Τίποτα δεν έχει αλλάξει για την αμερικανική πολιτική σχετικά με τις
αποφάσεις τους το 2014: απόσυρση των ΗΠΑ ως φυσική παρουσία, αλλά όχι ως
προς τα συμφέροντα.
Φωτ. A.P. Photo/Rahmat Gul
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΨΑΧΕΙΛΗΣ*
Η απόφαση του προέδρου Τζο Μπάιντεν να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν εκτιμάται ως απολύτως ορθολογική και επιβεβλημένη, καθώς εντάσσεται σε μια γενικότερη λογική για το πώς βλέπουν οι ΗΠΑ τη θέση τους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Για την απόφαση αυτή και κυρίως για τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε ασκείται σήμερα έντονη κριτική στον Αμερικανό πρόεδρο. Ωστόσο, αν κάποιοι οφείλουν πρώτοι να απολογηθούν είναι όσοι ενέπλεξαν τις ΗΠΑ το 2001 σε μια στρατιωτική περιπέτεια με ασαφείς στόχους και σχέδιο. Αν το ζητούμενο ήταν η διάλυση της Αλ Κάιντα, τότε κάλλιστα μια περιορισμένη στρατιωτική εμπλοκή υπηρεσιών πληροφοριών και ειδικών δυνάμεων σε συνδυασμό με διπλωματικά μέσα και έλεγχο χρηματοπιστωτικών ροών θα μπορούσε να φέρει γρήγορα αποτελέσματα. Θυμίζω μόνο ότι οι τρομοκρατικές ενέργειες της 11ης Σεπτεμβρίου εκτελέστηκαν από Σαουδάραβες και το κρησφύγετο του Μπιν Λάντεν βρισκόταν τελικά μόλις μερικά μέτρα μακριά από τη στρατιωτική ακαδημία του Πακιστάν. Είκοσι χρόνια μετά, οι Ταλιμπάν ανακτούν τον έλεγχο του Αφγανιστάν και όλοι μιλούν για αμερικανική ήττα. Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Στις διεθνείς σχέσεις και κυρίως στη Μέση Ανατολή τίποτα δεν είναι έτσι όπως φαίνεται.
Σε αρχικό στάδιο, η δημιουργία ενός αντιστασιακού κινήματος εναντίον των Ταλιμπάν στο εσωτερικό της χώρας θα ανακόψει ενδεχομένως τη δυναμική τους και, δεδομένης της επιθυμίας τους για διεθνή νομιμοποίηση, θα τους αναγκάσει να υιοθετήσουν μια πιο μετριοπαθή ατζέντα (οι λέξεις και οι όροι επιδέχονται συζήτηση όταν μιλάει κάποιος για τη Μέση Ανατολή).
Με την αποχώρησή τους από το Αφγανιστάν, οι Αμερικανοί αφήνουν ένα κενό που θα κρατήσει ανήσυχες τη Ρωσία και την Κίνα, ανοίγοντας νέα μέτωπα και εστίες έντασης στους δύο σημαντικότερους αντιπάλους τους.
Με τους Ταλιμπάν στην εξουσία πιθανότατα να αρχίσει ένας νέος ενδοϊσλαμικός ανταγωνισμός στο σουνιτικό μπλοκ για το ποιος εκφράζει καλύτερα το Ισλάμ. Ερίζουν ήδη πολλά μεσανατολικά κράτη πάνω σε αυτό το ζήτημα. Μετά την ήττα της Αλ Κάιντα, του ISIS και του διεθνοποιημένου Ισλάμ, ίσως σειρά έχει το εθνοκρατικό μοντέλο των Ταλιμπάν. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτός ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να συμπεριλάβει και το σιιτικό Ισλάμ, γεγονός που βάζει στο κάδρο το Ιράν.
Η αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν δίνει ίσως για πρώτη φορά στις ΗΠΑ την ευχέρεια να διαμορφώσουν μια πραγματικά δική τους μεσανατολική στρατηγική, κάτι που δεν ήταν δυνατό στο παρελθόν. Επειδή, ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές για όλους, μετά την αποτυχία της Αραβικής Ανοιξης φαίνεται πως τίποτα δεν έχει αλλάξει για την αμερικανική πολιτική σχετικά με τις αποφάσεις τους το 2014: απόσυρση των ΗΠΑ ως φυσική παρουσία, αλλά όχι ως προς τα συμφέροντα, από καταστάσεις και περιοχές φθοράς. Στο κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ δημιουργείται πρόσφορος χώρος για εμπλοκή όλων των υφιστάμενων και δυνητικών αντιπάλων τους, οι οποίοι πιθανόν να εμπλακούν στη συνέχεια σε ανταγωνισμούς φθοράς.
Ενδεχομένως η απόσυρση από το Αφγανιστάν να ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο αμερικανικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα, του οποίου η διαχείριση θέλει πολλή προσοχή και λεπτούς χειρισμούς για να κρατηθεί ελεγχόμενη.
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος – γεωστρατηγικός αναλυτής, ιδρυτικό μέλος του Παρατηρητηρίου Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας.
Σχόλια