θέλει να φέρει ξανά μια συμφωνία με το Ιράν προκειμένου να μη χαθεί γεωπολιτικά η Τεχεράνη προς όφελος της Κίνας και της Ρωσίας. Η διάσταση απόψεων του Ισράηλ με τις ΗΠΑ είναι πολύ μεγάλη και τα επιχειρήματα των ΗΠΑ για προώθηση μιας νέας συμφωνίας με το Ιράν, προσκρούουν πλέον και σε όσα είδαμε στο Άμπου Ντάμπι από τους Χούθι της Υεμένης.

Οι ΗΠΑ μολονότι έχουν θεωρητικά αντιληφθεί οτι δεν συνιστούν πλέον τη μόνη δύναμη του πλανήτη, πρακτικά δεν μπορούν ακόμη να αντιληφθούν οτι τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα στο πώς ορίζεται μια περιφερειακή απειλή, προσκρούουν με αυτά πολλών συμμάχων τους. Οι ΗΠΑ μέσω του non paper φαίνεται να στέλνουν ένα προμήνυμα στο Ισραήλ, οτι θα μειώσουν την αξία του δυτικού τους ορίζοντα αν δεν κατανοήσουν τις αμερικανικές θέσεις.

  • Μια τέτοια απόφαση ποτέ δεν μπορεί να εξυπηρετεί έναν στόχο. Η Ελλάδα από την πλευρά της, έχει αναπτύξει σχέσεις με χώρες με ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην περιοχή. Ισραήλ, Αίγυπτος, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία και Γαλλία, αποτελούν για την Ελλάδα μια χρυσή τομή προκειμένου να ελέγξει και να μειώσει (πολύ επιτυχημένα) την εξάρτηση της ασφάλειάς της από τις ΗΠΑ.

Τον τελευταίον καιρό, έχει ξεκινήσει ξανά η συζήτηση για τις κινεζικές επενδύσεις στην Ελλάδα. Παράλληλα, η Ουάσινγκτον φαίνεται να μην έχει καλή άποψη για το γαλλικό όραμα «στρατηγικής αυτονομίας» της Ε.Ε. που προωθεί ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν. Κάπου εδώ, μπορούμε να επικαλεστούμε και τον Charles Kupchan (διετέλεσε σύμβουλος του Κλίντον) που στο έργο του «Το Τέλος της Αμερικανικής Εποχής» σχολιάζει ως «σχιζοφρενική» την αμερικανική εξωτερική πολιτική αναφορικά με τις σχέσεις που επιθυμεί να έχει με την Ε.Ε.

Από τη μια πλευρά δεν επιθυμεί να αναλαμβάνει το πλήρες κόστος της ασφάλειάς της και την ωθεί σε χειραφέτηση. Από την άλλη πλευρά, την όποια χειραφέτηση την βλέπει ως απειλή για το ΝΑΤΟ και επομένως, ανταγωνιστική προς τα αμερικανική συμφέροντα. Αυτή η σχιζοφρένεια είχε και έχει κόστος καθώς η συνοχή του ΝΑΤΟ μειώνεται από μπερδεμένες πολιτικές των κρατών μελών της Ε.Ε., που ταυτόχρονα είναι σημαντικές χώρες για το ΝΑΤΟ (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ελλάδα).

Η Γερμανία έχει ειδικές ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία, δεν επιθυμεί καμία εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, η Γαλλία δεν επιθυμεί την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο αλλά από την άλλη, δεν μπορεί να φανταστεί μια αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ε.Ε. που δε θα έχει ισορροπημένες σχέσεις με τη Μόσχα.

Η Ελλάδα ορθώς έπραξε να ενισχύσει την στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε που συνιστά γαλλική πρόταση καθώς με αυτήν, η Ελλάδα εξισορροπεί τις πιέσεις δύο χωρών. Της Τουρκίας (σε αμυντικό επίπεδο) και της Γερμανίας (σε οικονομικό-δημοσιονομικό). Ταυτόχρονα, η ενεργειακή κρίση και η απειλή δεύτερης φάσης φτωχοποίησης του Ευρωπαϊκού Νότου που αυτή μπορεί να προκαλέσει, δεν αφήνει περιθώρια σε πολλές χώρες από το να ανανεώσουν συμφωνίες παροχής ρωσικού φυσικού αερίου σε μια περίοδο που απειλείται σύρραξη στην Ουκρανία.

