Η βία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των κοινωνιών και την εξέλιξη… του πολιτισμού.
Το να καταδικάζει κανείς τη βία γενικά και άκριτα γιατί είναι όντως
απεχθής σημαίνει πως έχει μια μάλλον συναισθηματική αντίληψη τόσο για
την ιστορία όσο και για τον ανθρωπισμό.
Η βία δεν υπηρετεί μόνο την απανθρωπιά, υπηρετεί και τον ανθρωπισμό.
Η βία που άσκησε ο Στάλιν, η βία που άσκησε ο Λένιν, η βία που άσκησε ο
Χίτλερ, η βία που άσκησε ο Μεταξάς ή ο Παπαδόπουλος εδώ σε μας, δεν
είναι παραλλαγές της ίδιας βίας. Η ιστορική βία δεν είναι μια συμπαγής
κατάσταση, είναι κοινωνικό δεδομένο που «τεμαχίζεται» και επιμερίζεται
όταν, βέβαια, δεν είναι έκφανση ψυχοπάθειας.
Αυτές οι μορφές πολιτικής βίας ουδεμία
σχέση έχουν με τη βία των γηπέδων, τη βία που ασκεί ο ισχυρός σύζυγος
στην ανίσχυρη σύζυγο, ο αυταρχικός πατέρας στο αδύναμο παιδί, κ,λπ. Κι
ας μην κάνουμε καλύτερα λόγο για την ψυχολογική βία, η ισχυρότερη και
διαρκέστερη μορφή της οποίας είναι αυτή που ασκούν οι παπάδες με την
απειλή της κόλασης. Κι ας μην αναφερθούμε στη «διακριτική» βία που ασκεί
ο εργοδότης στον εργαζόμενο.
Βία δεν είναι μόνο η χρήση της δύναμης για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού,
τα σημάδια της οποίας είναι καταφάνερα είτε στο κορμί, είτε στα
νεκροταφεία, αλλά κι αυτή που δεν αφήνει ορατά ίχνη και που είναι πιο
καταστροφική ακριβώς γι’ αυτό. Άλλωστε, το θύμα της ψυχολογικής ή της
«διακριτικής» βίας δεν θα μπορούσε να επικαλεστεί εύκολα τη βοήθεια του
Ερυθρού Σταυρού ή της Διεθνούς Αμνηστίας. Πριν, λοιπόν, βιαστεί κανείς
να καταδικάσει τη βία έτσι γενικά και αόριστα ας αναλογιστεί πόσο βίαιος
είναι ο ίδιος στην καθημερινή του ζωή και πόσο κακό προκαλεί διαρκώς
και αδιάλειπτους με μορφές βίας που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του
Ποινικού Κώδικα και γι’ αυτό τις ασκείς με… την ησυχία σου.
Η βία σ’ όλες της τις μορφές δεν πρόκειται να εκλείψει πριν από τον πλήρη εξανθρωπισμό του ανθρώπου.
Πράγμα που δεν προβλέπεται να συμβεί πριν από την εμφάνιση της αταξικής
κοινωνίας. Η οποία δεν είναι κάτι που πρόκειται να προκόψει αύριο, του
χρόνου ή μετά από έναν συγκεκριμένο αριθμό ετών. Μέχρι τότε λοιπόν δεν
θα συνιστούσα υπομονή, αλλά… βία στη βία. Αν σου δώσουν ένα χαστούκι μη
γυρίσεις το άλλο μάγουλο, εκτός κι αν είσαι εντελώς ηλίθιος ή
μαζοχιστής. Ανταπόδωσέ το με δυο χαστούκια. Κι αν ο άλλος επανέλθει με
τρία, εσύ κάν’ τα τέσσερα- κι έτσι συνέχεια μέχρι τελικής πτώσεως. Και
μην ξεχνάς πως οι υποκριτές κήρυκες της μη βίας πάρα πολύ συχνά σε
θέλουν ήσυχο για να μπορούν να ασκούν αυτοί τη δική τους «διακριτική»
και διαρκή βία, που μπορεί να μη σε στέλνει στον τάφο αμέσως, σε
προετοιμάζει όμως μεθοδικά για λείψανο.
Το κράτος είναι βία. Ο
μύθος του Προμηθέα Δεσμώτη είναι σαφέστατος επ’ αυτού. Και δεν θα είχε
λόγο ύπαρξης το κράτος αν δεν είχε στη διάθεσή του τις «δυνάμεις
καταστολής». Η αστυνομία και τα ΜΑΤ είναι θεσμοποιημένη βία. Και ο
στρατός είναι βία καλά συγκροτημένη σε δύναμη. Ο εισαγγελέας δεν
βρίσκεται στην έδρα του για να προασπίζει, τάχα, τα συμφέροντα της
κοινωνίας, αλλά για να επιβλέπει τα ταξικά συμφέροντα της τάξης που
υπηρετεί. Συνεπώς ασκεί ταξική βία. Ο παπάς δεν βρίσκεται στο πόστο του
στην ενορία για να φροντίζει, τάχα, για την πνευματική σου προκοπή, αλλά
για να ασκεί την πιο ύπουλη μορφή βίας που θα μπορούσε να υπάρξει,
αυτήν που στηρίζεται στον πολύ φυσικό φόβο του θανάτου.
