Η “Ελπίς” απογύμνωσε κυβέρνηση και κράτος

την

 Μίχας Ζαχαρίας

Πόσες φορές έχουμε αναφέρει τον όρο “κουλτούρα ασφαλείας” (security culture); Πόσες φορές έχουμε αναφέρει τον όρο “αποτροπή” (deterrence); Ασκώντας κριτική αφενός για την απουσία της πρώτης, αφετέρου για την αδυναμία κατανόησης σε βάθος της δεύτερης; Η κακοκαιρία “Ελπίς” με τις χιονοκαταιγίδες και τις “χιονολαίλαπες” έρχεται να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Ας ελπίσουμε ότι το όνομα “Ελπίς” που επελέγη για την κακοκαιρία που πλήττει τη χώρα, αντιπροσωπεύει το καλό σενάριο, δηλαδή τη συμμόρφωσή μας με τους κανόνες της λογικής. Διότι ο όρος ασφάλεια είναι κάτι πολύ περισσότερο από άρματα μάχης, πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη. Στην προκειμένη περίπτωση αφορά την καθημερινότητά μας.

Συμπληρωματικά μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η ολιστική κατανόηση του φαινομένου και η προσαρμογή μας μπορεί να κρίνει ακόμα και πολεμική αναμέτρηση. Διότι αν ο αντίπαλος μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια τέτοια κατάσταση και εσύ όχι, ακυρώνονται στην πράξη όσα χτίζει από το υστέρημά του ο Έλληνας φορολογούμενος για το στρατιωτικό μέρος της ασφάλειάς του. Που δεν είναι το μόνο. Να συζητήσουμε για τη σημασία της ενεργειακής ασφάλειας; Που μπορεί να σε χρεοκοπήσει, αλλά και να καταρρεύσουν τα πάντα σε συνθήκες σαν τις σημερινές;

Μιλώντας για την αποτροπή, έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι ένα βασικό χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν μπορείς ποτέ να ξέρεις εάν έχει επιτύχει. Γνωρίζεις μετά βεβαιότητας πότε έχει καταρρεύσει. Έτσι και στο επίπεδο της ασφάλειας της κοινωνίας, που συζητούμε σήμερα, γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας ότι αποτύχαμε στο να λάβουμε τα μέτρα που θα απέτρεπαν τις σκηνές χάους που βλέπουμε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Αττικής, λόγω της κακοκαιρίας “Ελπίς”.

Αποτροπή του χάους

Εάν είχαν ληφθεί μέτρα απαγόρευσης κυκλοφορίας επί τη βάσει ξεκάθαρων μετεωρολογικών πληροφοριών, που ήταν διαθέσιμες εγκαίρως, το χάος θα είχε αποφευχθεί. Θα υποθέταμε βάσιμα ότι τα μέτρα απέτρεψαν το χάος, χωρίς όμως να γνωρίζουμε εάν αυτό θα εμφανιζόταν σε περίπτωση που δεν είχαν ληφθεί. Εκεί ακριβώς πάσχει το σύστημα. Όχι στην επάρκεια της πληροφόρησης. Μόνο που οι αποφάσεις νοθεύονται από το “πολιτικό κριτήριο”.

Όλοι ενδιαφέρονται για το ποια είναι η κριτική που θα ασκήσει η εκάστοτε αντιπολίτευση εάν κάτι δεν πάει καλά. Διότι αυτό θα δημιουργήσει πολιτικό κόστος, μετρήσιμο στις δημοσκοπήσεις, με αποτέλεσμα να επιχειρείται μονίμως προσπάθεια εξισορρόπησης που συχνά καταλήγει σε φιάσκο. Διότι η πραγματικότητα δεν επιδέχεται ημίμετρα στην αντιμετώπισή της. Γι’ αυτό την έχουν πατήσει ανεξαιρέτως όλες οι κυβερνήσεις, πέραν των συστημικών ανεπαρκειών.

Όταν για παράδειγμα μεταδίδεται με έκτακτα δελτία από τα μέσα ενημέρωσης ότι η Πυροσβεστική απηύθυνε έκκληση για κλείσιμο των εισόδων της Αττικής Οδού, αυτό σημαίνει πιθανότατα ότι αυτό ζητήθηκε, αλλά το αίτημα απορρίφθηκε. Με οποιοδήποτε επιχείρημα. Ενώπιον επιχειρησιακού αδιεξόδου, η ηγεσία αποφάσισε να δημοσιοποιήσει την απαίτηση, εάν δεν διέρρευσε με κάποιον τρόπο. Είναι επίσης γελοία η απόπειρα να φορτωθεί το σύνολο της ευθύνης για την κατάσταση σε ένα τόσο σύγχρονο οδικό δίκτυο στον ιδιώτη διαχειριστή, χωρίς ασφαλώς αυτό να τον απαλλάσσει από τις ευθύνες.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε γενική αργία την Τρίτη. Ακούγεται ως κακόγουστο αστείο, διότι η απόφαση είναι άνευ αντικειμένου. Δηλαδή, εάν η κυβέρνηση δεν το αποφάσιζε οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι θα είχαν τρόπο να μεταβούν στις εργασίες τους; Το ζητούμενο θα ήταν το κράτος να έχει δράσει προληπτικά και να είχε αποφασίσει την αργία την Κυριακή για τη Δευτέρα, γνωρίζοντας ότι η “Ελπίς” έρχεται. Θα είχαμε γλιτώσει πολλά, παρότι το κόστος για την οικονομία είναι κατανοητό.

Η “Ελπίς” και η λάθος διαχείριση

Όταν το κράτος αναλαμβάνει δράση εγκαίρως, τότε ενδεχομένως υπάρχει περιθώριο για πιο μετριοπαθή μέτρα. Έχοντας ξεκάθαρη εικόνα για το τι θα συμβεί από τους μετεωρολόγους, θα μπορούσαν να έχουν συστήσει ξεκάθαρα την μη προσέλευση στην εργασία. Τα μοντέλα έδειχναν έναρξη των φαινομένων μετά τις 11.00’ το πρωί. Ξεκίνησαν τελικά ένα δίωρο τουλάχιστον νωρίτερα, δίνοντας μια ακόμα ευκαιρία διόρθωσης των λαθών, καθώς όλοι γνώριζαν ότι η σφοδρότητα του καιρικού φαινομένου θα κλιμακωνόταν.

Παρόλα αυτά, έπρεπε να περάσει ένα τρίωρο για να διαταχθεί η εγκατάλειψη των δημοσίων υπηρεσιών στις 12:00’ το μεσημέρι και φυσικά άλλο ένα δίωρο για να εφαρμοστεί από όλους το μέτρο. Όσοι είχαν πάρει αυτοκίνητα είχαν πρόβλημα να πάνε στα σπίτια τους και πολλοί δεν έφτασαν, ενώ όσοι χρησιμοποίησαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς βρέθηκαν ενώπιον της εντολής σταδιακής απόσυρσης λεωφορείων και τρόλεϊ, καθώς εκ των πραγμάτων η κίνησή τους ήταν προβληματική.

Η ουσία είναι ότι για μια φορά η Ελλάδα πήρε κι αυτή τη φορά τον χείριστο βαθμό στη διαχείριση μιας έκτακτης κατάστασης. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από την ακινητοποίηση των οχημάτων στην Αττική Οδό, την εξάντληση των καυσίμων πολλών εξ αυτών και τα περιστατικά υποθερμίας που έθεσαν σε κίνδυνο ζωές, καθώς δεν ήταν εξ αντικειμένου δυνατό να τους παρασχεθεί βοήθεια.