Ίδια ακριβώς λογική, ακολούθησαν τα κράτη και με την Κίνα. Τόσο η Ελλάδα και η Ιταλία, όσο και το Ισραήλ, έχουν υπογράψει στο παρελθόν οικονομικές συνεργασίες με το Πεκίνο, ακριβώς επειδή μετά την Αραβική Άνοιξη το αμερικανικό αποτύπωμα στην περιοχή μειώθηκε.

Οι ΗΠΑ έχουν με άλλα λόγια, ένα τρίλημμα το οποίο θα κληθούν να απαντήσουν σε μια περίοδο εσωστρέφειας και πολλών εσωτερικών προβλημάτων. 1. Στόχευση στην Ασία, (Pivot to Asia) 2. Αποχώρηση από άλλες περιοχές, 3. Διατήρηση συμμάχων για τον ολοένα και εντεινόμενο ανταγωνισμό τους με την Κίνα.

Θέτοντάς το πιο απλά: Δε γίνεται οι ΗΠΑ να θέλουν να επικεντρωθούν στην Ασία, να μην μειώσουν την παρουσία τους σε άλλες περιοχές χωρίς να υιοθετήσουν την άποψη των συμμάχων τους για την εκάστοτε περιφέρεια που εγκαταλείπουν. Αυτές οι τρεις συνθήκες, δε γίνεται μαθηματικά να ισχύουν ταυτόχρονα.

Η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος οφείλουν να απαντήσουν συντεταγμένα στους Αμερικανούς συμμάχους πως αντιμετωπίζουν συκγκεριμένες απειλές στην περιοχή. Οτι για παράδειγμα στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί να υπάρχει η κατοχική δύναμη η οποία αποτελεί από μόνη της εργαστήριο αστάθειας και που εντείνει την έλλειψη συνοχής του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.

Στη Μεσόγειο η ενίσχυση της συνοχής του ΝΑΤΟ περνά από την ενίσχυση συμμάχων όπως είναι η Ελλάδα αλλά και από στρατηγικούς εταίρους του ΝΑΤΟ, όπως είναι το Ισραήλ και η Κύπρος. Η ανάγκη ενίσχυσης της παρουσίας της Γαλλίας σε μια περιοχή όπου υπάρχει το «τετράγωνο» αστάθειας (Λιβύη-Ουκρανία-Συρία-Ιράν) είναι αυταπόδεικτη.

Ο East Med είναι παγωμένος αλλά όχι νεκρός. Τα «πανηγύρια» της Τουρκίας αποτελούν απόδειξη οτι με το non paper δόθηκε το λάθος σήμα σε μια χώρα που έχει εισβάλλει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο σε πέντε χώρες τα τελευταία δέκα έτη.

  • Όφελος από αυτό το πάγωμα του αγωγού έχει η Αίγυπτος, οπότε στη θέση της Τουρκίας δε θα «πανηγύριζε» κανείς, όμως το ΑΚΡ θέλει να μεταφράζει όπως θέλει το κάθε σήμα και ήδη η Τουρκία μεταφράζει αυτό το non paper ως «ελευθέρας» για να συνεχίζει να αποδεικνύει οτι είναι ο μέγας παραβάτης της περιοχής.

Πέραν της αποστολής των σημάτων «δυσαρέσκειας» οι ΗΠΑ γνωρίζουν οτι τα βάρη (αν αυτό χρειαστεί) δε θα τα αναλάβει η Τουρκία, η οποία είναι δεμένη χειροπόδαρα από τη Ρωσία. Θα τα αναλάβουν οι χώρες οι οποίες στηρίζουν τη συνοχή όχι μόνο του ΝΑΤΟ, αλλά και της εύθραυστης Μεσογείου.

Οι ΗΠΑ θα εξαπατηθούν ξανά από την Τουρκία, όμως αυτό αφορά τον αμερικανικό σχεδιασμό. Τόσο η Ελλάδα με την Κύπρο, όσο και το Ισραήλ, δεν μπορούν να έχουν εντός του σχεδιασμού τους την εξαπάτηση από την Τουρκία (στην περίπτωση του Ισραήλ, είναι μέσα και το Ιράν).

*Στρατηγικός Αναλυτής

=================

=================


Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου