Η Τουρκία ψάχνει και βρήκε κοίτασμα, η Ελλάδα φοβάται και αδρανεί

Καρυώτης Θεόδωρος

Μιλώντας προς τον τουρκικό λαό, ο Ερντογάν ανήγγειλε την ανακάλυψη στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας του μεγαλύτερου –όπως είπε– κοιτάσματος φυσικού αερίου στην ιστορία της χώρας. Ο ίδιος έκανε λόγο για ποσότητα 320 δισ. κυβικών μέτρων, ενώ σημείωσε ότι θα εκκινήσουν οι παραγωγικές διαδικασίες, που θα οδηγήσουν στην αξιοποίηση του κοιτάσματος από το 2023. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου βρίσκονται σε ύδατα βάθους 2.100 μέτρων στη ζώνη Tuna-1, 150 χιλιόμετρα (93,2 μίλια) από τις ακτές της Τουρκίας. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Το εύρημα βρίσκεται κοντά σε μια περιοχή, όπου συγκλίνουν τα θαλάσσια σύνορα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και όχι μακριά από το μπλοκ Neptune της Ρουμανίας. Αυτό, μέχρι τώρα, αποτελούσε το μεγαλύτερο εύρημα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα. Ανακαλύφθηκε πριν από οκτώ χρόνια από τις εταιρείες Petrom και Exxon. Μέχρι στιγμής, η Ρουμανία έχει ανακαλύψει μόνο φυσικό αέριο σε ρηχά νερά, ενώ τα βάθη της θάλασσας δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί. Μια εταιρεία που υποστηρίζεται από τον όμιλο Carlyle διεξάγει έρευνες επίσης στη Ρουμανία, με στόχο την άντληση φυσικού αερίου το 2021. Η Rosneft έχει εξερευνήσει στο ρωσικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας, αλλά χωρίς συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Δεν έχει σημασία το μέγεθος του κοιτάσματος και εάν είναι εκμεταλλεύσιμο ή όχι. Σημασία έχει ότι οι Τούρκοι βρήκαν φυσικό αέριο, ενώ εμείς ακόμη περιμένουμε. Όπως εξηγεί σε ένα σημαντικό άρθρο του ο Ζαχαρίας Μίχας:

Η ΑΟΖ της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα.

«Η ανακάλυψη στη Μαύρη Θάλασσα αναμένεται να ενισχύσει την τουρκική επιθετικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως ήδη φρόντισε να στείλει το μήνυμα ο Ερντογάν. Σε αντίθεση με την Τουρκία, στην Ελλάδα το ζήτημα της ανακάλυψης κοιτασμάτων αντιμετωπίζεται σχεδόν εχθρικά από το πολιτικό σύστημα. Δεν αντιδρούν μόνο κάποιοι γραφικοί ή/και χειραγωγούμενοι οικολόγοι, αλλά και συστημικοί πολιτικοί, οι οποίοι πίσω από “πράσινες” ευαισθησίες εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εισαγωγέων φυσικού αερίου και πετρελαίου».
Στα τέλη του 1986 η Τουρκία ανακήρυξε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα και κατέληξε σε συμφωνία με την τότε ΕΕΣΔ για οριοθέτηση ΑΟΖ χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της "μέσης γραμμής". Αργότερα, η Τουρκία άρχισε συνομιλίες με την Βουλγαρία και την Ρουμανία για το ίδιο θέμα, που κατέληξαν σε συμφωνίες παρόμοιες με εκείνη που είχε συνάψει με τους Σοβιετικούς.
Ο παραπάνω χάρτης δείχνει τη σημερινή κατάσταση στη Μαύρη Θάλασσα. Στη Μαύρη Θάλασσα το 1986 υπήρχαν τέσσερα κράτη. Η ΕΣΣΔ, η Τουρκία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Σήμερα τα κράτη έχουν αυξηθεί σε έξη: Ρωσία, Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γεωργία και Ουκρανία. (Ένας από τους λόγους που η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία ήταν ο πλούτος της ΑΟΖ της). Η Τουρκία όμως έκανε ένα τραγικό λάθος. Οριοθέτησε την ΑΟΖ με την τότε ΕΣΣΔ με τη μέθοδο της μέσης γραμμής (ίσης απόστασης), που τόσο αντιπαθεί. Αυτό θα της κοστίσει στην διαφορά της με την Ελλάδα, διότι ισχυρίζεται συνεχώς ότι η οριοθέτηση με την Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει βάσει της μέσης γραμμής, διότι το Αιγαίο Αρχιπέλαγος αποτελεί μια "ημίκλειστη θάλασσα", αποκρύπτοντας ότι η Μαύρη Θάλασσα είναι "κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα"!

