Της Martine Orange*
Όλες οι αυξήσεις της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας που συμβαίνουν σήμερα συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίο χτίστηκε το ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας. Παρόλο που η ηλεκτρική ενέργεια δεν ταιριάζει στον παραδοσιακό ανταγωνισμό, οι Βρυξέλλες αποφάσισαν να υποβάλουν τα πάντα στην αγορά. Η οικονομία και οι καταναλωτές βρίσκονται όμηροι σε μία από τις πιο ασταθείς αγορές στον κόσμο. Αυτό το σύστημα αποδεικνύει τώρα την επικινδυνότητά του. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Ήταν την άνοιξη. Μετά από μάχες για μήνες, τα συνδικάτα της EDF είχαν τελικά κερδίσει, χάρη στην υποστήριξη των ευρωβουλευτών, μια συνάντηση με την πανίσχυρη ευρωπαϊκή διεύθυνση ανταγωνισμού: ήθελαν να εξηγήσουν τους λόγους της αντίθεσής τους στο σχέδιο “Ηρακλής” που αποσκοπεί στη διάλυση του δημόσιου ομίλου. Βγήκαν άναυδοι και έκπληκτοι από τη συνάντησή τους με δύο αξιωματούχους της εν λόγω διεύθυνσης.
Τα συνδικάτα περίμεναν να μιλήσουν για την ηλεκτρική ενέργεια, τις υπηρεσίες δημόσιας ωφέλειας, την οργάνωση της παραγωγής, την ενεργειακή μετάβαση, τη σταθερότητα των τιμών και τις επισφάλειες. Θέματα που γνώριζαν πολύ καλά. Τους δόθηκε ένα μάθημα νεοφιλελεύθερης κατήχησης: η Ευρώπη της ενέργειας, όπως τους είπαν, είναι μια μεγάλη επιτυχία. Η απόδειξη ήταν ότι ο ανταγωνισμός κατέστησε δυνατή τη μείωση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος.
“Έχετε ακούσει τις Βρυξέλλες τις τελευταίες ημέρες για το τι συμβαίνει στις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας;” επεσήμανε, με ψευδώς ερωτηματικό τόνο, γνώστης του κόσμου της ενέργειας, που προτιμά να παραμείνει ανώνυμος. “Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αδυνατεί να ομολογήσει το παραμικρό mea culpa, για να παραδεχτεί τα λάθη της. Ωστόσο, η αποτυχία του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης είναι προφανής. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση είναι μια απόδειξη αυτής της αποτυχίας”, συνέχισε.
Από την αρχή της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη, η ευρωπαϊκή σιωπή είναι εκκωφαντική. Λείπει η συνδρομή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος εκτοξεύονται σε όλη την Ευρώπη και εξαπλώνονται σε όλες τις οικονομίες αναζωπυρώνοντας τον πληθωρισμό σε επίπεδα άγνωστα εδώ και δύο δεκαετίες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανησυχεί για το αν θα μπορέσει να συμβαδίσει με τον πληθωρισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η ανάκαμψη μετά την υγειονομική κρίση απειλείται. Τα εργοστάσια σταματούν επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτήν την αύξηση των τιμών της ενέργειας, τα νοικοκυριά ανησυχούν, οι κυβερνήσεις πανικοβάλλονται ... Όλη η αρχιτεκτονική του συστηματος της ευρωπαϊκής ενέργειας, όπως σχεδιάστηκε και οργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ταλαντεύεται μπροστά στα μάτια της. Και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν λέει τίποτα, δεν έχει τίποτα να πει. Όλα όσα συμβαίνουν τώρα συνδέονται με τις προηγούμενες αποφάσεις της.
Διακριτικά, στα παρασκήνια, αξιωματούχοι της Ε.Ε. ενημέρωσαν τις πανικόβλητες κυβερνήσεις ότι μπορούν να λάβουν όλα τα συνοδευτικά μέτρα - πάγωμα τιμολογίων, μείωση φόρων, πρόσθετη φορολογία για τους παραγωγούς ενέργειας, κουπόνια ενέργειας - που κανονικά απαγορεύονται σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε.- προκειμένου να εξομαλυνθούν οι αιφνίδιες αυξήσεις των τιμών.
Βιαστικά, οι υπουργοί Οικονομικών της ζώνης του ευρώ προγραμμάτισαν να συναντηθούν στις 3 Οκτωβρίου για να μελετήσουν κοινές απαντήσεις. Όπως και η γαλλική κυβέρνηση, η οποία επέλεξε μια «δασμολογική ασπίδα» μέχρι τον Απρίλιο, σχεδόν όλοι είναι υπέρ των εξαιρετικών και εφάπαξ μέτρων βοήθειας. Γιατί όλοι ποντάρουν ότι αυτός ο πυρετός είναι μόνο «παροδικός». Σύμφωνα με αυτούς, όλα θα πρέπει να είναι εντάξει στο εγγύς μέλλον και η αγορά θα πρέπει να επιστρέψει στην κανονική λειτουργία στο πλαίσιο του ιδανικού, ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού.
Αδιάκοπη αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος
Ακόμη και πριν από αυτήν την ενεργειακή κρίση, πολλοί παρατηρητές είχαν αρχίσει να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης, όπως λειτουργεί, είχε αποτύχει. "Το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια αποτυχία που είναι επιζήμια για την ευημερία των καταναλωτών", συνοψίζει η ένωση καταναλωτών CLCV (Κατανάλωση, στέγαση και συνθήκες διαβίωσης) σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2021, η οποία ζήτησε επιστροφή στο δημόσιο μονοπώλιο.
“Πριν από είκοσι χρόνια, οι τιμές ήταν χαμηλότερες από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καλύτερος εξοπλισμός, καλύτερα δίκτυα, καλύτερες παραγωγικές ικανότητες από τους Αμερικανούς. Σήμερα, βρισκόμαστε στην αντίθετη κατάσταση. Όλα είναι στο έδαφος “, σημειώνει ο Jean-Pierre Hansen, πρώην πρόεδρος της Electrabel και της Tractebel, αντίστοιχων της EDF (1) στο Βέλγιο.
Το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης υποτίθεται ότι θα μείωνε τις τιμές. Από την εφαρμογή του που καταγράφηκε στη σύνοδο κορυφής της Βαρκελώνης το 2002, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν σταθερά και συνεχώς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε είκοσι χρόνια, σε ένα περιβάλλον χαμηλού πληθωρισμού, ακόμη και σχεδόν αποπληθωρισμού, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν περισσότερο από 70% στη Γαλλία. Σε άλλες χώρες, μερικές φορές διπλασιάστηκαν ή τριπλασιάστηκαν. Αυτά τα στοιχεία χρονολογούνται πριν από την τρέχουσα ενεργειακή κρίση.
'Ενα μέρος από αυτές τις αυξήσεις συνδέονται με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Η Γερμανία, η οποία έχει ηλεκτρικό ρεύμα 30% πιο ακριβό από τους ευρωπαίους γείτονές της, χρηματοδοτεί έτσι την ενεργειακή της μετάβαση μαζικά μέσω των λογαριασμών ενέργειας, μετά την απόφασή της να σταματήσει την πυρηνική ενέργεια το 2011. Οι Γάλλοι καταναλωτές πληρώνουν επίσης πολλά για να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Περίπου 160 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν συγκεντρωθεί μέσω των λογαριασμών τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια για ένα αβέβαιο αποτέλεσμα, όπως επισημαίνεται από μια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου: Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αντιπροσωπεύουν μόλις το 15% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία.
Αλλά ένα άλλο μέρος, το πιο ουσιαστικό, προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη αποφάσισε να οργανώσει μια δήθεν ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση των εθνικών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, την απώλεια όλων των οικονομιών κλίμακας και σταθερότητας, φτάνοντας στο σημείο να οδηγήσει ορισμένους παραγωγούς σε πτώχευση (όπως η E.ON και η RWE στη Γερμανία το 2018), συνοδευόμενη από έκρηξη έμμεσης φορολογίας. Όλα υπέρ της χρηματοοικονομίας, με μοναδικό στόχο την προώθηση του τεχνητού και επιδοτούμενου ανταγωνισμού.
Ηλεκτρική ενέργεια, ένας κόσμος ακατάλληλος για τον ανταγωνισμό
«Όλα όσα συμβαίνουν ήταν προβλέψιμα. Ο κόσμος της ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι κατάλληλος για τον ανταγωνισμό της αγοράς .Τα χαρακτηριστικά και οι περιορισμοί αυτής της αγοράς την καθιστούν έναν ξεχωριστό κόσμο. Επειδή η ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί, επειδή τα ηλεκτρικά δίκτυα πρέπει να είναι μόνιμα σε ισορροπία, αλλιώς θα καταρρεύσει, επειδή πρέπει να μπορεί να ανταποκριθεί σε μια στιγμιαία και μερικές φορές απρόβλεπτη ζήτηση ανά πάσα στιγμή », αναφέρει υπομονετικά ο Raphaël Boroumand, καθηγητής οικονομικών και ειδικός στην ενέργεια και το κλίμα.
«Στον ηλεκτρισμό, δεν μπορεί να υπάρξει ανταγωνισμός με την παραδοσιακή έννοια της λέξης, ό,τι και να λένε ορισμένοι οικονομολόγοι: κυριαρχούν οι φυσικοί περιορισμοί. Είναι μια αγορά που αλλάζει ώρα με την ώρα, και σε περιόδους αιχμής, είναι ο διαχειριστής του δικτύου που έχει τον τελευταίο λόγο. Επειδή η πρωταρχική του αποστολή είναι να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού, τη συντήρηση των δικτύων, όποια και αν είναι η τιμή», συνεχίζει αυτός ο γνώστης του ενεργειακού κόσμου.
Από την έναρξη του ευρωπαϊκού προγράμματος απορρύθμισης της ενέργειας, πολλοί ειδικοί στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας υπενθύμισαν στις Βρυξέλλες αυτό το προφανές γεγονός. Όλες οι προειδοποιήσεις παραμερίστηκαν με ένα κούνημα του χεριού, οι Βρυξέλλες αναφέρονταν συνεχώς στην επιτυχία της απορρύθμισης της αγοράς τηλεπικοινωνιών για να προχωρήσουν: Σε λίγα χρόνια, είδαμε το τέλος των μονοπωλίων ή ολιγοπωλίων σε όλη την Ευρώπη, την εμφάνιση νέων παικτών και σημαντική μείωση του κόστους των τηλεπικοινωνιών. Αυτό που ήταν δυνατό στις τηλεπικοινωνίες πρέπε να είναι δυνατό και στην ενέργεια, εξήγησαν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Μόνο που η ενέργεια δεν είναι τηλεπικοινωνίες. Αυτός ο τομέας απαιτεί τεράστιους οικονομικούς πόρους. Είναι μια βιομηχανία με υψηλό σταθερό κόστος, όπου τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία είναι πολύ σημαντικά, όπου είναι απαραίτητο να είναι σε θέση να υποστηρίξει οικονομικά βασικές εγκαταστάσεις, οι οποίες μερικές φορές θα λειτουργούν μόνο για λίγες ημέρες το χρόνο, ακριβώς για να διασφαλιστεί η ισορροπία των δικτύων, η ασφάλεια του συστήματος. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οδήγήσε εδώ και δεκαετίες στη δημιουργία μονοπωλίων ή κάθετων ολιγοπωλίων (παραγωγή, διανομή, μεταφορά), δημόσιων ή ιδιωτικών, σύμφωνα με την οργάνωση των εθνικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τις τηλεπικοινωνίες, ο κόσμος της ηλεκτρικής ενέργειας δεν γνώρισε καμία τεχνολογική πρόοδο ή καινοτομία, συγκρίσιμη με την άφιξη της κινητής τηλεφωνίας ή του Διαδικτύου, που πιθανόν να οδηγήσει σε ουσιαστικές μειώσεις στην τιμή και την εμφάνιση νέων παικτών. Και με την πιθανή εξαίρεση των μπαταριών που θα μπορούσαν τελικά να χρησιμεύσουν ως βάσεις αποθήκευσης - αλλά θα χρειάζονταν εκατοντάδες εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια για να καλυφθούν οι ανάγκες ισορροπίας της αγοράς - τίποτα δεν δείχνει σε αυτό το στάδιο ότι εμφανίζονται τέτοιες ρήξεις.
«Η Ευρώπη θα μπορούσε να επιλέξει να οργανώσει τον ανταγωνισμό για την αγορά, επιβάλλοντας αυστηρούς κανονισμούς στους φορείς εκμετάλλευσης και ελέγχους και κανόνες για να διασφαλίσει ότι τα έσοδα από το ηλεκτρικό ρεύμα θα επιστραφούν στους καταναλωτές. Προτίμησε να ακολουθήσει το βρετανικό μοντέλο.Αυτο έχει αλλάξει έξι φορές από τότε, καθώς οι Βρετανοί παραδέχθηκαν ότι το σύστημά τους δεν λειτουργούσε. Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά, δεν αμφισβήτησε τίποτα, συνεχίζει την αγορά, επιβάλλοντας την πρωτοκαθεδρία του ανταγωνισμού », εξηγεί ο Ζαν-Πιερ Χάνσεν.
Ένα βασικό αγαθό που υπόκειται στις ιδιοτροπίες ενός απρόβλεπτου οριακού κόστους
Αυτή η απόλυτη προτεραιότητα που δόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο «αόρατο χέρι της αγοράς» για την οργάνωση της αγοράς ενέργειας έχει σοβαρές συνέπειες στη διαμόρφωση των τιμών για την προμήθεια αυτού του ουσιαστικού αγαθού καθώς έχει μετασχηματιστεί το ηλεκτρικό σύστημα. Οι Βρυξέλλες αποφάσισαν να εκθέσουν εν γνώσει τους όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες, όλους τους καταναλωτές σε μια από τις πιο ασταθείς αγορές στον κόσμο και να τους αναγκάσουν να πληρώσουν ένα υψηλό τίμημα.
Από την αρχή της απορρύθμισης της αγοράς ενέργειας, το παλιό σύστημα κάθετης ολοκλήρωσης, από την παραγωγή έως την τελική διανομή, διαλύθηκε για να αντικατασταθεί από μια χονδρική αγορά, όπου η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανταλλάσσεται μεταξύ επαγγελματιών. (παραγωγοί, μεσάζοντες, χρηματοδότες) και μια λιανική αγορά όπου διαφορετικοί παράγοντες διασφαλίζουν την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές (επιχειρήσεις και νοικοκυριά).
Όλοι οι ειδικοί στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές λένε ότι οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας είναι οι πιο ασταθείς, οι πιο απρόβλεπτες και οι πιο αδιαφανείς στον κόσμο – η χειραγώγηση είναι εύκολη και σπάνια επιβάλλονται κυρώσεις . Είναι δυνατόν να χαθούν ή να κερδηθούν περιουσίες σε λίγες ώρες. Ένας ολόκληρος χρηματοπιστωτικός κλάδος έχει αναπτυχθεί εκεί από παράγωγα που υποτίθεται ότι αντισταθμίζουν τον κίνδυνο, προσθέτοντας κι άλλους κινδύνους σε αυτήν την εξαιρετικά κερδοσκοπική αγορά.
Οι τιμές διαφέρουν από ώρα σε ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας, η τιμή της μεγαβατώρας το πρωί δεν είναι η ίδια με το βράδυ (η υψηλότερη τιμή είναι περίπου στις 7 μ.μ.). Οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, ένα περιστατικό σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, μπορούν να προκαλέσουν απότομες αλλαγές. Επειδή οι παραγωγοί έχουν αναλάβει δεσμεύσεις προς τους διαχειριστές των δικτύων, τα ενδιαφερόμενα μέρη ενδέχεται να συμφωνήσουν να πληρώσουν υπέρογκες τιμές σε άλλους παραγωγούς, προκειμένου να παράσχουν την ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν υποσχεθεί να παραδώσουν. Αυτό συνέβη φέτος το καλοκαίρι όταν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας στη Βόρεια Ευρώπη δεν μπόρεσαν να παραδώσουν τις αναμενόμενες ποσότητες λόγω έλλειψης ανέμου. Σπεύδοντας, στράφηκαν σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας φυσικού αερίου για να την αναλάβουν, όταν η αγορά φυσικού αερίου είχε ήδη υπερθερμανθεί. Στη συνέχεια συμφώνησαν να υπογράψουν συμβόλαια για 170 ή και 200 ευρώ ανά Mwh.
Το 1990, υπενθυμίζει μια μελέτη της Ένωσης SUD-Energy σχετικά με τις βλαβερές συνέπειες της απελευθέρωσης του ενεργειακού τομέα, η MWh ήταν περίπου 30 ευρώ. Εντωμεταξύ, δεν υπήρξε αύξηση της κατανάλωσης, αλλά αύξηση της τιμής των ορυκτών καυσίμων, τα οποία χρησιμεύουν ως βάση για τις spot αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.
