Η “ζαριά” του Ερντογάν με τη δεύτερη συστοιχία των ρωσικών S-400: Τι σημαίνει για τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία;

 

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ

Πριν από όλα, το σημαντικότερο είναι να επαναλαμβάνουμε τα βασικά χαρακτηριστικά των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Ο χαρακτήρας των ελληνοαμερικανικών σχέσεων είτε αυτές είναι πολύ καλές όπως τώρα, είτε είναι σε χαμηλά επίπεδα (μέσα της δεκαετίας του 1990) πάσχουν από ασυμμετρία και από αναντιστοιχία προτεραιοτήτων. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Η ασυμμετρία σημαίνει πως η Ελλάδα χρειάζεται πολλαπλάσιες φορές παραπάνω τις ΗΠΑ, από ό,τι οι ΗΠΑ την Ελλάδα. Παρόλα αυτά, ο πολυπολικός κόσμος που ανέτειλε μετά τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, δίνει μεγάλα οφέλη σε κράτη σαν την Ελλάδα καθώς μπορούν να διαπραγματευτούν με πολύ καλύτερους όρους με υπερδυνάμεις όπως είναι οι ΗΠΑ.

Η αναντιστοιχία προτεραιοτήτων σημαίνει πως για μας, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι προτεραιότητα στον διάλογο που κάνουμε με τις ΗΠΑ. Για τις ΗΠΑ, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις από το Δόγμα Truman και μετά, είναι βαρίδι και όχι η πρώτη προτεραιότητα.

• Οι ΗΠΑ επιθυμούν την Ελλάδα ως κρηπίδωμα των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή για να πετύχουν ανάσχεση Κίνας, Ρωσίας, Ιράν αλλά και ασύμμετρων απειλών που θίγουν τα αμερικανικά συμφέροντα.
• Όσο η Ελλάδα, η Τουρκία και οι ΗΠΑ βρίσκονται στο ΝΑΤΟ, δεν μπορούμε να περιμένουμε κάτι παραπάνω από ευμενή ουδετερότητα των ΗΠΑ προς την Ελλάδα (όπως αυτή πρώτη φορά εκφράστηκε δημοσίως από τον Mike Pompeo).

Η Ελλάδα για την ασφάλειά της, πρέπει να στηρίζεται στον εαυτό της και συμπληρωματικά, σε χώρες που έτσι και αλλιώς βρίσκονται εντός της αμερικανικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, όπως είναι το Ισραήλ, η Αίγυπτος.

Η Ελλάδα μπορεί όμως να έχει έμμεσα οφέλη από το ιστορικό χαμηλό στο οποίο βρίσκονται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η απόφαση αγοράς δεύτερης συστοιχίας των ρωσικών S-400 από τους Τούρκους την ώρα που μιλάνε για τον τουρκικό ρόλο στο Αφγανιστάν, είναι ένα μεγάλο γεγονός και σαφώς και αφορά την Ελλάδα στο κομμάτι που αφορά την φθορά των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας η οποία αν συνεχιστεί, θα δώσει στην Ελλάδα συγκριτικά και απόλυτα κέρδη. Το πώς θα πάνε οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις εφεξής, είναι αβέβαιο.

• Οι Αμερικανοί συνεχίζουν να δείχνουν οτι πίστεψαν σε λάθος υποθέσεις εργασίας.

Δε θα βρει κανείς χώρα με τέτοια ισχύ στον πλανήτη που να έχει τις καλύτερες ιδέες εξωτερικής πολιτικής εκτός πολιτικής δράσης. Η αμερικανική γραφειοκρατία δημιουργήθηκε πολύπλοκη ώστε να εμποδίζει το κράτος να δρα ανεξέλεγκτο. Κάποιες φορές, η ειρωνική φράση του Τruman ”Αν δεις κράτος να λειτουργεί σωστά, είναι δικτατορία”, αποδεικνύει τη βαθιά δυσπιστία που έχει ο Αμερικανός προς το κράτος.

Έτσι η δημοκρατία στις ΗΠΑ αρχίζει και τελειώνει στον έλεγχο. Η εξωτερική πολιτική όμως είναι ένα άλλο κομμάτι το οποίο λανθασμένα οι Αμερικανοί ένωσαν με την εσωτερική τους σφαίρα. Οι εξελίξεις στον πολυπολικό κόσμο τρέχουν και οι Αμερικανοί χρειάστηκαν 4 χρόνια (από το καλοκαίρι του 2017) για να επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκία για την αγορά των S-400.

Κάτι η ύπαρξη ομάδων γεμάτων εμμονές από το ”Triumphalism” (εποχή θριαμβολογίας και αδικαιολόγητης αισιοδοξίας) που σφυρηλατήθηκε κατά την περίοδο Bush-Clinton-Bush Jr, κάτι η υποτίμηση των αντιπάλων, η υπερτίμηση των συμμάχων και της παγκοσμιοποίησης της ίδιας, έφεραν την Αμερική στο να αναγνώσει αργά τις χαοτικές αλλαγές του κόσμου που ζούμε από το 2003 και μετά.

Με άλλα λόγια, δεν είχαν και δεν έχουν όλοι τις απόψεις του εξαίρετου Γερουσιαστή της Ιερσέης, Bob Menendez ο οποίος στην εμφάνισή του στην Αθήνα, είπε πράγματα που εννοείται δεν έχουν ειπωθεί από το δικό μας πολιτικό προσωπικό αλλά και από Αμερικανούς λήπτες αποφάσεων, όπως το ”Πιστεύαμε οτι η Τουρκία θα γίνει γέφυρα Δύσης και Ανατολής αλλά τελικά ο Ερντογάν μας έδειξε οτι πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά” (σε ελεύθερη απόδοση).

Η Αμερική πίστεψε στο ”Τέλος της Ιστορίας” και σήμερα έχει ανάγκη από ολικό επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής πολιτικής, τόσο σε επίπεδο μέσων όσο και στόχων.

• Θα υπάρξουν νέες αμερικανικές κυρώσεις εν μέσω του δράματος του Αφγανιστάν;

Η Τουρκία γνωρίζει άριστα το πώς να κερδίζει πάνω στην αναταραχή. Οι λόγοι που οδηγούν τον Ερντογάν στο να αγοράσει δεύτερη συστοιχία είναι αρκετοί, όμως το momentum ξέρει να το διαβάζει καλά. Ο πρόεδρος Biden βρίσκεται στο στόχαστρο πολιτών και ΜΜΕ στις ΗΠΑ.

Ο Blinken ήδη έχει κάψει μεγάλο μέρος του πολιτκού του κεφαλαίου και τα δύο τρομοκρατικά χτυπήματα που κόστισαν σε ζωές Αμερικανών, δίνουν στον Ερντογάν το δικαίωμα να ξανανιώσει όπως πάντα ήθελε να νιώθει έναντι των Αμερικανών. Οτι τον χρειάζονται περισσότερο και οτι εκείνος, δεν τους υπολογίζει. Άποψη που έχουν εκφράσει εδώ και πολλά χρόνια οι Morton Abramowitz και Henri Barkey μέσω του ”The Carnegie”.

Η χρονιά αυτή είναι προεκλογική για τον Ερντογάν και επιθυμεί να δημιουργήσει συνθήκες κυνηγιού φαντασμάτων. Ο αντιαμερικανισμός και ο αντιδυτικισμός θα δώσει και θα πάρει ξανά. Η εμπλοκή της Ρωσίας και του Κατάρ στο Αφγανιστάν, δίνει στην Τουρκία τον ”αέρα” ότι δε χρειάζεται καν τη ”νατοϊκή” ταυτότητα για να έχει κάποιον συμπληρωματικό ρόλο. Η αλήθεια βέβαια είναι πολύ διαφορετική.