Γεωπολιτική επιτυχία Τουρκίας

Η Τουρκία γνωρίζει ότι η θέση της, όσον αφορά στην ΑΟΖ, είναι πολύ αδύναμη και δεν εκστομίζει ποτέ αυτές τις τρεις λέξεις στις συνομιλίες της με όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1982. Αυτό άλλαξε μόνο όταν υπουργός εξωτερικών ήταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος είχε δώσει εντολή στον Παύλο Αποστολίδη όχι μόνο να αναφέρει την ΑΟΖ στις διαπραγματεύσεις αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο, την οποία είχαν ξεχάσει οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις.
Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι το κοίτασμα στην Μαύρη Θάλασσα, ανεξάρτητα από το μέγεθός του, αποτελεί μια γεωπολιτική επιτυχία της Τουρκίας. Εμείς δεν έχουμε κάνει ακόμα ούτε μια γεώτρηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Διαβάζαμε για τους υδρογονάνθρακες από τον Αντώνη Φώσκολο, τον Γιάννη Μπασιά, τον Ηλία Κονοφάγο και την Τερέζα Φωκιανού και ονειρευόμασταν τεράστια καρβέλια, αλλά μας πρόλαβε ο Ερντογάν και εμείς μείναμε στα όνειρα.
Βέβαια, ο Αντώνης Φώσκολος με άρθρο του στο SLpress σημειώνει για άλλη μια φορά: «Μήπως η Ελλάδα έχει περισσότερα κοιτάσματα φυσικού αερίου από πολλές χώρες εξαγωγείς φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν; Και μήπως τελικά η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα υδρογονανθράκων από όλες τις λεκάνες του κόσμου; Αν ναι, τότε η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας αυξάνεται εκθετικά, διότι γίνεται όχι μόνο ενεργειακός κόμβος μεταφοράς υδρογονανθράκων προς την Ευρώπη, αλλά και δυνητικά παγκόσμιος παραγωγός ενέργειας». Η συζήτηση αυτή δεν έχει πλέον αξία γιατί χάσαμε για τα καλά αυτό το τρένο.

Χάρτης Υδρογονανθράκων Α. Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας (Πηγή: Ιωάννης Μπασιάς, Ο ρόλος των υδρογονανθράκων για την ελληνική οικονομία, Foreign Affairs, The Hellenic Edition).

Η ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ

Η Ελλάδα έχει στην πράξη ανακηρύξει ΑΟΖ, πρώτα με την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία και μετά με την οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Όπως έγραψε ο Ευάγγελος Βενιζέλος: «Η ανακήρυξη της ΑΟΖ της Ελληνικής Δημοκρατίας στην οριοθετημένη με την συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου περιοχή γίνεται απευθείας εκ του νόμου με το άρθρο δεύτερο του κυρωτικού νόμου. Η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου έχει ως αντικείμενο τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ χωρίς καμία αναφορά στην έννοια της υφαλοκρηπίδας που ισχύει Ipso facto και ab initio, χωρίς να απαιτείται ανακήρυξη».
Η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών διέπεται από την UNCLOS, την οποία έχουν επικυρώσει, μέχρι σήμερα, 167 κράτη στον κόσμο. Το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) αναφέρει για την ΑΟΖ:
«Άρθρο 56 Δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη
1. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει:
α) κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους».
Όλα τα παράκτια κράτη του πλανήτη μας ασχολούνται με την ΑΟΖ. Η Κύπρος δεν αναφέρεται ποτέ στην υφαλοκρηπίδα. Το ίδιο ισχύει για το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Τα μόνα κράτη που ασχολούνται με την υφαλοκρηπίδα είναι αυτά, που λόγω της τεράστιας θάλασσας που διαθέτουν, μπορούν να ζητήσουν από τον ΟΗΕ να επεκτείνουν την ΑΟΖ τους πάνω από τα 200 ν.μ. και να διαθέτουν υφαλοκρηπίδα που να φτάνει τα 350 ν.μ. Η έκταση της Μεσογείου δεν επιτρέπει ένα τέτοιο μέγεθος υφαλοκρηπίδας. Έτσι το μέγεθος της υφαλοκρηπίδας συμπίπτει πάντα με αυτό της ΑΟΖ.
Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι όταν ένα κράτος οριοθετεί ΑΟΖ έχει αυτομάτως πλέον ανακηρύξει ΑΟΖ. Το Ισραήλ οριοθέτησε ΑΟΖ και δεν την ανακήρυξε ποτέ, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι το Ισραήλ διαθέτει ΑΟΖ. Είναι σημαντικό εδώ να τονισθεί ότι η UNCLOS δεν αναφέρει πουθενά τμηματική ανακήρυξη ΑΟΖ ή τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ.
Το πρόβλημα των οριοθετήσεων θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Ελλάδος και των γειτονικών της χωρών απετέλεσε επί μακρό χρονικό διάστημα μία παράπλευρη απώλεια των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η Ελλάδα διαθέτει θαλάσσια σύνορα με έξη κράτη: την Τουρκία, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Λιβύη, την Ιταλία και την Αλβανία. Είναι σημαντικό ότι η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη κατάφερε να κάνει, έστω και προβληματικές, οριοθετήσεις ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Η επόμενη πρέπει να γίνει με την Κύπρο.