Η εναπόθεση όλης της διάρθρωσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτές τις spot αγορές είναι αιρετική, σύμφωνα με αυτόν τον εμπειρογνώμονα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικά επειδή αυτό δεν ανταποκρίνεται σε καμία περίπτωση στην πραγματικότητα του κόστους. “Η άμεση τιμή είναι μόνο οριακή στις προμήθειες της αγοράς. Το 70% των προμηθειών αγοράζονται εκ των προτέρων με άμεση συμφωνία, μέσω συμβάσεων που έχουν διαπραγματευτεί ένα έτος, δύο χρόνια, μερικές φορές και τρία χρόνια πριν. Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι γνωστές - συνήθως μια εβδομάδα νωρίτερα - οι προμηθευτές προσαρμόζουν τη ζήτησή τους, αυτό μπορεί να επηρεάσει το 10 έως 15% των παραδόσεων. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν αυξήσει την ευπάθεια του συστήματος λόγω της διακοπτόμενης φύσης τους. Αλλά οι αγορές ανά ώρα συνεπάγονται μόνο τις τελικές προσαρμογές, συχνά για να ανταποκριθούν σε τεταμένες καταστάσεις”, εξηγεί.
Ωστόσο, οι τιμές που καθορίστηκαν στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας για τις τελικές προσαρμογές έχουν γίνει η αναφορά για τους παραγωγούς και τους διανομείς. Και όπως σε όλες τις άλλες χρηματοπιστωτικές αγορές, απαιτείται το οριακό κόστος της MWh. Με άλλα λόγια, είναι η τιμή των MWh που παράγονται από τον πιο σάπιο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με κάρβουνο ή τον πιο παρωχημένο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, που μερικές φορές θα έπρεπε να είχε κλείσει πολύ καιρό πριν, που χρησιμεύει ως αναφορά για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, επειδή είναι το τελευταίο που μπορεί να παρέχει την ηλεκτρική ενέργεια που είναι απαραίτητη για τη συνολική ισορροπία του συστήματος. Η αγορά δίνει έτσι ένα πλεονέκτημα στην αναποτελεσματικότητα.
Υποστήριξη εικονικών φορέων εναντίον ιστορικών παραγωγών
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα μπορούσε να αγνοήσει αυτές τις στρεβλώσεις. Αν ήθελε αυτόν τον μηχανισμό, είναι επειδή είναι ο μόνος που επιτρέπει την ενσωμάτωση εικονικών φορέων στην αγορά, τη διάσπαση ιστορικών παραγωγών », προσθέτει αυτός ο ειδικός στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Από την απορρύθμιση της ενέργειας, ένα σμήνος παικτών εμφανίστηκε να πωλεί φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια στους καταναλωτές (υπάρχουν περισσότεροι από 70 στη γαλλική αγορά). Δεν έχουν εγκαταστάσεις, δεν παράγουν ούτε ένα KW, δεν επενδύουν σε παραγωγική ικανότητα, δεν συμμετέχουν στη συντήρηση του συστήματος, των δικτύων, των μετρητών - πάντα σε βάρος των δημόσιων φορέων. Είναι απλώς παίκτες, προσφέροντας συμβόλαια για την προμήθεια φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας που αγοράζονται στην αγορά, οι οποίοι επωφελούνται από προμήθειες και διαφορές στις θέσεις διαιτησίας τους.
Η χρηματιστικοποίηση έχει καταλάβει ολόκληρο τον τομέα. Αυτή τη στιγμή, κάποιοι χάνουν πολλά. Εναλλακτικοί προμηθευτές, ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίοι είχαν συνάψει συμβάσεις μόνο για τις τιμές της αγοράς, ανέστειλαν τις προμήθειές τους και μερικές φορές βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, η Leclerc, η οποία εμπορεύεται επίσης συμβάσεις ενέργειας , ακύρωσε περίπου 160.000 συνδρομές επειδή δεν μπορεί να μετακυλίσει τις τιμές της αγοράς. Αλλά άλλοι κάνουν περιουσίες. Γιατί αν η τιμή αυξηθεί για το 5% των προμηθειών τους, ο αντίκτυπος αυτής της αύξησης γίνεται στο 100% των συμβολαίων τους.
Κανένα οικονομικό ή βιομηχανικό έργο δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα τέτοιο ασταθές περιβάλλον. Κατά κάποιο τρόπο, η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το παραδέχεται καθώς έχει εγκρίνει τη θέσπιση μηχανισμών εκτός της αγοράς που εγγυώνται σταθερές τιμές τροφοδοσίας ηλεκτρικής ενέργειας - μερικές φορές σε απαγορευτικά επίπεδα, όπως σημείωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο. - για πολύ μεγάλες περιόδους (15 έως 20 έτη ) προκειμένου να προωθήσει την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή, αιολική, από μεθάνιο).
