Η παγκοσμιοποίηση χωρίς όρια και κανόνες έκανε τον κύκλο της: Το έθνος-κράτος κερδισμένο ως μονάδα δράσης

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ 
Σε πολύπλοκα προβλήματα αρκετές είναι οι φορές που οι λύσεις είναι απλές. Την ώρα που λαμβάνει χώρα το χάος, τείνουμε να θεωρούμε πως η χαοτική κατάσταση θα υπάρχει στο διηνεκές.
Η ανθρώπινη συμπεριφορά όμως, όταν τελειώνει μια κρίση είναι πολύ πιο προβλέψιμη. Προσπαθεί να κάνει τα πάντα για να μην επαναληφθεί η ίδια ακριβώς κατάσταση που δημιούργησε την κρίση. Οτιδήποτε αγγίζει την υγεία, αγγίζει την καρδιά της οικονομίας και της παραγωγής.
<!-- /21712894858/side_8

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου είχε ήδη αποτύχει πολύ πριν εμφανιστεί καν ο H1N1, πόσο μάλλον ο νέος κορονοϊός. Οι κανόνες του διεθνούς εμπορίου θα αλλάξουν δραματικά. Για να γίνουμε περισσότερο ακριβείς, θα επιταχυνθούν οι εξελίξεις που λάμβαναν χώρα πριν από την εξάπλωση της πανδημίας. Ο κόσμος θα ”κλείσει” περισσότερο και οι πολιτικές των ανοικτών θυρών θα είναι μισάνοικτες.

• Η παραγωγή στα χέρια της τεχνολογίας

Γνωρίζουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη Α.Ι. έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από όσο πιστεύαμε και ότι χώρες που ηγούνται της παγκόσμιας οικονομίας διαθέτουν robots που μπορούν να συνεισφέρουν στην παραγωγή. Οι επιδημίες που απειλούν την ομαλή ροή της οικονομίας θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αν η παραγωγή λειτουργεί ανεπηρέαστη παρά τις επιδημίες.
Η πρόοδος της τεχνολογίας βέβαια θα δημιουργήσει ένα άλλο πρόβλημα το οποίο με έναν επιφανειακό υπολογισμό περιγράφεται ως: αύξηση του πληθυσμού, μείωση θέσεων εργασίας. Για να υπάρχει προσφορά, πρέπει να υπάρχει ζήτηση και για να υπάρχει ζήτηση, πρέπει να υπάρχει αγοραστική δύναμη ικανή να καταναλώνει όσα προσφέρονται.
Μια πρόκληση που ανατέλλει είναι σίγουρα η προαναφερθείσα. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

• Ο προστατευτισμός που έρχεται να κάνει ”εξυγίανση”

Ο προστατευτισμός ή αλλιώς μερκαντιλισμός έχει τη δική του ιστορία στην ιστορία της εμπορικής δραστηριότητας.
Ο Κέυνς μας ενημέρωσε πως το ”κλείσιμο” του εμπορίου οδηγεί σε πολέμους. Παρόλα αυτά, προκειμένου να υπάρξει οικονομικό στάδιο απογείωσης, ο προστατευτισμός έστω και βραχυπρόθεσμα, οδηγεί σε ανάπτυξη.
Πώς θα έλθει όμως ένας προστατευτισμός σήμερα; Μέσα από ποιοτικούς περιορισμούς. Όπως θα δούμε στις αρχές του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, οι ποσοτικοί περιορισμοί (απαγόρευση εμπορίας ποσοτήτων αγαθών μέχρι κάποια ποσότητα) και οι ποιοτικοί περιορισμοί (για παράδειγμα η εμπορία αγαθών που έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά) απαγορεύονται.

• Τι γίνεται όμως όταν για λόγους ανωτέρας βίας και για τη μη εξάπλωση επιδημιών χρειαζόμαστε κάτι σαν έναν νέο κατάλογο ISO;

Οι χώρες της Ασίας θα υποστούν μεγάλο πλήγμα από κάτι τέτοιο καθώς οι συνθήκες υγιεινής δεν τηρούνται ως επί το πλείστον. Αυτό σημαίνει πως οι εξαγωγές τους θα είναι πιο ακριβές καθώς για να τηρούνται οι συνθήκες υγιεινής κατά την παραγωγή, θα χρειαστεί να ανέβει το κόστος παραγωγής του εκάστοτε προϊόντος.
Η βιομηχανία που λειτουργεί γύρω από τα τρόφιμα θα εμποδίσει την πρόσβαση πολλών αναπτυσσόμενων χωρών σε αγορές ανεπτυγμένων χωρών καθώς τα αγροτικά προϊόντα και τα τρόφιμα συνιστούν προϊόντα στα οποία υποτίθεται έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα. Η Κίνα και η Ινδία οι οποίες σύμφωνα με τις προβλέψεις το 2050 θα είναι στην 1η και στην 2η θέση της παγκόσμιας οικονομίας αντίστοιχα, θα υποστούν μεγάλο πλήγμα.

• Η πράσινη ανάπτυξη θα συνδεθεί με την οικονομία της υγείας

Άρθρα και αναφορές σε μελέτες που έχουν γίνει από κορυφαίους οργανισμούς ενημέρωσης και ανάλυσης δείχνουν ότι αιτίες εξάπλωσης ιών φαίνεται πως συνδέονται και με την ανθρώπινη ”εισβολή” σε οικοσυστήματα. Η περιβαλλοντική κρίση φαίνεται ότι συνδέεται με την ανθρώπινη υγεία πολύ πιο άμεσα από ό,τι θεωρούσαμε.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η πράσινη ανάπτυξη φαίνεται πως θα συνδεθεί με την ανθρώπινη υγεία και μαζί θα μετατραπούν στον άξονα γύρω από τον οποίον θα κινείται η διεθνής οικονομική δραστηριότητα.

• Οι ποιοτικοί περιορισμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω θα πολλαπλασιαστούν καθώς θα στοχεύουν στην προστασία της ανθρώπινης ζωής η οποία είναι η πρώτη που προστατεύεται από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Κυρώσεις, πρόστιμα και δασμοί με αιτιολογία την μόλυνση του περιβάλλοντος έχουν ήδη επιβληθεί σε μεγάλες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες και όχι μόνο. Σε κάθε περίπτωση, κερδισμένος οικονομικά στον κόσμο που θα δημιουργηθεί θα είναι εκείνος που θα μπορεί να χειρίζεται την τεχνολογία με τρόπο τέτοιο ώστε να μην επηρεάζεται η ανθρώπινη υγεία. Ο τομέας της ασφάλισης εμπορευμάτων θα είναι πολύ πιο ανεπτυγμένος.

• Ο κόσμος της ασφάλειας και της άμυνας

Την επόμενη μέρα οι σχεδιασμοί που αφορούν την αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτων αναγκών δεν γίνεται να λείπουν από τον πάντα καχύποπτο τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.
Αν κάτι μπορεί να γίνει κατά τύχη, τότε θα μπορεί να γίνει και εσκεμμένα.
Ο Pascal Boniface στο έργο του ”Οι Πόλεμοι του Αύριο” έχει ενδελεχώς αναδείξει τα ζητήματα βακτηριολογικών και βιολογικών πολέμων. Η τρομοκρατία του μέλλοντος, μπορεί να είναι και η διασπορά ενός ιού. Οι έλεγχοι θα ενταθούν και προχωρήσουν σε όλα όσα ονομάζουμε ”βιομετρικά”.
Καλώς ή κακώς, το κοινωνικό συμβόλαιο στο οποίο ανανεώνει η ανθρωπότητα την υπογραφή της ανά εποχή στην ίδια της την ιστορία, έχει την ασφάλεια ως πιο σημαντική από την ελευθερία. Φοβόμαστε περισσότερο τους κινδύνους από ό,τι αγαπούμε τις ευκαιρίες, ως τρωτό είδος. Ο τομέας της υγείας θα γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του αντίστοιχου της ασφάλειας.

• Η παγκοσμιοποίηση δεν θα εξαλειφθεί, όμως θα αποκτήσει όρια

Η μεγάλη συζήτηση που λαμβάνει χώρα παράλληλα με το σοκ της εξάπλωσης της επιδημίας έχει να κάνει με τη θέση που θα έχει το έθνος-κράτος στον κόσμο που θα έχει προκύψει από την καταπολέμηση μιας επιδημίας και του οικονομικού μετασχηματισμού που θα τον ακολουθήσει.
Υπάρχουν πολλά ζητήματα που θα γίνουν προκλήσεις. Ας δούμε για παράδειγμα τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες βάσει των οποίων λειτουργεί νομικά, πολιτικά και οικονομικά η ΕΕ. Ελευθερία κίνησης αγαθών, ανθρώπων, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Οι τρεις από τις τέσσερις ελευθερίες (εκτός αυτής των κεφαλαίων) θα επηρεαστούν άμεσα.
Αν όμως οι τιμές τροφίμων αυξηθούν καθώς θα γίνονται εξαντλητικοί υγειονομικοί έλεγχοι και τα standards θα γίνουν πολύ αυστηρά, τότε αυτό σημαίνει ότι πολλοί αγρότες που δεν θα πληρούν τις προδιαγραφές, θα αναζητήσουν την μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική. Αν όμως οι μαζικές μεταναστεύσεις βοηθούν την εξάπλωση επιδημιών, τότε δημιουργείται ένα αδιέξοδο.
= Η παγκοσμιοποίηση φαίνεται να μην μπορεί να εξαλειφθεί. Θα ήταν τελείως άτοπο να μιλήσουμε με βαριές λέξεις όπως ”το τέλος της παγκοσμιοποίησης”. Ειδικά όταν μια εξάπλωση μιας επιδημίας βρίσκεται σε παγκόσμια κλίμακα.
Ωστόσο, το έθνος-κράτος σαν μονάδα δράσης στη διεθνή πολιτική, φαίνεται να είναι κερδισμένο καθώς όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω δείχνουν πως η παγκοσμιοποίηση χωρίς όρια και κανόνες έκανε τον κύκλο της σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο κόσμος της άνευ όρων παγκοσμιοποίησης και των χαοτικών και άτοπων αφηγημάτων περί ”αυτορρύθμισης” των πάντων ολοκληρώθηκε σε μια καραντίνα που λαμβάνει χώρα κυρίως για την ανακούφιση και ενίσχυση των εθνικών συστημάτων υγείας.
(*) Αλέξανδρος Δρίβας, Research Fellow – HALC, Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War Era)

---