Την εικόνα της συστημικής αποσάρθρωσης, την ανικανότητα διαχείρισης μίας τέτοιας κακοκαιρίας, όπως η “Ελπίς”, την πληρώνουν με την τρομερή ταλαιπωρία τους οι πολίτες, αλλά την διαπιστώνει και ο αντίπαλος. Και ο λογικός συνειρμός που αυτός κάνει είναι ότι η Ελλάδα δεν θα τα πάει καλύτερα στη διαχείριση μιας στρατιωτικού χαρακτήρα κρίσης…

--------------------

Μια μέρα ισχυρής χιονόπτωσης κατάφερε να παραλύσει την Αττική επί τριήμερο, ξεσκεπάζοντας την αδυναμία της κρατικής μηχανής. Οι δηλώσεις πλήρους ετοιμότητας από τους βασικούς υπεύθυνους, τα ευτράπελα και το… «μπαλάκι» των ευθυνών για το χάος. Αλλά δεν φταίει μόνο η Αττική Οδός, ούτε η... ΕΜΥ. Και κάποιοι πρέπει να πάνε σπίτι τους!

Το φιάσκο της «Ελπίδας» και τα… λόγια τα μεγάλα
Γιώργος Φλώκας flokas@euro2day.gr Τετάρτη.

Αυτό που δεν αναμέναμε, ήταν την παντελή έλλειψη σχεδίου και συντονισμού από τους κυβερνώντες τόσο πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης όσο και μετά, στην αντιμετώπιση των συνεπειών. Το γεγονός ότι χιλιάδες οδηγοί έμειναν εγκλωβισμένοι, κάποιοι σχεδόν 24 ώρες, στη μητροπολιτική περιοχή της χώρας, δεν θα ξεχαστεί εύκολα. Πρόκειται για «νέο χαμηλό» που κατέγραψε το κράτος! 

Αλλωστε, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, οπότε και διαπιστώθηκε το έλλειμμα συντονισμού και οργάνωσης μεταξύ σειράς υπηρεσιών, ήταν η κυβέρνηση του «επιτελικού κράτους» που όρισε υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, για να επιλύσει αυτό ακριβώς το πρόβλημα.

Τι μας έλεγε λοιπόν το υπουργείο πριν τον χιονιά; «Ολοι οι φορείς θα βρίσκονται σε ετοιμότητα νυχθημερόν», δήλωνε την Παρασκευή ο αρμόδιος υπουργός Χρήστος Στυλιανίδης. «Το σύνολο του μηχανισμού, σε πλήρη επαγρύπνηση, θα κάνει τα πάντα για να διατηρηθεί η χώρα λειτουργική και τυχόν προβλήματα εξαιτίας της κακοκαιρίας να επιλύονται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα».

Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας βρίσκονται σε ετοιμότητα για το κύμα κακοκαιρίας που πλήττει τη χώρα, διαβεβαίωνε με τη σειρά του ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Τ. Θεοδωρικάκος. 

«Η Περιφέρεια Αττικής είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τον χιονιά», μας έλεγε ο περιφερειάρχης Γιώργος Πατούλης, δηλώνοντας έτοιμος να υπερβεί τις αρμοδιότητές του για να βοηθήσει.

Πώς φτάσαμε από τις δηλώσεις πλήρους ετοιμότητας στους εγκλωβισμένους για πολλές ώρες οδηγούς και επιβάτες και στην εικόνα μιας αβοήθητης κοινωνίας, είναι απορίας άξιο.

Το εθνικό οδικό δίκτυο

Προφανώς η επέλαση του χιονιά ήταν ακαριαία. Ωστόσο, δεν φάνηκε να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο αντιμετώπισης των φαινομένων ούτε προετοιμασία για να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Η αντιπολίτευση καταγγέλλει ότι δεν υπήρξαν ρίψεις αλατιού προκαταβολικά και ότι δεν υπήρξε εκτεταμένη παρουσία της κρατικής μηχανής τόσο στις εθνικές οδούς όσο και σε βασικούς άξονες της πρωτεύουσας -που τελικά έκλεισαν- όπως η Κηφισίας, η Μεσογείων, η Λεωφόρος Μαραθώνος και η Κατεχάκη.

