Το Αιγαίο Πέλαγος έγινε ξανά το κέντρο του κόσμου. Όσο και αν θέλαμε τις προηγούμενες δεκαετίες να ακολουθούμε ιδέες οι οποίες ήταν πολύ μικρές για να απεικονίσουν το ρόλο της Ελλάδας σε Βαλκάνια και Μεσόγειο, η πραγματικότητα έχει πάντα την τελευταία λέξη. Η ελληνοτουρκική κρίση προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η Ρωσία εξέδωσε NAVTEX από την α' φάση της ελληνοτουρκικής κρίσης για ασκήσεις με πραγματικά πυρά στην ΑΟΖ της Κύπρου (18-20 Αυγούστου 2020) ενώ λίγες μέρες πριν, η Γαλλία έστειλε τρία πολεμικά πλοία και δύο μαχητικά αεροσκάφη Rafale στην ελληνική υφαλοκρηπίδα ενισχύοντας την ανάδειξη των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων με άσκηση που έκανε μαζί με το ελληνικό ΠΝ. Οι ΗΠΑ πρόκειται να στείλουν το καινούριο ελικοπτεροφόρο που θα ενταχθεί στον 6ο Στόλο USS Woody Williams. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Αν συνυπολογίσουμε τις φήμες που θέλουν την Αίγυπτο να στέλνει και αυτή ένα πολεμικό πλοίο αλλά και τη γεωγραφική και πολιτική σύνδεση της ελληνοτουρκικής κρίσης με όσα συμβαίνουν στη Λιβύη όπου και εκεί η Τουρκία παρανομεί, τότε θα αντιληφθούμε πως τα ελληνοτουρκικά έχουν διεθνοποιηθεί και οι ελληνικές θέσεις αφορούν και άλλων χωρών συμφέροντα. Η περιφερειοποίηση των προβλημάτων και των ευκαιριών της Ελλάδας που έγινε μέσα από τη δημιουργία τριμερών συνεργασιών (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ -Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος – Ελλάδα, Κύπρος, Ιορδανία) αλλά και μέσα από πρωτοβουλίες εντός της ΕΕ σαν αυτήν που εγκιανιάστηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 2016 (EU Med Summit) ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από αυτήν που υιοθέτησε η Ελλάδα μετά την κρίση των Ιμίων και αφορούσε την περίφημη Διαδικασία της Μαδρίτης.
Η Γερμανία επιδεικνύει επίσης έντονο ενδιαφέρον για την περιοχή μας, το οποίο βέβαια ενδιαφέρον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί θετικό για τις ελληνικές θέσεις. Η Ελλάδα είναι επίσης εντός μιας πενταμερούς συνεννόησης η οποία απαρτίζεται από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Γαλλία, την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε συνδυασμό με τον Στρατηγικό Διάλογο Ελλάδας – ΗΠΑ του οποίου το πιο πρόσφατο στάδιο ολοκληρώθηκε στην Αθήνα στις 6 Οκτωβρίου 2019 όταν και Ελλάδα και ΗΠΑ υπέγραψαν την MDCA (Mutual Defense Cooperation Agreement). Από όλους τους δρώντες που ασχολούνται ενεργά στη Μεσόγειο, δύο είναι οι πιο σημαντικοί οι οποίοι και θα δημιουργήσουν τη νέα αρχιτεκτονική στη Μεσόγειο: Οι ΗΠΑ και η Γαλλία και η Ελλάδα με την Κύπρο οφείλουν να είναι με τη σωστή πλευρά της ιστορίας.
Οι ΗΠΑ με τη Γαλλία έχουν ιστορικούς δεσμούς που ξεπερνούν το Άγαλμα της Ελευθερίας και τα κοινά ιδανικά που οδήγησαν τις επαναστάσεις τους (Γαλλική Επανάσταση και Αμερικανική Επανάσταση). Σε δύο παγκόσμιους πολέμους οι δύο χώρες βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο ενώ και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Γαλλία με τις όποιες διαφοροποιήσεις της εντός του ΝΑΤΟ, αποτελούσε βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ. Το έτος 2019 και σύμφωνα με το United States Census Bureau, ο συνολικός όγκος εμπορικών συναλλαγών των δύο χωρών ανήλθε στα 95,5 δις $ περίπου και αν προσθέσουμε και τις υπηρεσίες, τότε ο όγκος αυτός αγγίζει τα 138 δις $ (στοιχεία από το State Department- Bilateral Relations Fact Sheet-Bureau of European and Eurasian Affairs). Η Γαλλία είναι σταθερά μέσα στους οκτώ κορυφαίους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης των ξένων επενδυτών στο Παρίσι. Ωστόσο οι οικονομικές σχέσεις των χωρών είναι πάντα μόνο ένα σκέλος. Η γεωπολιτική έχει αποδειχθεί οτι δεν στηρίζεται μόνο στις εμπορικές συναλλαγές.
Η συμπληρωματική σχέση ΗΠΑ - Γαλλίας στην Αφρική
Η Ουάσινγκτον φαίνεται πως θα προχωρήσει σε μια πολιτική που θα συνδέει το Pivot to Asia με την τάση που έχει αρχίσει να κερδίζει οπαδούς στις ΗΠΑ σε σχέση με την Κίνα και η οποία ακούει στο όνομα ''Decoupling''. Οι ΗΠΑ προσπαθούν με άλλα λόγια να μειώσουν την οικονομική αλληλεξάρτηση ΗΠΑ-Κίνας ούτως ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν ευκολότερα την κινεζική άνοδο καθώς το καθεστώς αλληλεξάρτησης μάλλον παγιδεύει τις ΗΠΑ και δίνει οφέλη στην Κίνα. Η Ουάσινγκτον δεν θα πετύχει να είναι η πρώτη δύναμη του 21ου αιώνα εάν δεν έχει σημαντικές συμμαχίες. Μια από τις συμμαχίες κλειδιά για τη νέα αμερικανική πολιτική έναντι της Κίνας, είναι η Γαλλία.
Η Κίνα έχει εισέλθει δυναμικά στην Αφρική εκμεταλλευόμενη το χάος πολλών αποτυχημένων κρατών αλλά και την φτώχεια η οποία σε συνδυασμό με την τεράστια πληθυσμιακή έκρηξη, καθιστούν τη Μαύρη Ήπειρο βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Η Κίνα και η Αφρική για το έτος 2018 είχαν συνολικό όγκο εμπορικών συναλλαγών περίπου 185 δις $, σύμφωνα με την έρευνα του John Hopkins ''China-Africa Initiative''.
Η Ανγκόλα, μια πολύ σημαντική χώρα για την Αφρική, είναι η πρώτη χώρα στην κατάταξη των αφρικανικών χωρών σε εξαγωγές στην Κίνα.
Η Αίγυπτος είναι η τρίτη χώρα στην κατάταξη των αφρικανικών χωρών, στις εισαγωγές από την Κίνα. Για να αντιληφθούμε το μεγάλο παιχνίδι ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων στην Αφρική, αρκεί να σημειώσουμε πως η Γαλλία έκανε Ξένες Άμεσες Επενδύσεις στην Ανγκόλα ύψους 8,7 δις ευρώ, καθιστώντας την πρώτη στο σχετικό πίνακα ΞΑΕ της Γαλλίας προς την Αφρική.
Η Νιγηρία ήταν η δεύτερη χώρα στον σχετικό πίνακα επωφελούμενη 8,6 δις ευρώ από τις γαλλικές ΞΑΕ. Η Κίνα έχει ουσιαστικά καταστήσει ''ενεργειακή'' βάση τη Νιγηρία η οποία σε λίγες δεκαετίες, θα ξεπεράσει σε πληθυσμό τις ΗΠΑ. Η Γαλλία είναι από την άλλη πλευρά, η χώρα που εγγυάται την αιγυπτιακή ασφάλεια, τόσο με την στρατιωτική της παρουσία στο Σαχέλ, όσο και με την πώληση γαλλικών οπλικών συστημάτων. Η Αίγυπτος είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής γαλλικών οπλικών συστημάτων στον κόσμο.