Ωστόσο, ταυτόχρονα, οι Βρυξέλλες κάνουν εκστρατεία για την ολοκλήρωση της απορρύθμισης της ενέργειας, έτσι ώστε ο ανταγωνισμός να είναι πραγματικά τέλειος, έτσι ώστε οι τιμές της αγοράς να αντικατοπτρίζονται πλήρως στις αγορές λιανικής στους καταναλωτές. Αυτό που συνέβη στο Τέξας τον Ιανουάριο, όπου οι κάτοικοι, μετά από ένα πρωτοφανές κύμα ψύχους, βρέθηκαν να πληρώνουν τρελούς λογαριασμούς, επειδή είναι ενταγμένοι στις τιμές της αγοράς, δίνει μια τέλεια απεικόνιση της επικινδυνότητας ενός τέτοιου μηχανισμού. Αυτό θα μπορούσε να αποτρέψει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει περαιτέρω προς αυτήν την κατεύθυνση. Καθόλου.
Τον Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαίτησε να προσφέρονται μεταβλητές προσφορές στους καταναλωτές, οι οποίες να αντικατοπτρίζουν τις διακυμάνσεις των πραγματικών τιμών σε πραγματικό χρόνο, σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Ο νόμος της αγοράς έπρεπε να επιβληθεί σε όλους.
Πρόκειται για κυνισμό ή για ανικανότητα; Τις τελευταίες ημέρες, ο υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λε Μαίρ φαίνεται να ανακάλυψε ξαφνικά ότι οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος βασίζονται στην τιμή του φυσικού αερίου, η οποία έχει γίνει το σημείο αναφοράς για την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Φάνηκε ακόμη και έκπληκτος που η γαλλική οικονομία δεν εκμεταλλεύτηκε τις προηγούμενες ενεργειακές επιλογές της με βάση την πυρηνική ενέργεια, η οποία υποτίθεται ότι διασφαλίζει τη σταθερότητα των τιμών έναντι των ιδιοτροπιών της οικονομίας .
Οι σταθερές επιλογές που έγιναν από διαδοχικές κυβερνήσεις υπέρ μιας ενεργειακής Ευρώπης με βάση την αγορά, ωστόσο, δεν θα μπορούσαν παρά να οδηγήσουν σε αυτήν τη διάλυση των πυρηνικών εσόδων. Και είναι όλη η λογική της αγοράς και της απορρύθμισης που συνεχίζει να εφαρμόζει ο υπουργός Οικονομικών για να γκρεμίσει τον δημόσιο φορέα ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε αυτό το έργο για το ξήλωμα του δημόσιου φορέα, κεντρικό ρόλο παίζει η Ρυθμιστική Επιτροπή Ενέργειας (Commission de Régulation de l'Energie - CRE)(2). Δημιουργήθηκε το 2000 και η αποστολή αυτής της "ανεξάρτητης" αρχής είναι να διασφαλίζει τη σωστή λειτουργία της αγοράς ενέργειας, να ελέγχει τη συμπεριφορά των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών και κυρίως να καθορίζει τις ρυθμιζόμενες τιμές για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς για την οργάνωση της αγοράς.
Από την αρχή της αύξησης των τιμών, αυτή η αρχή ήταν επίσης πολύ διακριτική. Με θάρρος, η CRE προτίμησε να κρυφτεί πίσω από την πολιτική για να διαχειριστεί την άμεση κρίση, με την κυβέρνηση να αποφασίζει για προσωρινό πάγωμα των τιμολογίων αερίου. Για τα υπόλοιπα, εξηγεί, ισχύει ο νόμος της αγοράς. Ξεχνώντας να αναφέρει ότι φέρει επίσης βαριά ευθύνη στις πρόσφατες εξελίξεις.
“Η κύρια αποστολή της CRE, όπως ορίστηκε όταν ιδρύθηκε, είναι να παρακολουθεί την αγορά προς το συμφέρον του καταναλωτή. Το έχει ξεχάσει προ πολλού. Έχει αφεθεί στα χέρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τις απόψεις της οποίας επαναλαμβάνει τέλεια”, παρατηρεί ένας γνώστης της υπόθεσης.
“Ο μόνος στόχος της CRE είναι να συνεχίσει την απορρύθμιση του τομέα με κάθε κόστος, να θέσει τέλος στον δημόσιο ενεργειακό φορέα στη Γαλλία”, συνεχίζει θυμωμένο ένα πρώην ανώτερο στέλεχος της EDF. Για την CRE, η επιτυχία της αποστολής της μετριέται από τον αριθμό των καταναλωτών που εγκατέλειψαν τα ρυθμιζόμενα τιμολόγια φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και εγκατέλειψαν την EDF και την Engie. Για το φυσικό αέριο, έχει σχεδόν κερδηθεί, τα ρυθμιζόμενα τιμολόγια είναι στο δρόμο για να εξαφανιστούν και η Engie βρίσκεται σε διαδικασία εκκαθάρισης. Για την EDF, είναι πιο περίπλοκο. Αλλά εργάζεται σκληρά σε αυτό.
Εάν όλοι όσοι γνωρίζουν το θέμα επιμένουν σε ρυθμιζόμενα τιμολόγια, είναι επειδή αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του συστήματος τιμών στη Γαλλία, το εργαλείο με το οποίο η CRE και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύουν να επιβάλουν το άνοιγμα στον ανταγωνισμό και να υποχρεώσουν την EDF να μοιραστεί τα έσοδα από την πυρηνική ηλεκτρική ενέργεια με εναλλακτικούς προμηθευτές.
Όπως έχουν επισημάνει οι ενώσεις καταναλωτών πάνω από μια δεκαετία, τα ρυθμιζόμενα τιμολόγια σε αυτό το σύστημα λειτουργούν προς την αντίθετη κατεύθυνση από ό, τι υπονοεί η οικονομική θεωρία. Αντί για κατώτατες τιμές, είναι τιμές ανώτατου ορίου. Οι τύποι τιμολόγησης υπολογίζονται όσο το δυνατόν δυσμενέστερα για τους καταναλωτές. Η ιδέα είναι να αυξηθεί η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, έτσι ώστε οι χειρότεροι από τους ιδιωτικούς προμηθευτές να εξακολουθήσουν να υφίστανται έναντι της EDF.
“Αυτό δεν είναι ανταγωνισμός”, εξηγεί ένας ειδικός στο θέμα. «Τα πάντα έχουν δημιουργηθεί για να αναλάβουν οι καταναλωτές τους κινδύνους των χρηματιστηρίων που αναλαμβάνουν οι προμηθευτές», προσθέτει ένας άλλος εμπειρογνώμονας του κλάδου.
"Υπό την πίεση των εναλλακτικών προμηθευτών, τα τιμολόγια δεν υπολογίζονται πλέον με βάση το κόστος παραγωγής, αλλά με βάση το κόστος προμήθειας ενός εναλλακτικού προμηθευτή", αναφέρει η SUD-Énergie στη μελέτη της για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό επιτρέπει σε όλους τους εναλλακτικούς προμηθευτές (οι οποίοι ως επί το πλείστον είναι μόνο εικονικοί προμηθευτές) να προσφέρουν σταθερές τιμές με εκπτώσεις από 3% έως 6% σε σύγκριση με τις ρυθμιζόμενες τιμές.
Η διαιτησία μεταξύ της πυρηνικής ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχεται από την EDF και των προμηθειών στη χονδρική αγορά, ανάλογα με τις περιστάσεις, εξασφαλίζει, παρ 'όλα αυτά, την επίτευξη άνετων κερδών και τη μεταπώλησή τους σε υψηλή τιμή. Η Total δαπάνησε σχεδόν 2 δισεκατομμύρια ευρώ για να αγοράσει την Direct Énergie, της οποίας το κύριο περιουσιακό στοιχείο ήταν το χαρτοφυλάκιο των 2,6 εκατομμυρίων πελατών της.
Αλλά δεν ήταν αρκετό. Το 2019, υπό την ισχυρή επιρροή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της κυβέρνησης, η πολύ «ανεξάρτητη» ρυθμιστική αρχή ενέργειας αποφάσισε για άλλη μια φορά να τροποποιήσει το κόστος προμήθειας: τα έσοδα της πυρηνικής ενέργειας δεν ήταν αρκετά επωφελή για τον ιδιωτικό τομέα.
Αντί 42 TWh πυρηνικής παραγωγής με το ιστορικό τιμολόγιο στην τιμή των 42 ευρώ ανά MWh, όπως είχε καθοριστεί από το νόμο, η CRE τους χορήγησε 100 TWh - δηλαδή το ένα τέταρτο της πυρηνικής παραγωγής της EDF. Το κόστος των πρόσθετων προμηθειών καθορίστηκε στις τιμές της αγοράς χονδρικής που εξομαλύθηκαν για δύο χρόνια. Για να ολοκληρωθεί το σύστημα, διαπιστώθηκε ότι το 25% του μεριδίου των ρυθμιζόμενων τιμολογίων θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τις τιμές της αγοράς, ενώ κανονικά αναμένεται να προστατεύουν από οικονομικές αβεβαιότητες. Και αυτές οι νέες μέθοδοι υπολογισμού θα πρέπει επίσης να ισχύουν για τη διανομή της EDF, αφού η CRE θεώρησε ότι ήταν απαραίτητο να διαχωριστούν οι δραστηριότητες παραγωγής και διανομής του δημόσιου ομίλου, έτσι ώστε οι προμηθευτές να βρίσκονται στην ίδια βάση.
Σε μια καυστική και σχεδόν μοναδική γνώμη - σπάνια δύο αρχές συγκρούονται για το ίδιο θέμα - η Αρχή Ανταγωνισμού ( Autorité de la concurrence) επέκρινε έντονα την προτεινόμενη τιμολογιακή μεταρρύθμιση της CRE. Αυτές οι διατάξεις "θα θέσουν το οικονομικό βάρος της υπέρβασης του ανώτατου ορίου στους καταναλωτές και όχι στους προμηθευτές", προειδοποίησε. Πριν τονίσει ότι το έργο "θα είχε ως αποτέλεσμα την υποβολή των νοικοκυριών στη μεταβλητότητα των τιμών της αγοράς ταυτόχρονα, όταν η προστασία έναντι αυτής της αστάθειας θα ήταν πιο απαραίτητη" .
Οι αντιρρήσεις που διατύπωσε η Αρχή Ανταγωνισμού παραμερίστηκαν γρήγορα. Η τιμολογιακή μεταρρύθμιση, τα πρώτα σημάδια της διάσπασης της EDF που ετοίμασε το σχέδιο «Ηρακλής», φυσικά επικυρώθηκε. Σήμερα, η κυβέρνηση και η CRE είναι πολύ προσεκτικοί για να μην αναφέρουν το θέμα. Γιατί η πρόβλεψη της Αρχής Ανταγωνισμού είναι σωστή. Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνονται σταθερά από τότε. Και λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της αγοράς του τύπου που υιοθετήθηκε από τη CRE, θα έπρεπε ακόμα να αυξηθούν κατά 10 έως 12% τον Φεβρουάριο, εάν η κυβέρνηση δεν είχε αποφασίσει να περιορίσει την αύξηση στο 4% με μείωση. της φορολογίας. Η οικονομία και οι καταναλωτές βρίσκονται όμηροι της αγοράς.
* Η Martine Orange είναι Γαλλίδα συγγραφέας και ερευνητική δημοσιογράφος. Ειδικευμένη στις οικονομικές υποθέσεις συνεργάστηκε με το L'Usine nouvelle ( ρεπόρτερ) από το 1989 έως το 1995, με τη Le Monde (επιχειρηματικό τμήμα) από το 1995 έως το 2005, με το Challenges από το 2005 έως το 2006 και με τη La Tribune (αρχισυντάκτρια στο τμήμα επιχειρήσεων) από το 2006 έως το 2008, εντάχθηκε στη συνέχεια στην ομάδα της διαδικτυακής εφημερίδας Mediapart.
Πηγή: MEDIAPART https://www.mediapart.fr/journal/economie/041021/electricite-la-merci-du-marche?utm_source=20211004&utm_medium=email&utm_campaign=QUOTIDIENNE&utm_content=&utm_term=&xtor=EREC-83-[QUOTIDIENNE]-20211004&M_BT=1437718745904
Η Électricité de France S.A., γνωστή ως EDF, είναι ο κορυφαίος προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία και από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια παγκοσμίως με δραστηριότητες σε πολλές χώρες της Ευρώπης, στην Αμερική, στην Ασία και στην Αφρική. Δημιουργήθηκε το 1946 με τον νόμο για την κρατικοποίηση 1.450 εταιρειών που ειδικεύονταν στην παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία. Το 2004 μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία και εν συνεχεία το 2005 εισήχθη στο χρηματιστήριο.
Αντίστοιχη με τη Commission de Régulation de l'Energie (CRE) στην Ελλάδα είναι η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε).
Σχόλια