Τραμπ, το μεγάλο μας πρόβλημα

Σε μια συνέντευξή του ο φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος εξηγώντας ποιος είναι ο Ερντογάν, έμμεσα περιέγραφε και τον πρόεδρο Τραμπ, όταν ανέφερε: «Έχουμε ένα άτομο που στρέφεται κυριότατα γύρω από τον εαυτό του και που βλέπει τους άλλους ως απειλή αν δεν δηλώσουν οπωσδήποτε υποταγμένοι. Έχουμε έναν άνθρωπο που μέσα στην ανασφάλειά του είναι παρορμητικός, έχει εξάρσεις εμπάθειας έντονες, προτιμά το μαύρο-άσπρο από τον δρόμο της προσοχής. Μοιραία όταν κλείνεσαι στον εαυτό σου για να νιώσεις ασφάλεια ως απειλούμενος, συσχετίζεις τα πάντα με εσένα και αιτιολογείς τα πάντα συνωμοσιολογικά. Μιλάμε για μια συμπεριφορά με το φωτοστέφανο της δυνάμεως».
Ο πρωθυπουργός πρέπει να αντιληφθεί ότι ο Τραμπ, σήμερα, είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από τον Ερντογάν. Αυτός επιθυμεί να λυθεί η ελληνοτουρκική διαφορά στο τραπέζι του διαλόγου και δεν επιθυμεί προσφυγή στην Χάγη, διότι γνωρίζει ότι ο φίλος του Ταγίπ δεν πρόκειται να ικανοποιηθεί από το αποτέλεσμα της Χάγης, όσο ευνοϊκή και εάν είναι η απόφαση για την Τουρκία. Με άλλα λόγια, όπως ανέφερε ο Κύπριος νομικός Άρης Πετάσης, θα πρόκειται όχι για νομική λύση αλλά για μια λύση η οποία θα είναι βούτυρο στο ψωμί της τουρκικής ασυδοσίας. Ο Ερντογάν θέλει να βάλει χέρι στους ελληνικούς και κυπριακούς υδρογονάνθρακες κάτι που δεν ενοχλεί καθόλου τον Ντόναλντ Τραμπ αλλά και την Καγκελάριο Μέρκελ.
Όπως μας εξηγεί ο Αλέξης Παπαχελάς: «Είναι ωστόσο πολύ επικίνδυνο να αποκοιμηθείς με την ψευδαίσθηση ότι ο αντίπαλος θα καταρρεύσει ένα πρωί. Γι’ αυτό πρέπει να μιλάμε, να μην κλείσουν ποτέ τα κανάλια επικοινωνίας και να μη δώσουμε την εντύπωση ότι είμαστε εμείς οι αδιάλλακτοι. Να λειτουργούμε αποφασιστικά και αποτρεπτικά, αλλά να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα που μας στήνει η Άγκυρα. Να κερδίσουμε χρόνο, που χρειαζόμαστε».