Καθ. Πέτρος Π. Γρουμπός, Ομότιμος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών
Κάθε παγκόσμια κρίση πυροδοτεί συζήτηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την χρησιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα διαφορετικών οικονομικών μοντέλων. Η πανδημία του κορωνοϊού αναζωογόνησε αυτήν τη διαρκή συζήτηση. Η πανδημία Covid-19 είναι ένα παγκόσμιο υγειονομικό σοκ «όπως κανένα άλλο» μέχρι σήμερα. Δυστυχώς δε, έχει επηρεάσει και αναστατώσει κάθε δραστηριότητα ολόκληρου του «πλανήτη».
Μέχρι τα Χριστούγεννα, έχουμε ξεπεράσει τα 1,75 εκ. θανάτους και 80 εκ. επιβεβαιωμένες περιπτώσεις COVID-19 παγκοσμίως, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Όχι μόνο η πανδημία έχει φτάσει σε όλες τις γωνιές του κόσμου, αλλά έχει αλλάξει ριζικά και αυτό που θεωρούμε φυσιολογικό. Καθώς πολλά έθνη αρχίζουν να επαναφέρουν στρατηγικές κοινωνικού μετριασμού ως απάντηση στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, ο δημόσιος λόγος εστιάζει τώρα στο τι θα γίνει στο μέλλον με πιθανότατα να υπάρξει ένα τρίτο κύμα της πανδημίας αμέσως μετά τις εορτές. Το εμβόλιο και η ανάδειξη νέων φαρμάκων για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι ενθαρρυντικά αλλά η ζωή στον πλανήτη δεν πρόκειται ποτέ να επανέλθει στη προ κορωνοϊού εποχή. Μια νέα πραγματικότητα μας περιμένει και σε μας απομένει αν θα προσαρμοστούμε σε αυτήν ή όχι. Το ερώτημα είναι αν θα παίξουμε και εμείς ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της «νέας κανονικότητας».
Όλες οι έρευνες και μελέτες που έχουν γίνει από τότε που ξέσπασε η πανδημία καταδεικνύουν με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο ότι τα υπάρχοντα πολιτικό-οικονομικά και πολιτισμικό-κοινωνικά μοντέλα δεν είναι ικανά να δώσουν τις απαιτούμενες λύσεις σε όλες τις προκλήσεις του COVID-19. Χρειαζόμαστε μια νέα ώθηση τώρα. Οι πολλές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι κοινωνίες μας απαιτούν να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στον άνθρωπο. Αναζητούνται νέα «μοντέλα» και νέες θεωρίες που θα έχουν στο κέντρο τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα δικαιώματα στις κοινωνίες μας. Ξεκινώντας με μεγαλύτερη έμφαση στην ίση απόλαυση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων και στην ίση πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση. Αυτό είναι το προαπαιτούμενο. Το ζητούμενο: η δημιουργία ενός νέου «μοντέλου» με επίκεντρο τον άνθρωπο.
Καταρχάς η απάντηση σε αυτήν την κρίση δείχνει πώς οι άνθρωποι (μάλλον και οι πιο πολλές κυβερνήσεις) σε όλο τον κόσμο, αν και πιάσθηκαν στον ύπνο και απροετοίμαστοι, ανταποκρίνονται «συλλογικά». Η υιοθέτηση συμπεριφοράς κοινωνικής απόστασης - η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις ξεκίνησε πριν από την εφαρμογή επίσημων πολιτικών - δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να εφαρμοστεί πλήρως. Εξαρτάται από την εθελοντική συνεργασία δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Και έγινε ως απάντηση σε έναν κοινό παγκόσμιο κίνδυνο που έφερε στο προσκήνιο ως προτεραιότητα κάτι άλλο από το να έχουν σκοπό οι «οικονομίες» να αναπτυχθούν πιο γρήγορα και να αυξάνουν τα κέρδη των ανεξέλεγκτα. Εάν χρειαζόμαστε απόδειξη της έννοιας ότι η ανθρωπότητα μπορεί να ανταποκριθεί συλλογικά σε μια κοινή παγκόσμια πρόκληση, ζούμε τώρα μέσα από αυτήν.
Η εμπειρία του πρώτου κύματος της επιβαλλόμενης απομόνωσης μας προσέφερε χρονικό όριο όχι μόνο για να απορροφήσουμε τον άμεσο κίνδυνο της επιδημίας, αλλά και να προβληματιστούμε πιο βαθιά για το τι είμαστε προσκολλημένοι και τι είμαστε έτοιμοι να εγκαταλείψουμε ως ανθρώπινα όντα. Είχαμε την ευκαιρία να σκεφτούμε πόσο ζωτική είναι η συνύπαρξη στη ζωή μας. Έχουμε φύγει για μια μικρή στιγμή από την παράσταση στον κόσμο, για να δώσουμε προτεραιότητα στο να είμαστε στον κόσμο. Έχουμε εισέλθει σε μια φάση αποδόμησης που περιλαμβάνει την απελευθέρωση ξεπερασμένων συμπεριφορών και τρόπων σκέψης - αρχικά ένα προς ένα και στη συνέχεια συλλογικά σε μεγαλύτερους αριθμούς.