Η μαζική... υποχώρηση των υπαλλήλων από τις δημόσιες υπηρεσίες στις 12 το πρωί της Δευτέρας, μετά από σχετική οδηγία του υπουργού ΠΡΟ.ΠΟ. Τ. Θεοδωρικάκου, χειροτέρεψε άρδην την κατάσταση στο οδικό δίκτυο, με το κύμα κακοκαιρίας να μαίνεται.   

Η διακοπή κυκλοφορίας των μέσων σταθερής τροχιάς, τόσο εντός Αττικής όσο και στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη, επέτεινε τα προβλήματα τη στιγμή που στη θεωρία, η διατήρηση μιας σιδηροδρομικής γραμμής σε αξιόμαχη κατάσταση είναι πιο εύκολο έργο από ολόκληρο οδικό δίκτυο. Τα τρένα άλλωστε δεν σταματάνε με ένα χιόνι, όπως μας δείχνει και ο… Υπερσιβηρικός.

Η Αττική Οδός και το χάος

Ερχόμενοι στο χάος που επικράτησε στην Αττική Οδό -χθες βράδυ παραιτήθηκε και ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Β. Χαλκιάς- δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε ότι πηγές της εταιρείας ισχυρίστηκαν ότι έθεσαν ζήτημα απαγόρευσης κυκλοφορίας και υποχρεωτικής χρήσης αλυσίδων, το οποίο όμως είναι ευθύνη της Τροχαίας. Προφανώς δεν εισακούστηκαν.

Η διοίκηση της Αττικής Οδού, με ανακοίνωσή της το μεσημέρι της Δευτέρας, εξηγούσε πως το πρόβλημα δημιουργήθηκε από τα βαρέα οχήματα που «δίπλωσαν» και διέκοψαν την κυκλοφορία, εμποδίζοντας και τα εκχιονιστικά μηχανήματα να κινηθούν, αλλά και «εξαιτίας οχημάτων που ακινητοποιήθηκαν είτε λόγω μηχανικής βλάβης είτε... φόβου και έλλειψης εμπειρίας των οδηγών τους, με αποτέλεσμα να διακοπεί η κυκλοφορία και να δημιουργηθούν μεγάλες ουρές».

Πηγές προσκείμενες στη διοίκηση της «Αττικές Διαδρομές ΑΕ» επέμεναν πως παρά τις σχετικές εισηγήσεις στις συσκέψεις με την Περιφέρεια και την Πολιτική Προστασία που προηγήθηκαν, δεν ελήφθησαν υπόψη ζητήματα όπως η απαγόρευση κυκλοφορίας των βαρέων οχημάτων στον αυτοκινητόδρομο ή η υποχρεωτική χρήση αντιολισθητικών αλυσίδων. Οι πληροφορίες λένε ότι οι σχετικές εισηγήσεις απορρίφθηκαν από τον κ. Στυλιανίδη, για να μη διαταραχθεί η τροφοδοσία της πρωτεύουσας.

Οι ευθύνες των... ευθυνόφοβων

Εξετάζοντας την πολιτική διάσταση της κρίσης, δύο τάσεις έκαναν και πάλι την εμφάνισή τους. Η ευθυνοφοβία που διατρέχει τους Έλληνες πολιτικούς (και όχι μόνο), αλλά και η διάθεση να φορτωθεί η ευθύνη στον πολίτη. Εξαφανισμένοι οι βασικοί «παίκτες»-υπουργοί που θα έπρεπε να είναι στην πρώτη γραμμή και διαρροές για ευθύνες άλλων.

Χθες, με ολόκληρη την Αθήνα στην κατάψυξη, η Περιφέρεια Αττικής μάς ενημέρωνε ότι «από νωρίς είναι ανοικτό το 98% του κεντρικού οδικού δικτύου αρμοδιότητας της Περιφέρειας».

