Από το “έθνος του κράτους” στο “έθνος της κοινωνίας”

Γιώργος Κοντογιώργης

Στο τέλος του περασμένου Νοεμβρίου είχα συμμετάσχει σε μία εκδήλωση του Συμβουλίου της Ευρώπης με τίτλο “Παγκόσμιο forum για τη δημοκρατία”. Διαπίστωσα εκεί ότι η έγνοια ήταν πώς θα καταξιώσουν και νομιμοποιήσουν τις ΜΚΟ σαν την πεμπτουσία της δημοκρατίας! Τις οργανώσεις που διακινούν καθόλα ύποπτες συναλλαγές και οικειοποιούνται τον δημόσιο χώρο. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Παράλληλα, έγνοια τους ήταν επίσης να επιβάλλουν σιωπητήριο στην κοινωνία, να ελέγξουν τον πολίτη που κινείται ανεξέλεγκτα στο Διαδίκτυο και λέει ό,τι θέλει. Αυτή η απελευθέρωση του λόγου των πολιτών εκλαμβάνεται ως μείζων κίνδυνος για τους κρατούντες. Προφανώς, σκεφτόντουσαν ότι όταν υπήρχε μόνο τα παραδοσιακά Μίντια μπορούσαν να ελέγξουν τα πράγματα και να περιορίσουν το λόγο του πολίτη στο καφενείο.

Αντί να προσπαθούν να ελέγξουν την αυτονομία του πολίτη να εκφέρει τον λόγο του, έστω και εξωθεσμικά μέσω του διαδικτύου, έθεσα το ζήτημα να ενσωματώσουμε τον πολίτη στο πολιτικό σύστημα, ώστε να αλλάξει και η ατζέντα του. Να παρεμβαίνει δηλαδή γι’ αυτό που θα αποτελεί αντικείμενο απόφασης στο πολιτικό σύστημα και όχι επί παντός επιστητού.
Η πρότασή μου αντιμετωπίστηκε με πλήρη “αγαπητική” σιωπή. Θέλουν να κρατήσουν το πολιτικό σύστημα υπό τον έλεγχό τους. Η κοινωνία, ως ιδιώτης, να μη μπορεί να εκφράζεται πέραν από τις ανοχές της. Τούτο έχει γίνει εφικτό μέχρι σήμερα με το να κρατούν την κοινωνία εγκιβωτισμένη στις αντιλήψεις και στο πολιτικό σύστημα του 18^ου αιώνα. Αυτή η αντιδραστική αντίληψη των πραγμάτων, έχει ήδη εξαντλήσει τα όριά της.
Και εδώ έρχεται να διαψευσθεί η παραφιλολογία των “οργουελιανών” που ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία είναι το μεγάλο κακό, ο “Μεγάλος Αδελφός” της ζωής μας. Προσέξτε: Η τεχνολογία είναι ένα ουδέτερο μέσον. Το ζήτημα είναι ποιος το ελέγχει. Κι αυτό κρίνεται από το άλλο ερώτημα: ποιος κατέχει το οικονομικό και ιδίως πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια εάν το πολιτικό σύστημα ανήκε στην κοινωνία, έστω κατά τον τρόπο της αντιπροσώπευσης, αυτή θα αποφάσιζε για τις χρήσεις και τις καταχρήσεις της τεχνολογίας.
Ποιος θα τολμούσε να χρησιμοποιεί την τεχνολογία κατά τον τρόπο που φαντασιωνόταν ο καθόλα συμπαθής Όργουελ. Αυτός θεωρούσε, όπως και το σύνολο της νεοτερικής διανόησης, ότι όλα μεταβάλλονται σε αυτόν τον κόσμο, εκτός από το πολιτικό σύστημα. Όταν λοιπόν περιγράφεις μόνο το γεγονός χωρίς να αγγίζεις το σύστημα σημαίνει ότι κατατρομάζεις την κοινωνία και της λες “κάτσε στα αυγά σου και ιδιώτευσε και μην μπαίνεις στα πράγματα”. Διότι εντέλει είσαι φορέας του κακού για τον εαυτό σου.

Κινητήριος δύναμη της προόδου

Εάν οδηγηθούμε σε αυτό που θεωρώ αναπότρεπτο, δηλαδή στη συγκρότηση μικρών ή μεγάλων “δήμων” στο διαδίκτυο, σημαίνει ότι η αντιπροσώπευση και η δημοκρατία αναπότρεπτα θα συναντηθεί εκ νέου με το έθνος. Όπως το έθνος αποτέλεσε για τις νεότερες κοινωνίες που εξήρχοντο από την απολυταρχία μοχλό προόδου, έτσι και τώρα η μετάβαση στην αντιπροσωπευτική ή στη δημοκρατική πολιτεία θα εδραστεί στην πολιτισμική συνοχή που χορηγός της είναι η εθνική συνείδηση. Και τούτο διότι η εποχή μας για πολύ ακόμη θα ζει τη φάση της κρατοκεντρικής της σύνταξης (δηλαδή της συνάρθρωσης του κόσμου σε κράτη) πράγμα που σημαίνει ότι το πολιτικό σύστημα θα δύναται να δομείται μόνο στο εσωτερικό ενός εκάστου κράτους και όχι σε διακρατικό επίπεδο.
Αν οι ιδεολόγοι της διεθνούς των αγορών (τα διανοητικά προσαρτήματα που μηρυκάζουν ό,τι κατασκευάζει ο ηγεμόνας) καταπολεμούν το έθνος είναι γιατί τρομάζουν μπροστά στην προοπτική η πολιτισμική αυτή βάση των κοινωνιών να αποτελέσει την αφετηρία της αντίστασης και εντέλει το θεμέλιο της δημοκρατίας. Γνωρίζουν καλά ότι η εθνική-πολιτισμική συλλογικότητα είναι κινητήριος δύναμη της προόδου και της αντίστασης στις αρπάγες των αρχόντων του κόσμου.
Εάν λοιπόν οι κοινωνίες αξιώσουν τη μετάβαση στην αντιπροσώπευση ή στη δημοκρατία, το έθνος θα επανέλθει ως η ρίζα, πάνω στην οποία θα στηριχθεί το νέο πολιτικό σύστημα. Τότε θα εγερθεί το ζήτημα της ευθύνης για το έθνος, δηλαδή για το ποιος νομιμοποιείται να αποφασίζει για τις τύχες της κοινωνικής συλλογικότητας. Οπότε απέναντι στο “έθνος του κράτους” θα ορθωθεί το “έθνος της κοινωνίας”. Γιατί θα είναι η κοινωνία που θα ενσαρκώνει και κατ’επέκταση θα εκπροσωπεί το έθνος, και όχι ο κάτοχος του κράτους από κοινού με τους εταίρους του, τη διεθνή των αγορών.
Στο μέτρο που σε επίπεδο πολιτικής δυναμικής αυτή η προοπτική φέρνει την ανάσα της κοινωνίας κοντά στους κρατούντες, αυτοί εντείνουν την πολεμική τους κατά του έθνους, με σκοπό τη διάρρηξη της πολιτισμικής ταυτότητα-ενότητας των κοινωνιών. Αυτό είναι το μείζον θέμα που εγείρει η μετάβαση στην εποχή της τεχνολογίας της επικοινωνίας. Αυτό που θα έρθει μετά από τον εθισμό της κοινωνίας και την εξοικείωση όλων των θεσμών και της ίδιας της τεχνολογίας στο καινούργιο περιβάλλον που δημιουργεί η πανδημία.