Η εμπειρία του δεύτερου κύματος είναι μια συστηματική δυσπιστία. Όταν μπαίνει μια κρίση, οι άνθρωποι παραδοσιακά αναζητούν καθοδήγηση από τα συστήματα που υποστηρίζουν την κοινωνία, είτε πρόκειται για κυβερνήσεις, εταιρείες ή θρησκευτικούς θεσμούς. Αυτοί οι φέροντες πυλώνες ανταποκρίνονται συνήθως διαβεβαιώνοντας το κοινό ότι τα πράγματα είναι υπό έλεγχο και ότι θα χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση στο χέρι όσο όλοι συνεχίζουν να ζουν την καθημερινή τους ζωή. Η COVID-19 ήταν διαφορετική υπό αυτήν την έννοια. Οι άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας έπρεπε να αναγνωρίσουν ότι κάνουν τη διαδρομή καθώς προχωρούν και ότι πολλές ερωτήσεις θα παραμείνουν αναπάντητες βραχυπρόθεσμα. Το πρώτο μήνυμα που κοινοποιήθηκε ήταν: Δεν γνωρίζουμε την προέλευση ή την έκταση αυτού του ιού. Δεν διαθέτουμε εμβόλιο ή καμία θεραπεία. Για τη διατήρηση του συστήματος, κάθε άτομο πρέπει να σταματήσει τις καθημερινές του δραστηριότητες και να απομονωθεί για να περιορίσει τον ιό. Στη συνέχεια, η συντριπτική συλλογική απάντηση ήταν να αμφισβητήσει τη μακροπρόθεσμη ικανότητα των κοινωνιών να προστατεύσουν τους κατοίκους της.
Υπάρχουν πολλά ακόμη να μάθουμε και να κάνουμε, ειδικά μετά τον COVID-19, για να δημιουργήσουμε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στα πολιτικό-οικονομικά και χρηματοπιστωτικά μας συστήματα για να εγγυηθούμε πιο υγιείς ζωές και ευημερία καθώς προετοιμάζουμε για μελλοντικά σοκ. Γιατί ας μην ξεγελιόμαστε, θα υπάρξουν και μάλιστα πιο απειλητικά. Οι διεργασίες πρέπει να είναι τέτοιες για να οδηγήσουν σε αλλαγές βραχυπρόθεσμα που θα ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη μετατόπιση «ΟΛΩΝ» των συστημάτων της μελλοντικής «κανονικότητας».
Η σημερινή κρίση μας αποκαλύπτει ότι η μαζική εξάντληση στην καλύτερη περίπτωση είναι πιθανό να γεννήσει κοινωνικά κινήματα που θα αμφισβητήσουν τους ιστούς της κοινωνίας. Οι ομάδες πληθυσμού θα γίνουν πιο ανεξάρτητες από το σύστημα και οι κοινότητες στις οποίες κατοικούν θα ανταποκριθούν προληπτικά στις απαιτήσεις τους από κάτω προς τα πάνω. Το νέο φυσιολογικό θα διαμορφωθεί με τη μορφή αυτόνομων όντων ως ελεύθερων οικονομικών παραγόντων, ως θεραπευτικών αρχών, ως φιλάνθρωπων υγείας και ως καταναλωτών που απαιτούν να απολαύσουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο κοινωνικής συνύπαρξης, ποιότητας ζωής και περιβαλλοντικής συνύπαρξης. Τα αυτόνομα όντα θα επαναπροσδιορίσουν τις πεποιθήσεις, τις προοπτικές τους, τις ενέργειες και τα αποτελέσματά τους με βάση το αυτόνομο αποτύπωμα των άλλων και αφήνοντας μια εντύπωση για τους άλλους να επαναχρησιμοποιηθούν.
Στη συνέχεια, θα δημιουργήσει ένα τεράστιο φαινόμενο έλξης που θα επεκτείνει τη λογοδοσία των μοντέλων πρόνοιας, των πολιτικών και εκπαιδευτικών συστημάτων καθώς και του εταιρικού κόσμου. Με την αυτό-ευθύνη ως κατευθυντήρια αρχή, τα αυτόνομα όντα θα ρωτήσουν πώς τα οικονομικά μοντέλα, η ενισχυμένη τεχνολογία και τα εξατομικευμένα δεδομένα μπορούν να τους επιτρέψουν να ζήσουν πιο έξυπνες, πιο υγιείς και πιο σημαντικές ζωές. ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΣΕ ΠΕΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΛΙΤ!
===============
Σχόλια