Στη χθεσινή ανακοίνωση της Περιφέρειας Αττικής, ευθύνες για τους κλειστούς οδικούς άξονες καταλογίστηκαν μεταξύ άλλων στη σφοδρότητα των φαινομένων, που «εκδηλώθηκαν νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν» (ο στρατηγός… άνεμος που λέγαμε κάποτε), αλλά και στην ανευθυνότητα των οδηγών ή, αλλιώς, «στο γεγονός ότι χιλιάδες οχήματα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα τους κεντρικούς δρόμους, αφού η πρόσβασή τους μέσω άλλων οδών ήταν αδύνατη, χωρίς να διαθέτουν αντιολισθητικές αλυσίδες, με αποτέλεσμα να ακινητοποιούνται και να μην είναι δυνατή η πρόσβαση και το έργο των μηχανημάτων εκχιονισμού».

Ομοίως και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου έσπευσε να δηλώσει ότι περίμεναν το φαινόμενο αργότερα από ό,τι εμφανίστηκε, για να διαψευστεί, για πολλοστή φορά είναι η αλήθεια, αυτή τη φορά από τον υπεύθυνο της ΕΜΥ Θ. Κολυδά, που με άρθρο του έσπευσε να δηλώσει ότι ενημερώθηκαν έγκαιρα οι πάντες! 

Δεν θα ξεχαστεί όμως και η πρωτοφανής δήλωση της βουλευτού της ΝΔ Κατερίνας Παπακώστα να επιβληθούν… πρόστιμα στους εγκλωβισμένους. «Να βγουν ορδές τροχονόμων και από σήμερα που τα αυτοκίνητα είναι εκεί παροπλισμένα και να κάνουν ελέγχους, όσοι δεν έχουν αλυσίδες, πρόστιμο», είπε η βουλευτής. Λησμονώντας μάλλον ότι δεν υπάρχει καν σχετική διάταξη.

Συμπέρασμα

Μια αποτίμηση της κατάστασης δεν θα ήταν πλήρης, εάν δεν καταγραφόταν και η παντελής έλλειψη ατομικής ευθύνης. Προφανώς υφίσταται, αλλά προφανώς υπάρχει και ο κρατικός μηχανισμός για να τη θέτει σε πλαίσιο. Εκεί που ο «ανεύθυνος οδηγός» δεν αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κυκλοφορήσει χωρίς αλυσίδες, υπάρχει μια απαγόρευση κυκλοφορίας που πρέπει να επιβληθεί και ένας μηχανισμός για να την εφαρμόσει.

Στη διαχείριση κινδύνων, εργάζονται με checklist, με εναλλακτικά σενάρια για την έκταση και την ένταση του κινδύνου, με εγχειρίδια εργασίας που έχουν εκπονηθεί πολύ πριν την ύπαρξη της κρίσης, με συγκεκριμένα και διασταυρωμένα βήματα επίλυσης της κρίσης. Μήπως θα έπρεπε να δημιουργήσουμε και να τηρούμε με μεγαλύτερη ευλάβεια τέτοιους «μπούσουλες»;

Εν κατακλείδι, το πρόβλημα δεν είναι τόσο η κρίση Πολιτικής Προστασίας που προκλήθηκε από την «Ελπίδα». Περισσότερο εκνευρίζουν οι γνωστές παθογένειες του ελληνικού κρατικού μηχανισμού, που έκαναν πάλι την εμφάνισή τους, η έπαρση του δήθεν προετοιμασμένου που τελικά παίρνει βαθμό πολύ κάτω από τη βάση και λέει ότι «ήταν δύσκολα τα θέματα» και η έλλειψη ενός ανθρώπου στη χώρα που θα αναλάβει επιτέλους την ευθύνη.

Από την πλευρά της Αττικής Οδού, παραίτηση υπήρξε. Από την πλευρά του κράτους, που έχει και την τελική ευθύνη για τα όσα συνέβησαν στο οδικό δίκτυο, στις συγκοινωνίες, στην ηλεκτροδότηση, στην προστασία του πολίτη, θα υπάρξει, σήμερα έστω, μετά το υπουργικό συμβούλιο, ανάληψη ευθυνών;

*Ο Γιώργος Φλώκας είναι αρχισυντάκτης του Euro2day.gr 

Γιώργος Φλώκας flokas@euro2day.gr

===========

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου