'Συλλέκτης'' υποθαλάσσιων αρχαιοτήτων (Αρχαιοκαπηλία)

Η Συμμορία της γραβάτας

''Συλλέκτης'' υποθαλάσσιων αρχαιοτήτων, χορηγός παγουριών σε δημόσια σχολεία...

Στις 12 Αυγούστου του σωτήριου έτους 2020, στην θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων, ιδιώτες δύτες ανέλκυσαν παράνομα ενάλιες αρχαιότητες τις οποίες φόρτωσαν στο γιοτ του ''μέγα'' χορηγού Παναγιώτη Λασκαρίδη.

Μετά από σχετική καταγγελία Ιταλού παραθεριστή, παραδόθηκαν τελικά στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Το δημόσιο δεν έχει κινηθεί νομικά, όπως οφείλει...

Τελικά,θα μας πει η λαλίστατη Μενδώνη, τι συνέβη στα Αντικύθηρα;

 

ΠΗΓΗ 

---------------------------

Blogger: 

Πλιάτσικο.  

Αλλά για να μην παριστάνουμε τους έκπληκτους, ας θυμηθούμε κάποιες υποθέσεις και βγάλτε τα συμπεράσματά σας...

--------------------

11.11.2006

Η αρχαιοκαπηλία στη Σχοινούσα

Στα χέρια του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Πρωτοδικών κ. Παναγιώτη Πούλιου βρίσκεται από προχθές η δικογραφία, που σχηματίσθηκε από το Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας Αττικής σχετικά με τον εντοπισμό ολόκληρου αρχαιολογικού θησαυρού σε βίλα της εφοπλιστικής οικογένειας Παπαδημητρίου τον περασμένο Απρίλιο στη Σχοινούσα. Οπως έγινε γνωστό από την αστυνομία, η δικογραφία αφορά τέσσερα μέλη της οικογένειας, τη Δέσποινα Παπαδημητρίου και τα τρία της παιδιά. Εχουν ληφθεί καταθέσεις απ' όλους πλην του ενός γιου, ο οποίος εξακολουθεί να βρίσκεται στο εξωτερικό.
Η διαδικασία ολοκλήρωσης της δικογραφίας διήρκεσε τόσο πολύ, καθώς, όπως αναφέρουν από την Ασφάλεια, χρειάστηκε να ληφθούν καταθέσεις από μεγάλο αριθμό ατόμων, έπρεπε να καταγραφούν και να αξιολογηθούν τα αντικείμενα που βρέθηκαν και κατασχέθηκαν στη Σχοινούσα, ενώ προέκυψαν διάφορες παράπλευρες έρευνες, που οδήγησαν αστυνομικούς της Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό για συγκέντρωση πρόσθετων στοιχείων.

Οπως ανέφερε χθες ο διευθυντής της Ασφάλειας Αττικής, υποστράτηγος Δρόσος Μπουγούδης, η αξία όσων αντικειμένων έχουν έως τώρα εκτιμηθεί, υπερβαίνει το 1 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι εάν ασκηθούν διώξεις από τον εισαγγελέα θα έχουν κακουργηματικό χαρακτήρα, καθώς αυτό προβλέπεται από τον νόμο, όταν η αρχαιοκαπηλική πράξη υπερβαίνει τα 150.000 ευρώ. Σύμφωνα με αξιωματικό της Ασφάλειας, η αρχική δήλωση δικηγόρου της οικογένειας Παπαδημητρίου ήταν ότι η βίλα της Σχοινούσας, που περιήλθε στην οικογένεια μετά τον θάνατο του Χρήστου Μιχαηλίδη, ανήκε σε υπεράκτια εταιρεία. Να υπενθυμίσουμε ότι ο Χρήστος Μιχαηλίδης, αδελφός της κ. Δέσποινας Παπαδημητρίου, μαζί με τον Ρόμπιν Σάιμς αποτελούσαν περιβόητο δίδυμο εμπόρων τέχνης και αρχαιολογικών θησαυρών και η δραστηριότητά τους είχε συνδεθεί με το σκάνδαλο του μουσείου Γκετί και της πρώην εφόρου του Μάριον Τρου, που κατηγορήθηκε ότι λειτουργούσε ως κλεπταποδόχος προϊόντων λαθρανασκαφής ή κλοπής. Οπως προσθέτει ο ίδιος αξιωματικός, κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο ισχυρισμός περί υπεράκτιας εταιρείας υποχώρησε, καθώς και οι επτά εταιρείες που προέκυψαν, εμφανίζουν ως μετόχους μέλη της οικογένειας, ενώ και οι ίδιοι στις καταθέσεις τους παραδέχθηκαν ότι οι εταιρείες συστήθηκαν για φορολογικούς λόγους.
Τα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα στη Σχοινούσα αξιολογήθηκαν για να ενισχυθεί η θέση της χώρας μας και ειδικότερα του υπουργείου Πολιτισμού στη διεκδίκηση αρχαιοτήτων από το μουσείο Γκετί. Παράλληλα, προέκυψαν στοιχεία, τα οποία ήδη έχουν ζητήσει άλλες χώρες, για να προβούν σε ανάλογες διεκδικήσεις δικών τους αρχαιολογικών θησαυρών. Πιο συγκεκριμένα, από το φωτογραφικό υλικό που βρέθηκε και κατασχέθηκε στη Σχοινούσα έχει σχηματισθεί ήδη ένας φάκελος, τον οποίο έχουν ζητήσει και πρόκειται σύντομα να παραλάβουν οι αρχές της Αιγύπτου και ένας ακόμη που αφορά τη Συρία. Επιπλέον, μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται τμήματα από δύο τεμαχισμένα μνημεία των ρωμαϊκών χρόνων, με προέλευση τη Νότια Γαλλία.
---------------------

Χρήστος Μιχαηλίδης-Ρόμπιν Σάιμς: Τα απομεινάρια μια τραγωδίας

• Διονύσης Θανάσουλας (dionthan@yahoo.gr)

27/02/2020 20:15

 

Ο γοητευτικός Έλληνας από την Αλεξάνδρεια και ο φλεγματικός Βρετανός έζησαν μια μυθική ζωή που «διαλύθηκε» ένα βράδυ στο Τέρνι της Ιταλίας. Η συγκλονιστική διαμάχη του Σάιμς με την οικογένεια Παπαδημητρίου που «απασφάλισε» όταν ο σύντροφος του Χρήστου αποφάσισε ότι όλα όσα είχαν αποχτήσει ήταν δικά του

Σκηνή 1η: Πριν από δύο χρόνια τα μάτια του εισαγγελέα Μάθιου Μπογδάνος καρφώθηκαν στην εκπληκτικής ομορφιάς αρχαιοελληνική λύκηθο που αναπαυόταν στην προθήκη της. Ήταν μία μόνο από τις πολλές αρχαιότητες ελληνικής κυρίως προέλευσης, που βρέθηκαν μετά από έρευνα μέσα στην εξαιρετικής αισθητικής τριώροφη κατοικία του δισεκατομμυριούχου συλλέκτη Μίκαελ Στάινχαρτ στο Μανχάτταν. Η λύκηθος ήταν του 5ου π.Χ. αιώνα, άλλα αντικείμενα του 2ου π.Χ, όμως αναμεσά τους υπήρχε και μια κεφαλή ταύρου ιδιαίτερου κάλους. Ο επιχειρηματίας την είχε αγοράσει από το ζεύγος Μπέϊαργουλτς, όμως όπως αποδείχθηκε τους την είχε πουλήσει ο Ρόμπιν Σάιμς, ο σύντροφος του Χρήστου Μιχαηλίδη. Το μοιραίο δίδυμο αρχαιοπωλών πρωταγωνίστησε σε μια από τις συγκλονιστικότερες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας των τελευταίων δεκαετιών, με μια διαδρομή που ξεκίνησε το 1967 στο βροχερό Λονδίνο.
Τότε που ο ωραίος Αλεξανδρινός Χρήστος Μιχαηλίδης αντίκρισε για πρώτη φορά τον φλεγματικό Βρετανό Ρόμπιν Σάιμς. Σκηνή 2η: Καλοκαίρι του 1999 στο Μόντε Κάρλο. Οι «The Symes» όπως αποκαλούν το ζευγάρι Μιχαηλίδης-Σάιμς οι φίλοι τους ανά τον κόσμο δίνουν το παρόν στις 3 του μήνα, σε λαμπερό κάλεσμα στο Μόντε Κάρλο. Ο φωτογράφος τους αποτυπώνει να εισέρχονται χαμογελαστοί στην βραδιά, γεμάτοι από αυτοπεποίθηση και σιγουριά, που τους χαρίζει η δύναμη που έχουν στην αγορά και πώληση αρχαιοτήτων. Νοιώθουν άτρωτοι, όπως οι αρχαίοι Θεοί και μόνο την επομένη το βράδυ θα αποδειχθεί το αντίθετο, όταν έχοντας αφήσει το Μόντε Κάρλο, φιλοξενούνται στην έπαυλη του Λέον Λίβι και της Σέλμπι Ουάιτ, γνωστοί συλλέκτες και προσωπικοί τους φίλοι. Η νύχτα στο Τέρνι είναι γλυκιά, η παρέα ευθυμεί και όταν ο Μιχαηλίδης σηκώνεται για να πάει να φέρει τα τσιγάρα του, δεν θα επιστρέψει ποτέ. Οι φωνές μιας καλεσμένης που τον βρήκε πεσμένο και αναίσθητο στο πάτωμα, ξεσηκώνουν τους πάντες στην έπαυλη και ο Έλληνας μεταφέρεται επειγόντως στο νοσοκομείο. Την επόμενη ημέρα πεθαίνει αφήνοντας τον επί 32 χρόνια σύντροφό του μόνο στην ζωή, ο οποίος αφού τον θρήνησε επέλεξε να συγκρουστεί μέχρι τέλους με τους συγγενείς του ανθρώπου που τον θεωρούσαν μέλος της οικογένειας. Θα το πλήρωνε πολύ ακριβά…
Η ισχύς εν τη ενώσει
Δεν είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που έγιναν γνώστες του θλιβερού τέλους της σχέσης Μιχαηλίδη-Σάιμς η οποία θα μπορούσε να είναι κατά κάποιο τρόπο μια αρχαία τραγωδία στην σύγχρονη εποχή. Μια τραγωδία που τα είχε κυριολεκτικά όλα: Μια δυνατή σχέση, μια επαγγελματική ενασχόληση που τους έκανε εκατομμυριούχους, μια μυθική ζωή με ταξίδια σε όλο τον κόσμο και ισχυρές γνωριμίες με μαικήνες της τέχνης και πάμπλουτους συλλέκτες. Μόνο που όλα αυτά μάλλον δεν τα φαντάζονταν ο Χρήστος Μιχαηλίδης και ο Ρόμπιν Σάιμς όταν διασταύρωσαν για πρώτη φορά τα βλέμματά τους το 1967, στην γκαλερί που διατηρούσε ο δεύτερος στην Κινγκς Ρόουντ του Λονδίνου.  Ο Μιχαηλίδης είναι ένας γοητευτικός 20χρονος φοιτητής τότε, με μια πολύ μεγάλη οικονομική άνεση ως γόνος εφοπλιστικής οικογένειας,μιλάει άπταιστα έξι γλώσσες και «καίει» γυναικείες καρδιές. Η αδερφή του Δέσποινα, παντρεμένη με τον εφοπλιστή Νίκο Παπαδημητρίου, τον λατρεύει παθολογικά και μιλάνε καθημερινά τρεις φορές στο τηλέφωνο. Ο Σάιμς παντρεμένος με δύο παιδιά γοητεύεται αυτόματα από τον ωραίο Έλληνα με καταγωγή από την Αλεξάνδρεια που είχε το ίδιο πάθος με αυτόν για τις αρχαιότητες.
Με έναν ευρύ κύκλο γνωριμιών στο Λονδίνο, στο Παρίσι, την Γενεύη και την Νέα Υόρκη, ο Μιχαηλίδης κινείται πολύ άνετα στους υψηλούς κύκλους και λίγους μήνες μετά την πρώτη επαφή τους, ο Σάιμς χωρίζει από την σύζυγό του με την οποία είχε αποκτήσει δύο γιους και ο Μιχαηλίδης τελειώνει την σχέση του με μια νεαρή κοπέλα. Μια εγκεφαλική αιμορραγία του Βρετανού θα φέρει τους δύο άνδρες πολύ κοντά, ενώ το δίδυμο συζητιέται έντονα στον χώρο των συλλεκτών, μετά από μια μεγάλη πώληση αρχαίων αιγυπτιακών νομισμάτων, η οποία τους αποφέρει εξαιρετικά κέρδη. Σε έναν χώρο που οι συναλλαγές απαιτούν εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς και τα λάθη πολύ σπάνια συγχωρούνται, οι «The Symes» προσέχουν τις κινήσεις τους, αλλά ανοίγουν παρτίδες με τον Νίνο Σαβόκα αρχικά-έμπορο τέχνης-και τον Τζιάκομο Μέντιτσι αργότερα, δύο από τους πρωταγωνιστές όπως αποδείχθηκε στο παγκόσμιο εμπόριο κλεμμένων αρχαιοτήτων. Στα επόμενα χρόνια το δίδυμο Σάιμς-Μιχαηλίδη θα αγοράσει από τους δύο Ιταλούς χιλιάδες κομμάτια αρχαιοτήτων, το σύνολο των οποίων όπως αποδείχθηκε ήταν προϊόν λαθρανασκαφής από χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα. Η ζωή τους είναι παραμυθένια.
Η κατοικία τους-στις παρυφές του Τσέλσι-στην οδό Σέϊμουρ Γουόκ διέθετε εσωτερική υπόγεια πισίνα διακοσμημένη περιμετρικά με αρχαία αγάλματα. Εκτός από την εξαιρετική διακόσμηση και τα δεκάδες αρχαία αντικείμενα για ντεκόρ, υπήρχε ένα δωμάτια αρ ντεκό, γεμάτο με έπιπλα της Eileen Gray, η αξία των οποίων ήταν 20.000.000 δολάρια. Στις μικρές Κυκλάδες αγοράζουν μια μεγάλη έκταση στην Σχοινούσα μέσα στον κλειστό κόλπο του Αγίου Αθανασίου και ανέγειραν μια καταπληκτική βίλα, απρόσιτη από τα πιθανά αδιάκριτα βλέμματα των ντόπιων. Διαθέτουν επίσης διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη και από το 1980 το ζεύγος των αρχαιοπωλών έκανε ακριβώς ότι και οι εκατομμυριούχοι της εποχής: Χριστούγεννα στο Γκστάαντ, τον Μάρτιο για βουτιές στις Μπαχάμες, τέλη Μάϊου στο Μοντρέ όπου επισκέπτονταν την κλινική της «La Prairie» για να αναζωογονηθούν, επιστροφή στο Λονδίνο τον Ιούνιο και καλοκαίρι στην Ελλάδα.
Όταν «απασφάλισε» ο Παπαδημητρίου
Μόνο που το καλοκαίρι του 1999 θα είναι τελείως διαφορετικό από τα προηγούμενα, τότε που φιλοξενούσαν φίλους και οι βραδιές αργούσαν να ξημερώσουν. Η οικογένεια Παπαδημητρίου θρηνεί την απώλεια του Χρήστου μαζί με τον Σάιμς στην Σχοινούσα και είναι εκεί που ο εφοπλιστής Δημήτρης Παπαδημητρίου θα συζητήσει για πρώτη φορά με τον Βρετανό για την κοινή περιουσία των δύο συντρόφων. Του προτείνει-παρά το γεγονός ότι η περιουσία θα έπρεπε να μοιραστεί στα δύο-να κρατήσει το μερίδιο της οικογένειας και να το πουλήσει τα επόμενα πέντε χρόνια. Του ξεκαθάρισε ότι θα μπορούσε να μείνει για πάντα στο σπίτι του Λονδίνου και ότι θα ήταν πάντα ευπρόσδεκτος στην Σχοινούσα, αλλά ο Σάιμς όπως φάνηκε δεν είχε την ίδια άποψη.
Πίστευε ότι αυτός είχε στήσει την εταιρία, ότι αυτός είχε την ικανότητα να διακρίνει τα καλύτερα κομμάτια παρόλο που είχε δηλώσει ότι ο Χρήστος ήταν το «μάτι» ενώ η εταιρία λεγόταν Robyn Symes Limited. Ο Παπαδημητρίου διαισθάνθηκε ότι θα έμπαινε σε πόλεμο όταν τον Μάϊο του 2000 γευμάτισε με τον Ελβετό δικηγόρο του Σάιμς Ένμοντ Ταβερνιέ. Κάποια στιγμή ο δικηγόρος του είπε ότι αν υπήρχε συνεταιρισμός, αυτός ήταν 70-30 προς όφελος του πελάτη του και σε μια κίνηση επίδειξης έγειρε προς το μέρος του εφοπλιστή και έσπασε ένα κριτσίνι κάτω από την μύτη του σε αυτές τις αναλογίες.
Δυο μήνες μετά ο Σάιμς ταξιδεύει στην Αθήνα για το ετήσιο μνημόσυνο του Χρήστου και ο εφοπλιστής μετά το τέλος της τελετής, του λέει ότι δεν έχει γίνει ακόμη η απογραφή της επιχείρησης.
Ταυτόχρονα του παραδίδει και ένα γράμμα της μητέρας του Χρήστου Ειρήνης-τότε 84 ετών-με το οποίο τον παρακαλούσε να του επιστρέψει τα προσωπικά αντικείμενα του γιου της.
Επρόκειτο για αρκετά συλλεκτικά ρολόγια Cartier κατασκευασμένα πριν από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο-αξίας 50-80.000 δολαρίων το ένα-ένα χειροποίητο Rolex της δεκαετίας του ’50 και ένα ζευγάρι χειροποίητα μανικετόκουμπα Cartier με ζαφείρια και διαμάντια. Τον Νοέμβριο ο Σάιμς στέλνει στην οικογένεια ένα φθαρμένο χαρτοφύλακα που περιέχει ένα κερί, κάποια στυλό, έναν πλαστικό αναπτήρα, τον βαφτιστικό σταυρό του Χρήστου, μια τράπουλα και ένα πλαστικό ρολόι Swatch. Η αδερφή του εκλιπόντος, Δέσποινα Παπαδημητρίου που στήριζε οικονομικά την επιχείρηση βάζοντας συχνά εγγυήσεις για δάνεια εκατομμυρίων, σοκάρεται.  Ο γιός της, Δημήτρης Παπαδημητρίου οργίζεται, αναλαμβάνει προσωπικά την υπόθεση του αδικοχαμένου θείου του και όταν ο Σάιμς αρνείται να συζητήσει για την κοινή τους παρουσία, ο ασκός του Αιόλου ανοίγει. Προσλαμβάνει τον Λουντοβίκ Ντε Βάλντεν, έναν εξαιρετικό δικηγόρο αλλά πριν προλάβουν να συζητήσουν την υπόθεση ο Σάιμς οργανώνει μια έκθεση στη Νέα Υόρκη τον Δεκέμβριο του 2000, όπου πούλησε 152 αντικείμενα για 42.000.000 δολάρια. Περνώντας από το σπίτι του Λονδίνου ο Έλληνας εφοπλιστής διαπιστώνει ότι ολόκληρη η αρ ντεκό συλλογή επίπλων της Eilleen Grey είχε εξαφανιστεί. Τον Φεβρουάριο του 2001 ο Σάιμς πράττει το αδιανόητο για τους Παπαδημητρίου, οι οποίοι δεν είχαν αποφασίσει οριστικά να κινηθούν δικαστικά εναντίον του. Μηνύει την αδερφή και την μητέρα του Χρήστου τον οποίο χαρακτηρίζει υπάλληλό του, αρνείται ότι ο σύντροφός του ή μέλος της οικογένειάς του είχε συνεισφέρει οικονομικά στην εταιρία του και δηλώνει ότι δεν έχει καμία υποχρέωση να επιστρέψει τίποτε σε κανέναν.
«Έχουμε πόλεμο»
Έξαλλος με την κίνηση Σάιμς τηλεφωνεί στον Ντε Βάλντεν και του λέει εφτά λέξεις: «Από εδώ και στο εξής έχουμε πόλεμο».  Τα λεφτά δεν ήταν πρόβλημα. Προείχε η τιμή και η αξιοπρέπεια της οικογένειάς του και του αγαπημένου του θείου. Το κυνήγι δίχως έλεος του Σάιμς μόλις είχε αρχίσει και στα επόμενα χρόνια ο Έλληνας εφοπλιστής τον «χτύπησε» αλύπητα, προσλαμβάνοντας κορυφαίους ιδιωτικούς ερευνητές στην Αγγλία και αλλού. Οι έρευνες αποκάλυψαν τουλάχιστον τριάντα αποθήκες του Σάιμς γεμάτες αρχαιότητες από διάφορες χώρες-17.000 περίπου αξίας 125.000.000 δολαρίων-οι οποίες δεσμεύθηκαν, ενώ ο ίδιος οδηγήθηκε για εφτά μήνες στην φυλακή, για ασέβεια κατά του δικαστηρίου. Το κόστος της συγκεκριμένης υπόθεσης έφτασε τα 16.000.000 δολάρια, αλλά για τον Έλληνα εφοπλιστή αυτά τα λεφτά καλώς ξοδεύτηκαν μέχρι και το τελευταίο δολάριο. Πάνω από 50 άτομα παρακολουθούσαν τον Σάιμς σε έξι χώρες όταν τις επισκεπτόταν ,χρησιμοποιώντας ενίοτε και ανορθόδοξες μεθόδους. Το 2001 η οικογένεια Παπαδημητρίου δικαιώθηκε αφού στην δίκη που έγινε κέρδισε μεγάλο μέρος της περιουσίας Σάιμς-Μιχαηλίδη και την εξοχική κατοικία στην Σχοινούσα. Το νησί όπου είχαν μεταφερθεί εκατοντάδες αρχαία αντικείμενα, άλλα σε κοινή θέα και άλλα σφραγισμένα στα κουτιά τους, να περιμένουν πιθανούς τους επίδοξους αγοραστές, όταν οι «The Symes» ζούσαν ημέρες δόξας στην Ελλάδα. Από τα δικόγραφα της υπόθεσης που έφτασαν στις Διεθνείς Διωκτικές αρχές, οι ερευνητές αστυνομικοί ανακάλυψαν σταδιακά ένα τεράστιο δίκτυο διακίνησης αρχαιοτήτων, στο οποίο συμμετείχαν οι Μιχαηλίδης-Σάιμς. Στην Ελλάδα η υπόθεση «άναψε» την άνοιξη του 2006, μετά από έφοδο των Αρχών στην βίλα της κ. Δέσποινας Παπαδημητρίου στο Ψυχικό και στην κατοικία της Σχοινούσας, όπου βρέθηκαν πολλά αρχαία αντικείμενα. Εκείνη την ημέρα η αδερφή του Χρήστου Μιχαηλίδης και οι γιοι της Δημήτρης και Αλέξανδρος ήταν στο Λονδίνο, εκεί όπου ο δικός τους άνθρωπος σφράγισε κατά κάποιο τρόπο την μοίρα του πριν από πενήντα χρόνια. Τα ευρήματα ήταν πολλά, αλλά σαφώς πολύ λιγότερα από τα χιλιάδες άλλα που είχαν ανασκαφεί παράνομα για να πουληθούν από ένα τεράστιο κύκλωμα. Θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κάποιος ως τα απομεινάρια ενός τεράστιου κυκλώματος εμπόρων που έστησαν μια αυτοκρατορία αρχαιοκάπηλων. Μόνο που όπως όλες οι αυτοκρατορίες «έπεσε» και αυτή εν πολλοίς από την μοιραία πτώση του Χρήστου Μιχαηλίδη στα σκαλιά που οδηγούσαν στο κελάρι κρασιών των Λεβί-Ουάιτ, εκείνο το ζεστό βράδυ του Ιούλη στο Τέρνι της Ιταλίας.
========================