Η Τουρκία θα γίνει στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων γιατί δεν ελέγχει όλες τις ισλαμιστικές ομάδες. Αυτό που νοιάζει όμως τον Ερντογάν, είναι να επανεκλεγεί. Τώρα δείχνει στους Αμερικανούς ότι αψηφά τις κυρώσεις και τις απειλές περαιτέρω κυρώσεων και για την πρώτη και για τη δεύτερη αγορά των ρωσικών S-400 που υπάγονται στην παράγραφο CRIEEA του Νόμου CAATSA.

• Η Αμερική από την πλευρά της έχει να διαχειριστεί ένα χάος. Αυτό το χάος επιτείνεται από το ΜΜΕ στις ΗΠΑ τα οποία βρήκαν τρόπο να μας θυμίσουν το τι ρόλο έχουν παίξει διαχρονικά στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Στην αρχή ”ζήτω η ελευθερία των λαών” και μετά ”καταδικάζουμε τους υποκριτές”.

Η Αμερική αυτή τη στιγμή βλέπει τα πάντα ως άνοιγμα νέων μετώπων, όμως οι S-400 ανήκουν στη μεγάλη εικόνα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Είναι ζήτημα Ρωσίας και της φράσης που διαπερνά όλες τις ανακοινώσεις των ΗΠΑ για ”malign influence”.

Ο Biden έχει την ανάγκη να δείξει αποφασιστικότητα και οτι δεν παρατά τα πάντα στο έλεος της τύχης. Στο Αφγανιστάν οι Αμερικανοί σοφά έπραξαν και αποχώρησαν, όμως λάθος επέτρεψαν τέτοια θορυβώδη αποχώρηση η οποία πλήττει την αξιοπιστία και την αποτρεπτική φήμη τους.

Η αμερικανική νομοθεσία είναι συγκεκριμένη και θα είναι μια πραγματική πανωλεθρία αν επικρατήσουν κατευναστικές ιδέες για την Τουρκία. Αφού έτσι και αλλιώς ο Ερντογάν θα παίξει με τον αντιαμερικανισμό στην προεκλογική του εκστρατεία, ας βγάλουν και οι Αμερικανοί κάτι -θα ήταν η σωστή ιδέα- και να στείλουν τον Ερντογάν με γονατισμένη οικονομία να πείσει τον τουρκικό λαό για τα πανισλαμιστικά οράματά του.

Ελπίζουν όλοι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στη Μεσόγειο (όχι μόνο η Ελλάδα και η Κύπρος) οτι η Αμερική δε θα δείξει αναξιοπιστία, αφήνοντας ξανά τον διεθνή ταραξία να γίνει ο ”δουλέμπορος” μεταξύ Αφγανιστάν-Ευρώπης (μέσω Μεσογείου).

Οι ΗΠΑ στοχεύουν στην κατατριβή τρίτων μέσα στο Αφγανιστάν και πρέπει να αντιληφθούν οτι η Αραβική Χερσόνησος, η Βόρεια Αφρική και η Ινδία, αρκούν για να επηρεάσουν εξελίξεις ώστε να κλείσουν τα αυτιά τους στις γνωστές τουρκικές μεγαλοστομίες οτι τάχα μου η Τουρκία αποτελεί γεωπολιτικό μονόδρομο για τα αμερικανικά συμφέροντα.

Το τι θα πράξουν οι Αμερικανοί πάνω στον πανικό, είναι άγνωστο όμως το πλήγμα που θα έχουν αν δείξουν οτι δεν μπορούν να ηγηθούν του ΝΑΤΟ (το θέμα των S-400 αφορά το τι σήμα δίνουν σε άλλους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ για το ποιές σχέσεις μπορούν να έχουν με τη Ρωσία) είναι άγνωστο. Ας ελπίσουμε όμως οτι έχουν αντιληφθεί οτι στον πολυπολικό κόσμο, ο παραδειγματισμός μετράει. Μια ”ήττα” από την Τουρκία θα φέρει πάμπολλες ζημιές για τα αμερικανικά συμφέροντα.

* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Στρατηγικός Αναλυτής-Διεθνολόγος.