Ζω στην Ουάσινγκτον για σχεδόν μισό αιώνα και αισθάνομαι μεγάλη πικρία προς την δεύτερη πατρίδα μου για τον τρόπο που χειρίζεται τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ακόμα και σήμερα που η Τουρκία προκαλεί τους πάντες στην Ανατολική Μεσόγειο. Διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις υποστηρίζουν ότι δεν ασκούν φιλοτουρκική πολιτική αλλά φιλοαμερικανική πολιτική λόγω της γεωπολιτικής αξίας της Τουρκίας, που εδράζεται στο μέγεθος και τη γεωγραφική της θέση. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩΒέβαια, όπως ακολουθούν δυο μέτρα και δυο σταθμά αναφορικά με τις τουρκικές παραβιάσεις στο Αιγαίο, έτσι εφαρμόζουν δύο μέτρα και δύο σταθμά, όταν εξηγούν την σχέση τους με το Ισραήλ. Γνωρίζουν ότι το Ισραήλ είναι ένα κράτος μικρότερο της Ελλάδας περικυκλωμένο από αραβικά κράτη με τεράστιες ποσότητες πετρελαίου. Με τη λογική βάσει της οποίας υποστηρίζουν την Τουρκία θα έπρεπε να υποστηρίζουν τα Αραβικά κράτη και όχι το Ισραήλ, αλλά δεν το έπραξαν και υποστηρίζουν για διαφόρους λόγους το μικρό αυτό κράτος της Μέσης Ανατολής.
Ο ίδιος θα ωχριούσε, εάν έβλεπε την συμπεριφορά του σημερινού 45ου προέδρου της πατρίδας του. Σήμερα, η Ελλάδα πρέπει να παρακολουθεί με ιδιαίτερη αγωνία τις σπασμωδικές και αλλοπρόσαλλες αποφάσεις του Ντόναλντ Τραμπ που από την μία πλευρά διαμαρτύρεται έντονα για τις παρανομίες και παραβιάσεις της UNCLOS από τους Κινέζους στην Νότια Σινική Θάλασσα αλλά από την άλλη πλευρά αγνοεί παρόμοιες παρανομίες και παραβιάσεις του αυταρχικού φίλου του Ταγίπ Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από το 1947 με το Δόγμα Τρούμαν είμαστε, μετά το Ισραήλ, ο πιο πιστός σύμμαχος των Αμερικανών στην Ανατολική Μεσόγειο και με την επίβλεψη του δραστήριου Αμερικανού πρέσβη Τζέφρι Πάιατ συνδεθήκαμε περισσότερο από ποτέ μαζί τους με πρωθυπουργούς τον Αλέξη Τσίπρα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να αισθάνονται πολύ τυχερές που το Ισραήλ βρίσκεται στην γειτονιά τους.
Το κύριο πρόβλημα
Κάποιοι θα αντιτείνουν ότι το Ισραήλ ήταν πάντα στην γειτονιά μας, αλλά οι σχέσεις μας, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου, έχουν περάσει πολλές τρικυμίες. Το κλειδί για την βελτίωση των ελληνοϊσραηλινών σχέσεων το πρόσφερε ο αλαζών πρόεδρος της Τουρκίας που ανάγκασε την κυβέρνηση του Ισραήλ να μετατραπεί από φιλική σε πολύ εχθρική απέναντι στην Άγκυρα.Το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας στην ελληνοτουρκική διένεξη είναι ξεκάθαρα η στάση των ΗΠΑ που δεν έχει αλλάξει καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια. Οι Αμερικανοί, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τον Κυριάκο Μητσοτάκη, παίζουν το ίδιο τραγούδι στο βιολί τους λέγοντας στις ελληνικές κυβερνήσεις ότι δεν πρέπει να κάνουν μια μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ χωρίς να τα βρούνε με την Τουρκία, παριστάνοντας ότι δεν γνωρίζουν ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι, πάντα, μια μονομερής πράξη, όπως ακριβώς έκαναν και αυτοί το 1983.
Μια από τις πιο σημαντικές δηλώσεις, από αμερικανικής πλευράς, έγινε στις 27 Ιουλίου 2011 από τον βοηθό υπουργό Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον που δήλωσε, σε συνάντησή του με δημοσιογράφους στην Αθήνα, ξεκάθαρα την απαράδεκτη αυτή δήλωση: «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγονται μονομερή βήματα. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των χωρών για την ανακήρυξη αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, αλλά... δεν νομίζουμε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδος να το πράξει χωρίς πλήρη συνεργασία με τους γείτονές της, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης».