Υπόθεση Σχοινούσα: Το κουκούλωμα του αιώνα

Από  Γιώργος Σολάρης

-

8 Ιανουαρίου 2018

Υπόθεση Σχοινούσα: Το κουκούλωμα του αιώνα

Ήταν Απρίλιος του 2006 όταν η Ελληνική Αστυνομία σε συνεργασία με διεθνείς διωκτικές αρχές άρχισαν να ξεδοντιάζουν ένα από τα μεγαλύτερα -αν όχι το μεγαλύτερο- κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας σε όλον τον κόσμο.
Πρωταγωνιστές ήταν ο έμπορος τέχνης Ρόμπιν Σάιμς και ο Χρήστος Μιχαηλίδης, σύντροφοι στη ζωή και στη δουλειά, οι οποίοι είχαν αναπτύξει τον μεγαλύτερο «στρατό» εντοπισμού και διακίνησης αρχαίων αντικειμένων, με εμπιστευτικές αγοραπωλησίες σε πάμπλουτους συλλέκτες, ανεξέλεγκτες δημοπρασίες σε γνωστούς οίκους του εξωτερικού και συναλλαγές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Ένα κύκλωμα που περιελάμβανε σκαπανείς που έψαχναν σε χωράφια για αρχαία αντικείμενα, επιχειρηματίες που λειτουργούσαν ως «σύνδεσμοι» στο λαθρεμπόριο, νομιμοφανείς αρχαιοπώλες και κυρίως τους υπευθύνους μεγάλων γνωστών μουσείων σε όλον τον κόσμο.

(Σάιμς και Μιχαηλίδης)

H αντίστροφη μέτρηση για τον εντοπισμό των μελών της ομάδας είχε ξεκινήσει μετά την έφοδο της ΕΛ.ΑΣ. σε ακίνητα της εφοπλιστικής οικογένειας Παπαδημητρίου (η Δέσποινα Παπαδημητρίου είναι αδερφή του Χρ. Μιχαηλίδη) στη Σχοινούσα και στο Ψυχικό, την οποία ακολούθησε η ανακάλυψη εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων.

Η υπόθεση προκάλεσε σάλο και η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου, αφενός λόγω του όγκου και της τεράστιας αξίας των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στα δύο ακίνητα της οικογένειας Παπαδημητρίου και αφετέρου γιατί αδελφός της Δέσποινας Παπαδημητρίου ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ο έμπορος τέχνης και αρχαιολογικών θησαυρών Χρήστος Μιχαηλίδης (σκοτώθηκε σε περίεργο δυστύχημα στην Ιταλία το 1999), ο οποίος μαζί με τον Ρόμπιν Σάιμς είχαν συνδεθεί με το σκάνδαλο του Μουσείου Γκετί.
(Η αδερφή του Χρ. Μιχαηλίδη, Δέσποινα Παπαδημητρίου)

Στην υπόθεση του Μουσείου Γκετί είχε εμπλακεί και η πρώην έφορος του μουσείου, Μάριον Τρου, η οποία κατηγορήθηκε ότι λειτουργούσε ως κλεπταποδόχος προϊόντων λαθρανασκαφής ή κλοπής. Μάλιστα διαρκούσης της δίκης της Μάριον Τρου, είχε ταξιδέψει στην Ιταλία ο εισαγγελέας Ιωάννης Διώτης, ο οποίος τον Νοέμβριο του 2005, πριν αποκαλυφθεί η υπόθεση της Σχοινούσας, είχε παραλάβει φωτογραφίες αρχαίων αντικειμένων, τα οποία εκτίθεντο σε διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο και θεωρούντο προϊόντα λαθρανασκαφής ή κλοπής.
Η έρευνα των Αρχών οδήγησε σε κακουργηματικές διώξεις κατά μελών της οικογένειας Παπαδημητρίου.
Επτά μήνες μετά την αποκάλυψη του θησαυρού που έκρυβε η βίλα της Σχοινούσας και το σπίτι της οικογένειας Παπαδημητρίου στο Ψυχικό, η εισαγγελέας Πρωτοδικών Ελένη Ράικου άσκησε ποινική δίωξη κατά της Δέσποινας Παπαδημητρίου και κατά των παιδιών της Αλέξανδρου, Αγγελικής και Δημητρίου για υπεξαίρεση μνημείου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια και για αποδοχή και διάθεση μνημείων ιδιαίτερα μεγάλης αξίας κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια. Η υπόθεση ανατέθηκε σε τακτικό ανακριτή ο οποίος στο πλαίσιο της ανάκρισης κάλεσε τους κατηγορούμενους προς απολογία.

Και κάπου εδώ η υπόθεση… χάνεται. Σήμερα, περίπου 12 χρόνια μετά την αποκάλυψη του κυκλώματος και την άσκηση ποινικών διώξεων, η δίκη δεν έχει γίνει ούτε καν στον πρώτο βαθμό! 

Ο κουμπάρος
Η κωλυσιεργία αυτή μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, ειδικά αν ανατρέξει κανείς στους ισχυρούς δεσμούς της εν λόγω οικογένειας με αυτή του εφοπλιστή Βαγγέλη Μαρινάκη και την ισχυρή φιλία μεταξύ του εφοπλιστή Δημήτρη Παπαδημητρίου και του γιου του Βαγγέλη Μαρινάκη ο οποίος και τον πάντρεψε.
Την τελευταία περίοδο μάλιστα ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είχε στη διάθεσή του όλο το νομικό επιτελείο του Βαγγέλη Μαρινάκη το οποίο διαχειρίστηκε την υπόθεση καταφέρνοντας να την κρατήσει εκτός ακροατηρίου για τόσο μεγάλο -σκανδαλώδες- χρονικό διάστημα. Η δίκη έχει προσδιορισθεί να γίνει την ερχόμενη Τετάρτη. Πάνω στην έδρα θα καθίσουν η Παναγούλη Κωνσταντίνα (πρόεδρος), οι εφέτες Πρίφτη Αναστασία και Λιμουρά Χριστίνα καθώς και η εισαγγελέας Μαυροπούλου Ειρήνη. Ακόμα δεν γνωρίζουμε αν τελικά η δίκη θα διεξαχθεί ή εάν θα υπάρξει, ως είθισται, και νέα αναβολή.
Τα ευρήματα
Όπως προκύπτει πάντως από τη δικογραφία, στα ακίνητα της οικογένειας Παπαδημητρίου σε Σχοινούσα και Ψυχικό εντοπίστηκαν 152 αντικείμενα, με την αξία των εκτιμηθέντων να ανέρχεται σε τουλάχιστον 982.000 ευρώ.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη δικογραφία που έχει σχηματιστεί αναφέρονται κορινθιακά κιονόκρανα αξίας 25.000 ευρώ το κάθε ένα, μαρμάρινη προτομή του 1ου π.Χ. αιώνα αξίας 35.000 ευρώ, έτερη μαρμάρινη προτομή του 1ου αιώνα μ.Χ. αξίας 90.000 ευρώ, δύο φύλλα βημόθυρου (οι πόρτες της Ωραίας Πύλης) τέλη 7ου αρχές 8ου αιώνα μ.Χ. που απεικονίζουν τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και η αξία τους ανέρχεται στα 50.000 ευρώ, καθώς και μαρμάρινη προτομή του 50-120 μ.Χ. αξίας 40.000 ευρώ.

Η γνωριμία 
Ο Ρόμπιν Σάιμς και ο Χρήστος Μιχαηλίδης γνωρίστηκαν το 1967, στην γκαλερί του Σάιμς στην Jermyn Street του Λονδίνου. Ο Μιχαηλίδης καταγόταν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και σπούδαζε εκείνη την περίοδο Ιστορία της Τέχνης στο Λονδίνο. Ο Μιχαηλίδης ήταν για τον Σάιμς ο «δραστήριος, ωραίος Ελληνας», γλωσσομαθής, με ικανότητα στην προσέγγιση ανθρώπων που γνωρίζουν από αρχαιότητες και τηρούν τις αρχές της εμπιστευτικότητας. Υστερα από μια υπερκερδοφόρα πώληση χιλιάδων νομισμάτων της Αρχαίας Αιγύπτου, οι Σάιμς και Μιχαηλίδης άρχισαν να αποκτούν μεγάλη φήμη στον χώρο των συλλεκτών.
Όπως γράφει το «Βήμα», ένας από τους πιο στενούς «συνεργάτες» του διδύμου, κύριος «κόμβος» στο δίκτυο απόκτησης αρχαίων αντικειμένων, ήταν ο Ιταλός έμπορος Νίνο Σαβόκα που είχε έδρα στο Μπολτσάνο και στο Μόναχο. H επίσημα «καταγεγραμμένη» σχέση του Σαβόκα με τον Σάιμς ήταν η αγοραπωλησία μιας αρχαίας κεφαλής, μάλλον του θεού Απόλλωνα, που αποκαλύφθηκε το 1995, από τον 58χρονο Ιταλό Πέτρο Κασάντα σε λαθρανασκαφή κοντά στον αρχαιολογικό χώρο των λουτρών του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου.
Ο Σαβόκα πέθανε το 1998, σε ηλικία 48 ετών, στη διάρκεια μιας επιδρομής στο κατάστημά του από Ιταλούς καραμπινιέρους που συνεργάστηκαν με τη γερμανική αστυνομία. Στην κατοχή του βρέθηκαν παραστατικά για το διεθνές παρεμπόριο αρχαιοτήτων και ανάμεσα σε αυτά η συναλλαγή του αγάλματος του Απόλλωνα, με τον Σάιμς. Κατόπιν τούτου, λίγο αργότερα οι Σάιμς – Μιχαηλίδης αναγκάστηκαν να παραδώσουν το άγαλμα στις ιταλικές αρχές…