Συνολικά, η Γαλλία έχει δεκαπλασιάσει τις επενδύσεις της στην Αφρική από το 2000 έως το 2017 δείχνοντας οτι επιθυμεί να πρωταγωνιστήσει στις διεθνείς υποθέσεις μέσω της Μαύρης Ηπείρου. Όλα τα παραπάνω στοιχεία που παρέχει το γαλλικό υπουργείο εξωτερικών, συμοληρώνονται και από άλλους ιλιγγιώδεις αριθμούς που αφορούν τη γαλλική διείσδυση στην Αφρική. Πάνω από 38.000 γαλλικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Αφρική ενώ το 30% των ΞΑΕ στην Αφρική αφορά τη Βόρεια Αφρική με πρώτη χώρα το Μαρόκο.
Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ έχουν βρει στη Γαλλία τη δύναμη εκείνη που θα ανασχέσει την εντυπωσιακή κινεζική διείσδυση στη Μαύρη Ήπειρο. Oι ΗΠΑ έχουν εμπορικές συναλλαγές με την Αφρική της τάξης των 57 δις $ (στοιχεία του 2019 από το US Census Bureau). Επομένως, χρειάζονται έναν σύμμαχο ο οποίος τόσο με την οικονομική του διείσδυση, όσο και με την στρατιωτική του παρουσία (γαλλικές στρατιωτικές βάσεις σε αρκετές αφρικανικές χώρες) να μπορεί να ανακόψει την Κίνα.
Η Γαλλία και οι ΗΠΑ σε Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό
Οι ΗΠΑ πάντα αρέσκονταν στο να ενεργοποιούν τοπικές-περιφερειακής δυνάμεις στις περιοχές του κόσμου. Με τη Γερμανία να μην επιθυμεί να ακολουθήσει εδώ και αρκετά χρόνια τον αμερικανικό δρόμο (επιλέγοντας μια ανεξάρτητη διεθνή πολιτική χάρη στην οποία ενίσχυσε τις σχέσεις της με τη Ρωσία αλλά και με την Κίνα) και να μην δύναται να προβάλλει στρατιωτική ισχύ και τη Μεγάλη Βρετανία να ψάχνει ακόμη το νέο στρατηγικό της πλάνο μετά το Brexit, οι ΗΠΑ βλέπουν στη Γαλλία τη μοναδική δύναμη που θα μπορεί να συμπληρώνει τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μεσόγειο, καθώς οι ΗΠΑ επιθυμούν πλέον να εστιάσουν στην ανατολική Ασία, χωρίς όμως να απωλέσουν τη Μεσόγειο. Αναφορικά με τη Βόρεια Ευρώπη, ήδη λίγες μέρες πριν ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Mike Pompeo υπέγραψε με τον Πολωνό ομόλογό του Ενισχυμένη Αμυντική Συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Πολωνίας προκειμένου να διασφαλιστούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ στη Βορειοανατολική Ευρώπη. Αυτή η συμφωνία έρχεται λίγες βδομάδες μετά την ανακοίνωση των ΗΠΑ για αποχώρηση του 1/3 των αμερικανικών δυνάμεων που βρίσκονται στη Γερμανία στα πλαίσια του ΝΑΤΟ.
Η όποια αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη, αφήνει ένα κενό το οποίο μπορεί να να το γεμίσει η Γαλλία στο Νότο και η Πολωνία εν μέρει στο Βορρά. Όμως όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Ουάσινγκτον έχει επικεντρωθεί στην Ασία. Αν και είναι λιγότερο γνωστό, και εκεί οι ΗΠΑ με τη Γαλλία έχουν εταιρικές σχέσεις. Παρόλο που ο Λευκός Οίκος δε βοηθάει την γαλλοαμερικανική δυναμική, είναι θέμα χρόνου η Γαλλία με τις ΗΠΑ να αποκτήσουν σχέσεις και στην περιοχή άμεσου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ, την Ασία. Η Γαλλία διατηρεί βάσεις στο Τζιμπουτί και οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στο Τζιμπουτί, αφορούν άμεσα και τη γαλλική βάση.
Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Η Γαλλία έχει την προεδρία στο IONS (Indian Ocean Naval Symposium) στο οποίο θα προεδρεύει μέχρι το 2022. Γαλλία και ΗΠΑ δεν έχουν ακόμη επισημοποιήσει με κάποιο κείμενο τη σύγκλισή τους σε Ινδικό Ωκεανό και Νότια Σινική Θάλασσα, ωστόσο η Florence Parly από το 2019 στην επίσκεψή της στην Σιγκαπούρη, είχε δηλώσει πως η Γαλλία θα συνεχίσει να ασκεί τα δικαιώματα που παρέχονται από το Διεθνές Δίκαιο και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας στην περιοχή. Γαλλικά πλοία περνούν από τα Στενά της Ταϊβάν και από άλλες περιοχές που η Κίνα διεκδικεί παράνομα μέσα από τον περιβόητο Χάρτη των Εννέα Γραμμών. Ό,τι κάνουν οι ΗΠΑ στην περιοχή κάνει δηλαδή και η Γαλλία. Το Παρίσι έχει αρχίσει ήδη να βελτιώνει τις σχέσεις του με το Τόκιο και το Νέο Δελχί. Χώρες που αποτελούν πολύ κρίσιμες για την αμερικανική πολιτική στην Ασία. Μάλιστα, η Γαλλία πρωτοστατεί στη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας για συνεργασία στο κομμάτι κατασκευής υποδομών σε αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας προκειμένου να ανασχέσουν το κινεζικό OBOR.
Όπως αναπτύχθηκε παραπάνω, οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν κυριολεκτικά σχέσεις παγκόσμιου ενδιαφέροντος, όχι μόνο αυστηρά διμερούς ενδιαφέροντος ή μόνο στα πλαίσια των σχέσεων ΗΠΑ και ΕΕ. Οι ΗΠΑ στον σύγχρονο πολυπολικό κόσμο μπορούν να πετύχουν ρεαλιστικά μόνο έναν στόχο: Να γίνει η Ουάσινγκτον πρώτη μεταξύ ίσων (primus inter pares). Χωρίς τη συνδρομή ισχυρών συμμάχων που έχουν κοινούς ή συμπληρωματικούς στόχους σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ΗΠΑ δε θα καταφέρουν να αντιεμτωπίσουν την Κίνα. Είναι επομένως εύλογο, σε κάποιες περιοχές που οι ΗΠΑ επιλέγουν να κάνουν οικονομία δυνάμεων αναφορικά με την άμεση παρουσία τους, να αφήνουν χώρο σε δυνάμεις που δρουν υπέρ των αμερικανικών συμφερόντων.
Η Μεσόγειος δε θα αφεθεί από τις ΗΠΑ και η Γαλλία είναι η μόνη χώρα στην περιοχή που μπορεί να αναλάβει το ρόλο του κράτους-μοχλού (pivotal state) για χάρη των αμερικανικών συμφερόντων καθώς το Παρίσι λόγω της στρατιωτικής του ισχύος, μπορεί να μειώσει την ανησυχία των ΗΠΑ για το αμυντικό αδιέξοδο της ΕΕ. Η Ελλάδα είναι στη σωστή κατεύθυνση και σε αυτήν πρέπει να παραμείνει δεδομένων και των προβλέψεων που αφορούν τη Γερμανία μετά το 2021 και τις γερμανικές εκλογές, οι οποίες μόνο καλές δεν είναι για το Βερολίνο.
*Αλέξανδρος Δρίβας: Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)
=====================
Σχόλια