Νίκος Μελέτης
Προσπάθεια ενίσχυσης της διαπραγματευτικής θέσης της, παρά ουσιαστική επιδίωξη για αφοπλισμό των νησιών, θα πρέπει να θεωρείται η εμμονή με την οποία το τελευταίο διάστημα η τουρκική ηγεσία επαναφέρει το θέμα της αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών, που με την ίδια ή μικρότερη ένταση επανέρχεται διαρκώς μετά το 1974 και έχει δημιουργήσει και προβλήματα στην αξιόπιστη λειτουργία της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.
Είναι σαφές ότι ο εξοπλισμός των ελληνικών νησιών που ουσιαστικά ξεκίνησε από το 1974, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, δεν μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την ασφάλεια της Τουρκίας, ενώ αντιθέτως είναι ζωτικής σημασίας για την άμυνα της Ελλάδας.
Η Τουρκία ισχυρίζεται βεβαίως ότι η Ελλάδα παραβιάζει συμβατικές υποχρεώσεις της με την στρατικοποίηση των νησιών, δεν υποστηρίζει όμως ότι αυτή η κατάσταση συνιστά απειλή για την ασφάλεια της. Γιατί προφανώς θα ήταν... ταπεινωτικό να δήλωνε η Τουρκία την οποία προβάλει ο κ. Ερντογάν ως ηγετική περιφερειακή και παγκόσμια δύναμη, ότι απειλείται από έναν λόχο καταδρομέων στη Ρόδο, ένα φυλάκιο στο Αγαθονήσι η έστω και ένα πυραυλικό σύστημα στην Λήμνο(σ.σ. εντελώς τυχαίες οι αναφορές).
Η Τουρκία με την προβολή του θέματος της αποστρατικοποίησης επιδιώκει να έχει ένα ισχυρό όπως θεωρεί όπλο στο παζάρι που θέλει να μετατρέψει τις συνομιλίες για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δυο χωρών (σ.σ. αναφερόμαστε σε ενιαίο όριο θαλασσίων ζωνών για τις οποίες απαιτείται συμφωνία οριοθέτησης, ενώ για την Αιγιαλίτιδα Ζώνη δεν απαιτείται τέτοια συμφωνία παρά μόνο σε περιοχές που υπάρχει στενότητα και αποστάσεις κάτω των 24 ν.μ.). Και συγχρόνως η Άγκυρα εμφανίζει το Αιγαίο και τα ελληνικά νησιά ως «ειδικές περιπτώσεις».
- Η Τουρκία θεωρεί ότι στο ζήτημα της αποστρατικοποίησης έχει ισχυρή νομικά θέση και έτσι μπορεί να στριμώξει την Ελλάδα και να αποσείσει από πάνω της, τις κατηγορίες ότι είναι η πλευρά που δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συνθήκες.
- Γνωρίζει ότι σε επόμενο στάδιο μπορεί να πιέσει την Ελλάδα ζητώντας την παραπομπή της υπόθεσης αυτής στην Χάγη, ενώ η Ελλάδα που παγίως δηλώνει ότι η Χάγη πρέπει να είναι η κατάληξη της διαφοράς για την υφαλοκρηπίδα εφόσον δεν υπάρξει συμφωνία, έχει καταθέσει ανανεωμένη μάλιστα εξαίρεση από την δικαιοδοσία του Δ.Δ. της Χάγης για θέματα άμυνας . Η δήλωση εξαίρεσης κατατέθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2015 από τον τότε ΥΠΕΞ Β. Βενιζέλο και αναφέρει για το συγκεκριμένο θέμα ότι εξαιρείται της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου « κάθε διαφορά σχετικά με στρατιωτικές δραστηριότητες και μέτρα που λαμβάνει η Ελληνική Δημοκρατία για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας , για σκοπούς εθνικής άμυνας καθώς και για την προστασία της εθνικής της ασφάλειας».
- Σύμφωνα με πληροφορίες από πρόσωπα που συμμετείχαν στην διαπραγματευτική ομάδα των Διερευνητικών επαφών, η Τουρκία έχει θέσει περισσότερο υπό μορφή ρουτίνας το ζήτημα της αποστρατικοποίησης των νησιών, χωρίς να κρύβει ότι στόχευε κυρίως να εξασφαλίσει ένα αντάλλαγμα σε άλλα ζητήματα που αφορούσαν τις οριοθετήσεις. Κάτι που επιβεβαιώνει πάντως και το τηλεγράφημα του Αμερικανούπρεσβευτή στην Άγκυρα Τζέιμς Τζέφρυ το 2009.
Στις 15 Ιανουαρίου 2009 σε τηλεγράφημα του ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Άγκυρα Τζέφρυ με αφορμή την σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ για την άσκηση Noble Archer (που είχε αναβληθεί καθώς οι Τούρκοι απαίτησαν να αφαιρεθεί από τον σχεδιασμό ο Αη Στράτης) μετέφερε την εκτίμηση του για τους λόγους που οι Τούρκοι επικαλούνται το ζήτημα της αποστρατικοποίησης των νησιών. Στο τηλεγράφημα που είχε τίτλο «Keeping Calm in the Aegean”, o έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης (χρησιμοποιώντας την έκφραση quid pro quo, «δούναι και λαβείν») επισημαίνει ότι « όπως είδαμε στις συνομιλίες που έγιναν με παρέμβαση των ΗΠΑ για το Αιγαίο στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Τουρκία επιμένει τελικά στο θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών με την παραδοχή ότι αυτό είναι το πιο ευαίσθητο για την Ελλάδα και τα κυριαρχικά συμφέροντα της, είναι το μοναδικό στο Αιγαίο «quid» που η Τουρκία θα μπορούσε εύκολα να προβάλει με αντάλλαγμα από την Ελλάδα «quo» της απόδοσης των διάφορων άλλων διεκδικήσεων που εξοχήν προβληθεί. Εάν η διεθνής κοινότητα αρχίσει να στηρίζει την ελληνική πλευρά στο θέμα της αποστρατικοποίησης (πχ Noble Archer ) το τουρκικό “quid” σύντομα θα είναι άνευ αξίας...».
Τότε πάντως οι ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι δεν αρνούνται την υποχρέωση αποστρατικοποίησης των Ελληνικών νησιών «έσπασαν» την ακραία συνολική αμφισβήτηση της Τουρκίας καθώς με δημόσια παρέμβαση τους είχαν δηλώσει ότι ειδικά για τον Άη Στράτη δεν υπάρχει θέμα αποστρατικοποίησης.
Στο αντίστοιχο τηλεγράφημα της η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα στις 29 Ιανουαρίου 2009 (“Keeping Calm in the Aegean: Embassy Athens Perspective”) ο Αμερικάνος πρεσβευτής Ντάνιελ Σπέρκχαρντ περιγράφει πως υποχρεώθηκε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε δημόσια δήλωση το 2007, μετά τις οργισμένες αντιδράσεις της Αθήνας ότι η εφαρμογή του Δόγματος Λουνς στην περίπτωση του Άη Στράτη (με την εξαίρεση του από ασκήσεις ως ..αμφισβητουμένη περιοχή) οδηγεί σε αποδοχή από το ΝΑΤΟ των τουρκικών διεκδικήσεων για τον Άη Στράτη, την Θάσο ,τα Ψαρά και τα Αντίψαρα.
«Ο υφυπουργός Εξωτερικών και πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς παρουσία της τότε ΥΠΕΞ Ντ. Μπακογιάννη στην επίσκεψη της στην Ουάσιγκτον δήλωσε ότι οι “ΗΠΑ θεωρούν ότι ο Άγιος Ευστράτιος είναι ελληνική επικράτεια και οι ΗΠΑ έχουν την σαφή εντύπωση ότι δεν είναι αποστρατικοποιημένο” και ότι αυτό είναι να ζήτημα που θα πρέπει να εξετάσει το ΝΑΤΟ για να δει εάν μπορεί να καταλήξει σε μια συμφωνία που θα επιτρέψει σε τέτοιες στρατιωτικές ασκήσεις να προχωρήσουν».
- Τα ελληνικά επιχειρήματα σε ότι αφορά την στρατικοποίηση των νησιών είναι ισχυρά. Η ουσιώδης μεταβολή των συνθηκών από τότε που προβλέφθηκε η υποχρέωση αποστρατικοποίησης, το δικαίωμα της Ελλάδας στην νόμιμη άμυνα βάσει του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, η ύπαρξη απειλής μετά την τουρκική εισβολή το 1974, την συγκρότηση της Στρατιάς του Αιγαίου αλλά και την διατήρηση σε ισχύ από το 1995 της απόφασης της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης για casus belli, το γεγονός ότι η Τουρκία δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος στην Συνθήκη των Παρισίων το 1947 που προέβλεπε την αποστρατικοποίηση της Δωδεκανήσου (αφορούσε περισσότερο τις σχέσεις Δύσης-Ανατολής), ενώ σε ότι αφορά την Λήμνο και την Σαμοθράκη η υποχρέωση έχει καταργηθεί με την μεταγενέστερη Συνθήκη του Μοντρέ που κατήργησε την συνδεδεμένη με τα δυο νησιά υποχρέωση αποστρατικοποίησης των Στενών…
Πρέπει φυσικά να αποφευχθούν αυτοσχεδιασμοί όπως εκείνος του τότε υπουργού Εξωτερικών Θ. Πάγκαλου που στις 9 Μαρτίου 1996 είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα θα συζητούσε την αποστρατικοποίηση των νησιών εάν η Τουρκία διέλυε την 4η Στρατιά.
Διότι φυσικά ο αφοπλισμός των ελληνικών νησιών δεν μπορεί να ανατραπεί μέσα σε λίγες ώρες, όσο θα χρειασθεί δηλαδή η τουρκική πολεμική μηχανή από την ενδοχώρα να αναπτυχθεί στα παράλια του Αιγαίου.
Τωρα είναι αναγκαία η διαμόρφωση ενός συνολικού πλαισίου αντίδρασης εφόσον η Τουρκία στις διερευνητικές επαφές είτε στις Πολιτικές Διαβουλεύσεις θέσει θέμα αποστρατικοποίησης ζητώντας την παραίτηση της Ελλάδας από την εξαίρεση που έχει θέσει ώστε το θέμα να παραπεμφθεί στην Χάγη έστω και με μονομερή προσφυγή της Τουρκίας.
Η Αθήνα επίσης θα πρέπει πειστικά να εξηγήσει στους Αμερικανούς ότι η αποδοχή των διεκδικήσεων της Τουρκίας θα μετέτρεπε σε «μαύρη τρύπα» από άποψη ασφαλείας ένα σημαντικό και κρίσιμο τμήμα της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και συγχρόνως θα πρέπει να αντιμετωπισθεί κάθε προσπάθεια, είτε μέσω του ΝΑΤΟ, είτε μέσω των συζητήσεων περί ΜΟΕ, να δοθεί η εντύπωση ότι η Ελλάδα αποδέχεται τον περιορισμό του επιπέδου εξοπλισμού των νησιών ή ότι αναθέτει ένα μέρος της άμυνας τους στο ΝΑΤΟ (σ.σ στο οποίο η Τουρκία διαθέτει βέτο).
==========
Σχόλια