Ο Σαβόκα θεωρούνταν ένας από τους βασικούς παραλήπτες αρχαίων αντικειμένων που προέρχονται από λαθρανασκαφές και κλοπές στην Ελλάδα. Μάλιστα ήταν αυτός που φερόταν ως ο δέκτης των εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων που προέρχονταν από λαθρανασκαφές και βρέθηκαν σε έφοδο της Αστυνομίας, τον Σεπτέμβριο του 1993, στο ξενοδοχείο «Ελληνικό» στη Γλυφάδα. Μια υπόθεση στην οποία είχε αναμειχθεί και το όνομα του τότε υπαρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας Μιχάλη Νηστικάκη, ο οποίος αθωώθηκε στη δίκη που ακολούθησε. Με τους αστυνομικούς να θεωρούν ότι τελικοί παραλήπτες και χειριστές ορισμένων από αυτά τα αρχαία ήταν, μέσω Σαβόκα, ο Σάιμς και ο Μιχαηλίδης.
Προμηθευτής των Σάιμς – Μιχαηλίδη ήταν και ο Τζιάκομο Μέντιτσι που συνελήφθη το 1997 ύστερα από συνεργασία των ιταλικών και ελβετικών αρχών. Βρέθηκαν στη Γενεύη τέσσερις αποθήκες ιδιοκτησίας του με 10.000 αρχαία αντικείμενα, κυρίως από την Ιταλία, συνολικής αξίας 40 εκατ. ευρώ. Ο Μέντιτσι είχε τρεις εταιρείες μέσω των οποίων προωθούσε τέτοιου είδους «κομμάτια» στον οίκο Sotheby’s. Μία από αυτές, η Xoilan Trader Inc., διαπιστώθηκε από την περαιτέρω έρευνα ότι την είχε από κοινού με τους Σάιμς και Μιχαηλίδη.
Οι Σάιμς και Μιχαηλίδης έρχονταν συχνά στην Ελλάδα και διέμεναν σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας όπου συναντούσαν πολλούς συνεργάτες τους. Μέσω ενός πρώην συμμαθητή του Μιχαηλίδη, αγόρασαν μεγάλη έκταση στη Σχοινούσα και έχτισαν εκεί την εξοχική κατοικία τους, όπου άρχισαν να διαμένουν από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.
H αρχή του τέλους για αυτό το παγκόσμιο κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας γράφτηκε στις 5 Ιουλίου 1999, όταν σκοτώθηκε πέφτοντας στα σκαλιά ενός πύργου ο Χρήστος Μιχαηλίδης. Ένα δυστύχημα που έφερε το πρόωρο, απρόοπτο τέλος και το οποίο αιφνιδίασε τον Ρόμπιν Σάιμς. Δεν υπήρχε διαθήκη, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για οικονομική διευθέτηση.
H αδελφή του Χρήστου Μιχαηλίδη, Δέσποινα, που είχε παντρευτεί τον εφοπλιστή Νίκο Παπαδημητρίου, άρχισε να απαιτεί το «μερίδιό» του της κοινής περιουσίας τους που περιελάμβανε περίπου 15.000 αρχαία αντικείμενα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που είχαν μεταφερθεί σε 33 διαφορετικές αποθήκες στην Αγγλία, στην Ελβετία, στη Γερμανία, στις ΗΠΑ και αλλού. H δίκη πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2001. H πλευρά Παπαδημητρίου κέρδισε μεγάλο τμήμα της περιουσίας Σάιμς – Μιχαηλίδη, καθώς και το σπίτι των δύο αρχαιοπωλών στη Σχοινούσα, όπου είχαν ήδη μεταφερθεί δεκάδες αρχαία αντικείμενα.
H νίκη της οικογένειας Παπαδημητρίου ήταν «πύρρειος». Οι διεθνείς διωκτικές αρχές άρχισαν να «διαβάζουν» τα έγγραφα της αντιδικίας Σάιμς – Παπαδημητρίου και να ανακαλύπτουν ένα τεράστιο δίκτυο διακίνησης αρχαιοτήτων.
============================

Μεγάλη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας

Πέμπτη 30 Οχτώβρη 2003

Η ύπαρξη 33 - αδήλωτων φυσικά - αποθηκών με χιλιάδες αρχαιότητες κάθε είδους και προέλευσης - και ελληνικής - «σπαρμένες» στην Ελβετία, στο Λονδίνο, στη Γερμανία και τις ΗΠΑ, αποκαλύφθηκε στη διάρκεια μιας δίκης στο Λονδίνο, η οποία αφορούσε στο ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές αρχαιολογικές συλλογές του κόσμου (!)

Σύμφωνα με δημοσίευμα της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», το δικαστήριο απέδωσε το 50% της συλλογής στην εφοπλιστική οικογένεια Μιχαηλίδη - Παπαδημητρίου, η οποία διεκδικούσε τις αρχαιότητες από τον «αμφιλεγόμενο» Βρετανό έμπορο αρχαιοτήτων, Ρόμπιν Σάιμς. Ο Σάιμς ήταν από τους μεγαλύτερους «ντίλερς» αρχαιοτήτων παγκοσμίως και βέβαια - ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις - τα αντικείμενα της «συλλογής» του ήταν «άγνωστης» ή «αόριστης» προέλευσης. Τα ευρήματα λαθρανασκαφών ή κλεπταποδοχής κατέληγαν σε μεγάλους οίκους («Σόθμπις», «Κρίστις» κλπ.) και μετά στις προθήκες άλλων «ευυπόληπτων» μεγάλων αμερικανικών και ιαπωνικών μουσείων, αλλά και ιδιωτών «συλλεκτών». Το 2000, η αξία της «επιχείρησης» του Σάιμς ξεπερνούσε τα 60 δισ.δρχ. και τα κέρδη αυτά επιτεύχθηκαν με τη βοήθεια της «ανεκτικής» βρετανικής και ελβετικής νομοθεσίας «που επιτρέπουν, αν δεν υποβοηθούν, τη διακίνηση αρχαιοτήτων που προέρχονται από λαθρανασκαφές».

Οι Ελληνες εφοπλιστές εμπλέκονται στην υπόθεση μέσω του Χρήστου Μιχαηλίδη, ο οποίος ήταν συνέταιρος του Σάιμς από το 1970 και «η ψυχή της επιχείρησης, το ταλαντούχο "μάτι" που εντόπιζε τις καλύτερες αγορές». Ο Χρ. Μιχαηλίδης βρέθηκε νεκρός το 1999 στο ιταλικό θέρετρο Τέρνι, από «ακούσια πτώση», κατά την ιταλική αστυνομία, αν και διάφορα στοιχεία αμφισβητούν αυτή την εκδοχή. Πάντως, ο ανιψιός του θανόντος ξεκίνησε δικαστικό αγώνα εναντίον του Σάιμς, που κατέληξε σε δέσμευση όλης της περιουσίας του τελευταίου, μεταξύ αυτής και των 17.000 (κατά την εφημερίδα, 5.000 κατά την οικογένεια) αρχαιοτήτων, κυρίως αιγυπτιακών, ελληνιστικών, ελληνικών και ρωμαϊκών.

Σε δήλωσή του μετά την αποκάλυψη, ο υπουργός Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλος, χαρακτήρισε το θέμα «πρωτοφανές» και πρόσθεσε ότι έδωσε «εντολή στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, σε συνεργασία με την πρεσβεία μας στο Λονδίνο και σε συνεργασία με την UNESCO να κινήσει τις διαδικασίες ελέγχου των ευρημάτων, γιατί μπορεί να βρεθούμε ενώπιον ενός πολύ σημαντικού δικτύου κλεπταποδοχής αρχαιοτήτων από ελληνικά Μουσεία, είτε αρχαιοκαπηλίας από ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους. Είμαστε υποχρεωμένοι να τα ελέγξουμε αυτά και θα κάνουμε όλες τις νόμιμες ενέργειες σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς και άλλες χώρες».

=======================

Είναι ένα επεισόδιο στη λεηλασία αυτής της χώρας! Για να μην θυμηθούμε ....