Ο εκλεκτός "φίλος" Πάιατ
Οι δύο τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις φαίνεται ότι δεν έχουν αντιληφθεί ότι η διατύπωση αυτή του Γκόρντον παραβιάζει την UNCLOS και πρέπει ο κύριος Νίκος Δένδιας να ζητήσει από τον εκλεκτό του φίλο Τζέφρι Πάιατ να αποσύρει άμεσα η κυβέρνηση του αυτή τη δήλωση και να ζητήσει από την πρέσβη μας στην Ουάσινγκτον να ενημερώσει σχετικώς το State Department. Κανένα κράτος ή ομάδα κρατών δεν έχει το δικαίωμα να ισχυρισθεί ότι κάποιο παράκτιο κράτος δεν μπορεί να ανακηρύξει την δική του ΑΟΖ, γιατί αν και πότε ένα παράκτιο κράτος αποφασίσει να ανακηρύξει τη δική του ΑΟΖ ανήκει εντελώς στη δική του δικαιοδοσία.Έτσι χάρηκα ιδιαίτερα από την στροφή του καθηγητή Χρίστου Ροζάκη, πατριάρχη της υφαλοκρηπίδας, σχετικά με την ΑΟΖ. Είναι γνωστή η επιστημονική διαμάχη μου μαζί του για την αξία της ΑΟΖ που κατέληξε σε ένα debate που οργάνωσε το περιοδικό Economist το με το γνωστό αποτέλεσμα. Ήταν μια μεγάλη ικανοποίηση για μένα, όταν σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα "Καθημερινή" έγραψε: «Αν για την υφαλοκρηπίδα ακολουθείται πια το κριτήριο της απόστασης από την ακτή, a fortiori, αυτό ισχύει για την AOZ, η οποία αποτελεί μια πιο ειλικρινή εκδοχή της ικανοποίησης των παράκτιων κρατών για την απόκτηση δικαιωμάτων στη θάλασσα».
Έκθεση της CIA
Εκείνο που πρέπει να αντιληφθούμε είναι ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν ανακήρυξε ΑΟΖ, διότι της άρεσαν οι τρεις αυτές λέξεις. Πριν υπογραφεί το προεδρικό διάταγμα από τον Πρόεδρο Ρέιγκαν το 1983 συντάχθηκαν διάφορες μελέτες που ανέλυαν την αξία της ΑΟΖ για τις ΗΠΑ. Μια από τις σημαντικότερες ήταν αυτή της CIA, που σε 33 σελίδες κατέγραφε όλα τα θετικά και αρνητικά σημεία της νέας έννοιας της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, και κατέληγε στο εξής συμπέρασμα:Οφέλη για τις ΗΠΑ από ανακήρυξη ΑΟΖ
Υπάρχουν δύο σημαντικοί τομείς , στους οποίους η δημιουργία μιάς ΑΟΖ θα προσφέρει οφέλη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ένα είναι η πραγματική δικαιοδοσία στους πόρους που θα περιλάμβανε. Το άλλο είναι το πολύτιμο προηγούμενο που θα μπορούσε να δημιουργηθεί όσον αφορά στη διαμόρφωση του περιεχομένου της ΑΟΖ ως χαρακτηριστικό του διεθνούς δικαίου.
Η δημιουργία της ΑΟΖ θα επηρεάσει τη αμερικανική αλιεία και την δικαιοδοσία των ΗΠΑ στη υφαλοκρηπίδα. Θα φέρει υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών πρόσθετες οικονομικές πηγές των ωκεανών μέσα στα 200 ναυτικά μίλια των ακτών των ΗΠΑ. Επίσης, θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική μας δύναμη στον τομέα της αλιείας.
Θα καθιστούσε σαφές ότι η αμερικανική αρμοδιότητα και ο έλεγχος των ορυκτών του θαλάσσιου βυθού πέρα από την υφαλοκρηπίδα εκτείνεται σε 200 ναυτικά μίλια, συμπεριλαμβανομένων των υδρογονανθράκων, των πολυμεταλλικών σουλφιδίων και των κρουστών κοβαλτίου/μαγγανίου που μπορεί να έχουν σημαντική εμπορική αξία στο μέλλον καθώς και χρήσεις ενέργειας από τους ανέμους, την παλίρροια, τα κύματα και την μετατροπή της θερμικής ενέργειας. Τέλος, σύμφωνα με την UNCLOS, το παράκτιο κράτος μπορεί να καθιερώσει σημαντική δικαιοδοσία για τη ρύπανση και τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα στην ΑΟΖ.
Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος
Υποψιάζομαι ότι, δυστυχώς, μία παρόμοια λεπτομερής έκθεση για την αξία της ελληνικής ΑΟΖ δεν βρίσκεται στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της πατρίδας μας και θα πρότεινα στον Έλληνα πρωθυπουργό να συστήσει μια ομάδα εργασίας με επικεφαλής τον καθηγητή και βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Άγγελο Συρίγο.Τέλος, υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα παράμετρος της ελληνοτουρκικής διένεξης, που σχετίζεται με τη θέση της CIA για το θέμα των υδρογονανθράκων του Αιγαίου. Σε μια απόρρητη έκθεσή της που συντάχθηκε το 1984 με τίτλο "Μνημόνιο", και απεκάλυψε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου, αναλύονται όλα τα θέματα της ελληνοτουρκικής διαφοράς, όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από τα 6 στο 12 ν.μ., ο εναέριος χώρος, η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και η στρατικοποίηση μερικών ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
Όσον αφορά στο θέμα της υφαλοκρηπίδας οι συντάκτες της έκθεσης προσπαθούν να τηρήσουν μία ουδέτερη θέση και αποφεύγουν να ασχοληθούν με την έννοια της ΑΟΖ, αλλά προβαίνουν και σε μια πολύ σημαντική και κρίσιμη διαπίστωση, ότι δεν υπάρχουν σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων στο Αιγαίο Πέλαγος. Από ό,τι είμαι σε θέση να γνωρίζω, αυτή η αμερικανική θέση δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Τούρκοι ξεκίνησαν την ιδέα της "Γαλάζιας Πατρίδας" δίνοντας έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αμερικανοί και Τούρκοι συγκλίνουν
Στο θέμα που συμφωνούν απόλυτα οι Αμερικανοί με τους Τούρκους, είναι αυτό της επέκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από 6 ν.μ. σε 12 ν.μ., γιατί τότε όλα τα στενά μεταξύ της Μεσογείου και των Δαρδανελίων θα εξαφανίζονταν. Βέβαια παραδέχονται ότι η Ελλάδα, βάσει της UNCLOS, έχει μεν δικαίωμα χωρικών υδάτων πλάτους 12 ν.μ., αλλά δεν μπορεί να κλείσει με αυτή την ενέργεια θαλάσσιους διαδρόμους.Η Ελλάδα αντίθετα υποστηρίζει ότι οι κανόνες της αβλαβούς διέλευσης δεν δημιουργούν προβλήματα στα τουρκικά πλοία και ότι η ίδια, που διαθέτει έναν ογκώδη εμπορικό στόλο, δεν έχει κανένα συμφέρον να περιορίσει την ελευθερία των θαλασσών. Η Αμερική αντιτείνεται ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να δημιουργήσει διαδρόμους των στενών της για να περνούν τα πλοία, διότι το Αιγαίο, βάσει του Δίκαιου της Θάλασσας δεν είναι αρχιπέλαγος και δεν αποδέχεται καθόλου το δικαίωμα της Ελλάδας να ορίσει στενά.
Μια άγνωστη πτυχή
Πριν μερικά χρόνια, όταν οι Αμερικανός εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών αναγκάσθηκε να απαντήσει σε ερώτηση του Μιχάλη Ιγνατίου για τις χιλιάδες παραβιάσεις του εναερίου χώρου της Ελλάδας από την Τουρκία, μετά από διάφορες δικαιολογίες πρόσθεσε κάτι που οι Αμερικανοί παπαγαλίζουν εδώ και 40 χρόνια: «Η πολιτική μας είναι ότι επί μακρόν έχουμε καλέσει την Ελλάδα και την Τουρκία ως σύμμαχοι του ΝΑΤΟ να συνεργαστούν για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα».Οι Αμερικανοί επισημαίνουν επίσης ότι η Τουρκία από μακρού έχει προειδοποιήσει την Ελλάδα ότι η αύξηση των χωρικών της υδάτων στο Αιγαίο θα αποτελεί casus belli, αλλά οι Αμερικανοί αποφεύγουν να λάβουν θέση σε αυτό το θέμα. Υπάρχει και μια άγνωστη πτυχή των ελληνοαμερικανικών σχέσεων που αφορά στην επέκταση του εναέριου χώρου μας από τα 6 ν.μ. στα 12 ν.μ.
Οι Αμερικανοί μας έχουν ενημερώσει, με έντονο τρόπο, ότι δεν θα αποδεχτούν την επέκταση του εναερίου χώρου μας στα 12 .ν.μ. Βέβαια δεν αποδέχονται ούτε το εύρος των 10 ν.μ., διότι πιστεύουν ότι τα χωρικά ύδατα και ο εναέριος χώρος πρέπει πάντα να συμπίπτουν. Έτσι δεν σέβονται, για πολλές δεκαετίες το ελληνικό εναέριο χώρο των 10 ν.μ.
Τέλος, το μνημόνιο της CIA, που αναφέραμε παραπάνω, στην σύνοψη του επισημαίνει:
«Έτσι, ενώ η σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία είναι πιθανότερο να προκληθεί από μια στρατιωτική αντιπαράθεση στη Κύπρο, θα μπορούσε να επεκταθεί στο Αιγαίο και πιθανώς στην Θράκη – μόνο και μόνο γιατί οι Έλληνες αναγνωρίζουν το ευκρινές στρατιωτικό πλεονέκτημα της Τουρκίας σε μια σύγκρουση που θα περιορίζεται μόνο στην Κύπρο. Οι Έλληνες θα έχουν μια μικρή υπεροχή σε εναέριες εμπλοκές στο Αιγαίο και θα κρατήσουν τις θέσεις τους στη θάλασσα. Στα σύνορα με την Θράκη, το πολύ δύσκολο έδαφος θα αντισταθμίσει την υπεροχή της Τουρκίας σε στρατό ξηράς και ο πόλεμος εκεί μάλλον θα τελειώσει με στασιμότητα».
Σχόλια