---------------------------

Αρχαία Μητσοτάκη: Οι Κρητικοί αρχαιολόγοι που αποκάλυψαν την αρχαιοκαπηλία!- Η πρώτη επιστολή του Α. Βασιλάκη

25 Οκτωβρίου 2019

Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή την υπόθεση της κινηματογραφικής ταινίας “Joker”, τους απίθανους κυβερνητικούς χειρισμούς και την προσπάθεια από την Ντόρα Μπακογιάννη (και τον γνωστό Μπογδάνο) να πέσει η ευθύνη της κινητοποίησης της αστυνομίας στην Χανιώτισσα αρχαιολόγο και πρώην ΓΓ του υπουργείου Πολιτισμού, Μαρία Βλαζάκη (η κ. Μπακογιάννη ζήτησε στη συνέχεια συγγνώμη για την αναφορά στην κ. Βλαζάκη, “καρφώνοντας” τον… πληροφοριοδότη της, Μπογδάνο), ήρθε στο φως και πάλι η υπόθεση με την “αρχαιολογική συλλογή Μητσοτάκη”, που έχει αποκαλυφθεί ότι ήταν προϊόν αρχαιοκαπηλίας!
Δείτε: Τα ύποπτα αρχαία της «συλλογής Μητσοτάκη» και η στοχοποίηση της Μ. Βλαζάκη από την οικογένεια…
Την αποκάλυψη είχαν κάνει τότε, μετά την εξέταση στα αρχαία αντικείμενα, η κ. Βλαζάκη και ο Ηρακλειώτης αρχαιολόγος, Αντώνης Βασιλάκης. Μάλιστα ο κ. Βασιλάκης πρώτος εξέθεσε την οικογένεια Μητσοτάκη όταν, πριν καν συγκροτηθεί η επιτροπή με την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ακόμα από το 1991, είχε αποφανθεί ότι πρόκειται για προϊόντα αρχαιοκαπηλίας!
Ο ίδιος σε ένα άρθρο που εντοπίσαμε στο διαδίκτυο (Ρωγμές) , αναφέρει, παρουσιάζοντας και φωτογραφία:
“Το 1979-1980 έγινε μεγάλη αρχαιοκαπηλία στο προανακτορικό νεκροταφείο (3000-1800 π.Χ.) της Μονής Οδηγήτριας στα Αστερούσια. Η υπηρεσία ξεκίνησε ανασκαφή μετά την αρχική σύληση, αλλά τη διέκοψε λόγω χειμώνα. Η λαθρανασκαφή επαναλήφθηκε το χειμώνα και την άνοιξη του 1980. Τον Ιούλιο επαναλήφθηκε η ανασκαφή. Τα αρχαία της αρχαιοκαπηλίας κατέληξαν στη Συλλογή του Μητσοτάκη στα Χανιά. Αργότερα «δωρίστηκαν» στο Μουσείο Χανίων. Στην εικόνα ο τάφος μετά τη λαθρανασκαφή.

Την προέλευση των αρχαίων επιβεβαίωσαν επίσημα οι αρχαιοκάπηλοι-συλλέκτες το 1993. Ο φάκελος της υπόθεσης αρχειοθετήθηκε στο Εφετείο Χανίων το 1993.

Στην εικόνα ο κυκλικός τάφος μετά τον καθαρισμό του το 1980.
Μάλιστα στο βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο Αρχαιοτήτων», Άγρα 2005, σ. 234-235, επιβεβαιώνεται ότι ο κ. Βασιλάκης ήταν ο πρώτος που κατήγγειλε, και μάλιστα σε επίσημο έγγραφο, από το 1991 (με κυβέρνηση Μητσοτάκη) ότι τα αρχαία του τότε πρωθυπουργού προέρχονταν από απαρχαιοκαπηλία.
Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:
“1. Επιστολή Ντόλλης Γουλανδρή, 17-5-1991
«Ντόλλη Γουλανδρή
Κύριο Χ. Κριτζά, Έφορο των Αρχαιοτήτων
Διευθυντή Μουσείου Ηρακλείου
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προγραμματίζει το φθινόπωρο 1992 έκθεση της Συλλογής Κ. & Μ. Μητσοτάκη. Επειδή μεγάλος αριθμός των αντικειμένων της Συλλογής προέρχεται από το τάφο της Οδηγήτριας, η Οργανωτική Επιτροπή διατύπωσε την ευχή να συνεκτεθούν και όσα αντικείμενα προέρχονται από τον ίδιο τάφο και βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου.
Θα παρακαλούσα να μας γνωρίσετε, αν συμφωνείτε, προκειμένου να προβούμε στις σύννομες ενέργειες για την πραγματοποίηση της εν λόγω έκθεσης.
Επειδή τα αντικείμενα του Μουσείου Ηρακλείου δεν έχουν ακόμη δημοσιυθεί και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, σε περίπτωση που αποδέχεσθε την πρόταση, παρακαλούμε να μας αποστείλετε σύντομο κατάλογο. Είναι αυτονόητο ότι τα λήμματα θα γραφούν απο τον ανασκαφέα ή τον υπεύθυνο για τη δημοσίευση του τάφου.
Με εκτίμηση
Ντόλλη Γουλανδρή»
2. Επιστολή Αντώνη Βασιλάκη
Από τον αρχαιολόγο που ανέσκαψε τον τάφο της Οδηγητρίας και τον έκλεψαν –και σύμφωνα με τον μείζονα αρχαιολογικό νόμο του ελληνικού κράτους του 1834, οτι οι αρχαιότητες στην Ελλάδα αποτελούν κρατική ιδιοκτησία, έκλεψαν το ελληνικό κράτος, η απάντηση ήταν:
«Τον ακριβή αριθμό των αντικειμένων από την Οδηγήτρια που εχουν περιέλθει στη Συλλογή πρέπει εμείς να τον πληροφορηθούμε, αντι να διαρωτώνται ποιος είναι ο ακριβής αριθμός των αντικειμένων απο την ίδια θέση που βρισκονται στο Μουσειο Ηρακλείου. Ακόμη διαρωτώμαι μήπως η Εφορεία Αρχαιοτήτων αντί να απαντήσει απευθείας πρέπει να παραπέμψει το θέμα στην Κεντρική Υπηρεσία […] γιατί τα αντικείμενα που βρίσκονται στη Συλλογή είναι προϊόν λαθρανασκαφής και αρχαιοκαπηλίας στο ταφικό συγκρότημα, που έγιναν στο διάστημα Νοέμβριος 1979-Μαιος 1980, αλλά ίσως και πριν».
Αντώνιος Βασιλάκης, Αρχαιολόγος με βαθμό Α΄”

Η κ. Βλαζάκη, όπως κι εγώ, σημειώνει τώρα ο κ. Βασιλάκης, ήμασταν μέλη της επιτροπής που πήγε στα Χανιά μετά την αλλαγή της κυβέρνησης το 1993 (πήγαμε τον Γενάρη του 1994). Και στη βίλα της οικογένειας Μητσοτάκη, στο Ακρωτήρι, ανοίξαμε τα κιβώτια με τα συσκευασμένα αρχαία από την έκθεση στο Μουσείο Γουλανδρή. Με εντολή της Μελίνας Μερκούρη, που είχε αναλάβει και πάλι υπουργός Πολιτισμού για μικρό διάστημα, μέχρι τον θάνατό της, και του Γενικού Γραμματέα ΥΠΠΟ το άνοιγμα των κιβωτίων έπρεπε να γίνει, όπως και έγινε, από επιτροπή. Τότε απέδειξα οριστικά και με αδιάσειστα στοιχεία την αρχαιοκαπηλική προέλευση πολλών αρχαίων της Συλλογής. Υπήρχαν κάποιοι που πίστευαν ότι εγώ έπραττα πολιτικά και όχι επιστημονικά και υπηρεσιακά, όπως είχα υποχρέωση από το νόμο ως δημόσιος λειτουργός και ως ανασκαφέας.
=========================

ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ: ΠΡΟΑΙΩΝΙΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΡΩΓΜΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

Του Αντώνη Σπ. Βασιλάκη

μέρος Πρώτο

Αντικείμενο της παρούσας ανάρτησης είναι το αρχαιολογικό έγκλημα και οι τρόποι αντιμετώπισής του. Το αρχαιολογικό έγκλημα - οργανωμένο κατά τις τελευταίες δεκαετίες -περιλαμβάνει την καταστροφή των πολιτιστικών αγαθών που προέρχεται με άμεσες ή έμμεσες ενέργειες, όπως ο βανδαλισμός, αλλά και την καταστροφή που προκαλείται με τη διατάραξη του αρχαιολογικού πλαισίου στην προσπάθεια των αρχαιοκαπήλων να ανιχνεύσουν θέσεις και να βρούμε τέχνεργα (αρχαία).

1. Θαλαμωτός μυκηναϊκός τάφος στα Αηδόνια Νεμέας στην Κορινθία. Το μισό νεκροταφείο συλήθηκε στη δεκαετία 1970-1980 (περισσότερο το 1978-80) και τα αρχαία φυγαδεύτηκαν στην Αμερική. Το 1995 γύρισαν πισω στο Μουσείο της Νεμέας.

2. Χρυσά κοίλα δισκία με ρόδακες. Ήταν επιρράμματα  σε ένδυμα.

3. Σφραγίδα από αχάτη από τα Αηδόνια Νεμέας

4. Χρυσόδετη σφραγίδα από σάρδιο από τα Αηδόνια Νεμέας.

5. Δυο μυκηναϊκά χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια (1500-1400 π.Χ.) από τα Αηδόνια Νεμέας. Σύμφωνα με μαρτυρία της εποχής: «Η λεηλασία έγινε από … ανθρώπους του χωριού, αλλά επίσης και από οργανωμένες ομάδες ή συμμορίες τυμβωρύχων που δρουν επί χρόνια».

Στο αρχαιολογικό έγκλημα περιλαμβάνονται η κλοπή, η παράνομη διακίνηση και η πώληση των αρχαιοτήτων. Δεν είναι όμως τυχαίο και το γεγονός ότι η αρχαιοκαπηλία συμβαδίζει πολλές φορές με καλά οργανωμένα εγκλήματα όπως είναι η διακίνηση όπλων και ναρκωτικών. 

Τα αρχαία αποτελούσαν ξεχωριστά κομμάτια της ιστορίας και της λατρείας των αρχαίων κοινωνιών. Η ιστορική τους αξία είναι ανυπολόγιστη για τις κοινωνίες που τα κληρονόμησαν, αφού ως εθνικά αγαθά ταυτίζονται με τα «ιερά και όσιά» τους.

Η παράνομη διακίνηση, η εμπορία και γενικά η οικειοποίηση εθνικών πολιτιστικών αγαθών (=αρχαιοκαπηλία) είναι ένα παραβατικό φαινόμενο με ιστορία σε βάθος χρόνου. Κύριο γνώρισμα της λαθρανασκαφικής και αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας είναι η βιαιότητα και η βαρβαρότητα με την οποία αφαιρούνται τα αρχαία από τον περιβάλλον τους, τον «ορίζοντα» ή το «αρχαιολογικό στρώμα» τους, του όπως λέμε στην αρχαιολογία. 

Ήδη στην ελληνική εποχή του χαλκού, 5000 μεχρι 3000 χρόνια πριν από τις μέρες μας, άκμαζαν οι πρώτοι λαμπροί πολιτισμοί (κυκλαδικός, ελλαδικός, μινωικός και μυκηναϊκός). Έχει τεκμηριωθεί από την αρχαιολογική έρευνα η συχνή παραβίαση παλιών τάφων ήδη στην αρχαιότητα, με σκοπό την αφαίρεση των πολύτιμων αρχαίων αντικειμένων που συνόδευαν τις ταφές (κτερίσματα). Οι θολωτοί τάφοι της Μεσαράς της 3^ης και του α΄ μισού της 2^ης χιλιετίας π.Χ. αλλά και πολλοί άλλοι αρχαίοι τάφοι στον ελληνικό εθνικό χώρο όλοι ανακαλύφθηκαν και συλήθηκαν από τυμβωρύχους λαθρανασκαφείς.

6. Το 1979-1980 έγινε μεγάλη αρχαιοκαπηλία στο προανακτορικό νεκροταφείο (3000-1800 π.Χ.) της Μονής Οδηγήτριας στα Αστερούσια. Η υπηρεσία ξεκίνησε ανασκαφή μετά την αρχική σύληση, αλλά τη διέκοψε λόγω χειμώνα. Η λαθρανασκαφή επαναλήφθηκε το χειμώνα και την άνοιξη του 1980. Τον Ιούλιο επαναλήφθηκε η ανασκαφή. Τα αρχαία της αρχαιοκαπηλίας κατέληξαν στη Συλλογή του Μητσοτάκη στα Χανιά. Αργότερα «δωρίστηκαν» στο Μουσείο Χανίων. Στην εικόνα ο τάφος μετά τη λαθρανασκαφή.

7. Την προέλευση των αρχαίων επιβεβαίωσαν επίσημα οι αρχαιοκάπηλοι-συλλέκτες το 1993. Ο φάκελος της υπόθεσης αρχειοθετήθηκε στο Εφετείο Χανίων το 1993. Στην εικόνα ο κυκλικός τάφος μετά τον καθαρισμό του το 1980.

8. Πήλινο κύπελλο, 2500 π.Χ..

9.  Πολύχρωμο κύπελλο με λαβή, 2000 π.Χ.

10. Κύπελλο με πόδι, 2400 π.Χ.

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια της τρίτης χιλιετίας π.Χ., που σχεδόν όλα (σε ποσοστό 90%) όσα γνωρίζουμε είναι προϊόντα αρχαιοκαπηλίας (πολλά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Γουλανδρή) της Αθήνας). Η τιμή τους στην παράνομη αγορά αρχαίων είναι πολλαπλάσια των κλασικών αγαλμάτων.

Αντικείμενα κλοπής ήταν επίσης τα αναθήματα σε ιερά (στη Μινωική Κρήτη τα ιερά κορυφής (Κόφινας, περιοχή Σητείας κ.α., όπου στις λαθρανασκαφές μετείχαν ολόκληρα χωριά) και τα λατρευτικά σπήλαια (Δικταίο και Ιδαίο Αντρο κ.α.), αλλά και ιερά των ιστορικών χρόνων π.χ. το ιερό της Αθηνάς στους Αρκάδες – Αφρατί) όλα ανακαλύφθηκαν και συλήθηκαν από τους λαθρανασκαφείς).

Η αρχαιολογία και μαζί της η ιστορία Τέχνης ως επιστήμη γεννήθηκαν κυριολεκτικά μέσα από τη διαδικασία παράνομης συλλογής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης  από τους οικονομικά και πολιτικά ισχυρούς, εκπρόσωπους της άρχουσας ολιγαρχίας του πλούτου, που τα χρησιμοποιούσαν ως επίδειξη του γοήτρου τους. Οι Μέδικοι, ισχυροί τραπεζίτες στη Φλωρεντία της αναγεννησιακής Ιταλίας, δημιούργησαν τα πρώτα μουσεία με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα.

11.  Πρόχους, 2200 π.Χ.        12.  Αμφορέας, 2400 π.Χ.      13.  Πυξίδα με πώμα και τέσσερα πόδια.  Οι οπές ήταν για τη στερέωση  του πώματος 2500 π.Χ.     14.  Πολύχρωμος αμφορέας  διακοσμημένος με ρόδακα, 1800 π.Χ.        15.  Πέτρινο αγγείο με εγχάρακτη διακόσμηση, 2400 π.Χ.   16.  Πέτρινο κύπελλο από πολύχρωμη πέτρα, 2200 π.Χ.

Πρώτοι βέβαια οι ελληνιστικοί ηγεμόνες έδωσαν το παράδειγμα, αλλά οι Ρωμαίοι ήταν που ανέδειξαν τη βίαιη απόσπαση των αρχαίων από το φυσικό τους τόπο σε «επάγγελμα». Η Ρώμη γέμισε με αρχαία με προέλευση τη Μεγάλη Ελλάδα και τη Σικελία, αρχικά, και αργότερα από όλη την κλασική Ελλάδα και την ελληνιστική Ανατολή.

Άξιοι διάδοχοί τους ήταν οι ανατολικοί αυτοκράτορες (βυζαντινοί) που με τη σειρά τους γέμισαν την Κωνσταντινούπολη με αρχαία από όλη την αυτοκρατορία. Οι σταυροφόροι (με πρώτους τους Βενετούς) λεηλάτησαν με τη σειρά τους την Κωνσταντινούπολη μεταφέροντας στη Γαληνότατη πλήθος πολιτιστικών θησαυρών. 

Οι μεγάλες - και όχι μόνο αυτές - αυτοκρατορίες της Ευρώπης στον 17 και 18 αι. θεωρούσαν ότι τους πρόσθετε πολιτικό κύρος και επιρροή η απόκτηση, πάντοτε με βίαιο και παράνομο τρόπο πολλών αρχαιοτήτων, που ήταν τρόπαια κατακτητικών πολέμων τις περισσότερες φορές. Με αυτές κόσμησαν τα αυτοκρατορικά και βασιλικά Μουσεία των χωρών τους. Στο 19^ο αιώνα μπήκαν στο ευγενές «άθλημα» και οι Αμερικανοί.  Όλα τα μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής έχουν πλήθος ελληνικών και άλλων αρχαιοτήτων, που όλα έχουν προέλθει από λαθρανασκαφές και αρχαιοκαπηλίες.

Θα ΄λεγε κανείς ότι μετα το 2^ο Μεγάλο Πόλεμο και τις βαρβαρότητες που τον συνόδεψαν σε βάρος της ανθρωπότητας, με τη νέα διεθνή συνεργασία και συναντίληψη και με τους διεθνείς οργανισμούς (Ουνέσκο), θα άλλαζε η κατάσταση, αλλά δυστυχώς για τους ξενιτεμένους εθνικούς πολιτιστικούς θησαυρούς αυτό δεν συνέβη. Η παράνομη αιμορραγία  αρχαίων έξω από τις πατρίδες τους συνεχίστηκε, ακόμη και με μεγαλύτερη ένταση. Τον ρόλο που είχαν οι αυτοκράτορες και οι βασιλιάδες κατά τα προηγούμενα χρόνια ανέλαβαν οι εκπρόσωποι του νέου διεθνούς μεταπρατικού κεφαλαίου: έμποροι, βιομήχανοι, εφοπλιστές, αλλά και πολιτικοί. Κάποιοι μάλιστα έχουν επιβραβευθεί με την αναγόρευσή τους σε εθνικούς πολιτιστικούς ευεργέτες. Όλοι αυτοί είχαν την ανοχή ενός αδυνάτου κρατικού μηχανισμού και βρήκαν πρόθυμους συνεργούς και συμπαραστάτες, δυστυχώς και αρχαιολόγους, μερικοί από τους οποίους σταδιοδρόμησαν ως «αρχαιολόγοι των αρχαιοκάπηλων».


















17. Πολύχρωμα κύπελλα με λαβή, 1700 π.Χ.. Μινωικά, αλλά άγνωστης προέλευσης. Πιθανόν από τους σπηλαιώδεις τάφους στον Πόρο Ηρακλείου, όπου έχουν βρεθεί παρόμοια αγγεία. Στη συλλογή Μπορόφσκυ στην Ιερουσαλήμ. Η συλλογή συγκροτήθηκε από το 1965 κι ύστερα, αλλά είχε ξεχαστεί. Έγινε ευρύτερα γνωστή το 2001 όταν εκτέθηκε στην Καρλσρούη μαζί με μινωικά ευρήματα από όλα τα μουσεία της Κρήτης. Έτσι επισφραγίστηκε από το ελληνικό κράτος η ευρύτατη λεηλασία των αρχαιοτήτων.

18. Πολύχρωμος σκύφος με διακόσμηση ροδάκων. Από τη συλλογή Μπορόφσκυ, 2000-1900 π.Χ.   19. Μινωική λουτηροειδής λάρνακα άγνωστης προέλευσης από τη συλλογή Μπορόφσκυ. 1200 π.Χ.    20. Μινωικά χρυσά περιδέραια από τη συλλογή Μπορόφσκυ, 1500-1400 π.Χ.

Για την αρχαιοκαπηλία ως φαινόμενο έχουν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες από ειδικούς ανθρωπολόγους, κοινωνιολόγους και ψυχολόγους. Έχει ενδιαφέρον η άποψη ότι εύπορα οικονομικά άτομα που έχουν οντολογικό και συναισθηματικό κενό και μαζί λαιμαργία για όσα δεν έχουν, αλλά και φθόνο και ζήλια γι’ αυτούς που ήδη κατέχουν, επιδιώκουν να γεμίσουν το κενό τους με ξένα πράγματα, ανάμεσα στα οποία είναι και τα αρχαία που έχουν δημιουργηθεί από παλιότερους πολιτισμούς.

Όμως η αρχαιοκαπηλία έχει πάρει τις τελευταίες δεκαετίες πρωτόγνωρες διαστάσεις και αυξάνεται με αμείωτους ρυθμούς. Οι οργανωμένες κοινωνίες κατά τα σύγχρονα θεωρούμενα «πολιτισμένα» κράτη οφείλουν να πάρουν σοβαρά μέτρα ανακοπής του φαινομένου. Η καταστροφή που προξενείται στην κατανόηση της ζωής των ανθρώπινων κοινωνιών στα παλιότερα στάδια της ιστοριας τους είναι δυστυχώς μη αντιστρέψιμες.

Την ίδια στιγμή διατυπώνονται απόψεις ότι οι αρχαιοκαπηλικές δράσεις σε χώρες με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, αλλά φτωχές και οικονομικά καταπιεσμένες από το σύγχρονο διεθνή καπιταλισμό, μπορούν να σώσουν πολλές αρχαιότητες τους χαρίζοντας στους εύπορους κάτοικους των δυτικών χωρών τη δυνατότητα να απολαύσουν από κοντά πολλά εξαιρετικά αντικείμενα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Άλλοι επίσημοι κύκλοι από πολλά μουσεία της Δύσης και οι αρχαιοπώλες (δηλ. οι αρχαιοκάπηλοι) δεν δέχονται τις νόμιμες νομικές διεκδικήσεις χωρών όπως η Τουρκία, η Ελλάδα και η Ιταλία που απαιτούν τον επαναπατρισμό των κλεμμένων αρχαιοτήτων, που έχουν παράνομα εξαχθεί από τα εδάφη τους. Και βέβαια δεν δέχονται να στερηθούν οι δυτικές χώρες τα αρχαία που προέρχονται παράνομα από τις τρεις χώρες που αναφέραμε και ότι το αίτημα της επιστροφής δεν είναι λογικό.

Η πιο απάνθρωπη πτυχή του προβλήματος είναι η σύνδεσή της αρχαιοκαπηλίας με το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία, όπως έχει καταδειχθεί από τη δράση του «Ισλαμικού κράτους» στη Συρία (Παλμύρα) και το Ιράκ, με τη σιωπηλή ανοχή, αν όχι τη συνενοχή των ισχυρών της Δύσης. Από τις κοιτίδες του πολιτισμού η περισσότερο λεηλατημένη από την αρχαιοκαπηλία είναι το Ιράκ (αρχαία Μεσοποταμία). Στον «πόλεμο του Κόλπου» το 1991 λεηλατήθηκε βάρβαρα αυτή η άτυχη χώρα και περίπου 5000 αρχαία πήραν το δρόμο για τα μουσεία της Δύσης, όπου συνάντησαν τα χιλιάδες αδέλφια τους που είχαν την ίδια τύχη το 19^ο και στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ιστορία επαναλήφθηκε στον πόλεμο του 2003 (Σαντάμ Χουσεΐν) με τα ίδια δραματικά αποτελέσματα: οι πολεμικές επιχειρήσεις «ξύρισαν» κυριολεκτικά τα αρχιτεκτονικά μνημεία παμπάλαιων πολιτισμών, που ήταν διάσπαρτα στη χώρα και έγιναν στόχοι βομβαρδισμών.

21.  Πρόχους ρυθμού μπαρμποτίν, 2000 π.Χ.  στη συλλογή Μεταξά. Η συλλογή Μεταξά συγκροτήθηκε στο Ηράκλειο στη δεκαετία 1950-1960 από προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Δωρίσθηκε στη δεκαετία του 1990 στο ελληνικό δημόσιο και εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Μαλεβιζίου στο Γάζι και στο Μουσείο Ηρακλειου.

22.  «Τηγανόσχημο» σκεύος με εγχάρακτη διακόσμηση, 2600 π.Χ. στη συλλογή Γιαμαλάκη, που συγκροτήθηκε μετα τον 2^ο Πόλεμο στο Ηράκλειο από προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Το 1962 αποκτήθηκε από το ελληνικό δημόσιο. Τμήμα της εκτίθεται στο Μουσείο Ηρακλείου.

23.  Χάλκινο μικρό εγχειρίδιο με επίχρυση λαβή. 1800 π.Χ. Στη συλλογή Μητσοτάκη από τη λαθρανασκαφή της Μονής Οδηγήτριας, σήμερα στο Μουσείο Χανίων. 

Για την αντιμετώπιση του φαινομένου της αρχαιοκαπηλίας από τη διεθνή κοινότητα συνήφθησαν από το 1954 κε.  διεθνείς συμβάσεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομίας, με πρώτη τη Σύμβαση της Χάγης «για την Προστασία Πολιτιστικών Αγαθών  σε ένοπλες συρράξεις». Ακολούθησε η διεθνής σύμβαση του 1970 «για τα μέτρα απαγόρευσης και παρεμπόδισης της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης της κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών», που ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο το 1980. Η εφαρμογή των δυο συνθηκών δεν απέδωσε τα αναμενόμενα και το κακό δεν ανακόπηκε. Η συμπληρωματική Συνθήκη της Ρώμης το 1995 με ανάλογο περιεχόμενο υιοθετήθηκε από την Ελλάδα το 1998.

(Συνεχίζεται)



Ο Αντώνης Σπ. Βασιλάκης είναι αρχαιολόγος