Η βία έχει πρακτικά και άμεσα αποτελέσματα γιατί έχει την ψυχολογική της ρίζα στο φόβο του θανάτου.
Αν δεν φοβόμασταν το θάνατο κανείς δεν θα μπορούσε να μας τρομοκρατήσει
και η βία θα έχανε το νόημά της. Η βία λοιπόν είναι απάνθρωπη γιατί, σ’
όλες τις μορφές της, ο βίαιος εκμεταλλεύεται την επιθυμία μας για ζωή
ή, για να το πούμε ανάποδα, το φόβο μας για το θάνατο. Αυτός είναι ο
λόγος που η βία γίνεται τόσο εύκολα «εργαλείο δουλειάς». Και πολιτικής
δουλειάς, φυσικά.
Η βία έχει τη βαθιά της ρίζα στον εγωισμό.
Και δεδομένου ότι ο εγωισμός είναι η συνέπεια της λειτουργίας
ιδιοκτητικών αισθημάτων, ας έχουμε το νου μας στους έχοντες ισχυρά
αναπτυγμένο το αίσθημα της ιδιοκτησίας. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι, σε
ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, θα μπορούσαν και να σκοτώσουν για μια
δραχμή, που λέει ο λόγος, ή για μια σπιθαμή γης, για ένα τίποτα. Αν
βάλουμε δίπλα δίπλα πολλούς τέτοιους ανθρώπους εύκολα σχηματίζουμε έναν…
στρατό για να εκστρατεύσουμε εναντίον άλλων ιδιοκτητών, που
«επιβουλεύονται την εθνική μας ακεραιότητα», δηλαδή την ιδιοκτησία μας.
Όσους δεν έχουν ιδιοκτησία και τρέχουν με χαρά στον πόλεμο, αυτή την
υπέρτατη μορφή βίας, τι να τους πω; Ότι είναι ηλίθιοι; Και πώς να το
καταλάβουν αφού είναι ηλίθιοι;
Να, λοιπόν, που φτάσαμε στο συμπέρασμα: η βία στηρίζεται καλά στην ηλιθιότητα.
Είτε γιατί οι έξυπνοι χρησιμοποιούν σαν όπλο τη βλακεία των βλακών,
είτε διότι οι βλάκες ενεργούν… αυτόβουλα, όπως π.χ. οι φασίστες, η
στάθμη της νοημοσύνης των οποίων είναι πάντα και σ’ όλες τις περιπτώσεις
κάτω του μηδενός.
Αλίμονο, η βία έχει πολλές και γερές
ρίζες και δεν φαίνεται εύκολο το ξερίζωμά της. Μέχρι που ο κόσμος να
εξανθρωπιστεί πλήρως, ας φροντίζουμε το χαστούκι που θα δίνουμε εμείς
που δεν αγαπούμε τη βία να είναι ένα μόνο. Αλλά τόσο δυνατό, που να μην
τολμήσει να αντιδράσει ο βλαξ που κατέφυγε στη βία, γιατί ως βλαξ δεν θα
μπορούσε να καταφύγει πουθενά αλλού.
Και προπαντός μην αφήσετε τους βίαιους να κυριαρχήσουν στο όνομα της μη βίας.
Γιατί αν κυριαρχήσουν θα αναγκαστείτε να καταφύγετε σε μεγαλύτερη βία
για να τους αντιμετωπίσετε. Η βία δημιουργεί τον πω φαύλο από τους
φαύλους κύκλους κι αν δεν σπάσει η αλυσίδα στον πρώτο της κρίκο τα
πράγματα δυσκολεύουν πολύ. Χτυπήστε τη βία όσο είναι ακόμα στην αρχή του
φαύλου κύκλου της.
Η βία προϋποθέτει δύναμη. Όχι πνευματική, πάντως.
Σε ατομικό επίπεδο στη βία καταφεύγει ο βλαξ. Για τον απλό λόγο πως θα
του ήταν αδύνατο να καταφύγει στην ανύπαρκτη πνευματική του δύναμη. Κι
αν έχει μεγάλη σωματική ρώμη, αλίμονο ο’ αυτόν που δεν έχει. Αν πάλι ο
βλαξ εκτός της πνευματικής δύναμης στερείται και της σωματικής, τότε
λύνει εύκολα το πρόβλημά του κάνοντας… συνεταιρισμό με τους ομοιοπαθείς
του. Και τότε βαρούν όλοι οι βλάκες μαζί. Στη δυνατότητα του αυτομάτως
συνεταιρίζεσθαι των ηλιθίων στήριξε ο Χίτλερ τις κομματικές του
οργανώσεις, λέει ο Βίλχελμ Ράιχ. Ευφυείς όλων των εθνών ενωθείτε και μη
βασίζεστε στην ένωση των προλετάριων. Αφενός γιατί είναι λίγοι πλέον και
αφετέρου διότι πάρα πολύ εύκολα προσχωρούν στους καταστροφικούς
μικρομεσαίους, αν τους πετάξεις ένα κομμάτι ψωμί.
Τι φρίκη, θείε Κάρολε!
Θα το φανταζόσουν, θείε Κάρολε, πως οι προλετάριοι θα μικρομεσοποιούνταν
τόσο γρήγορα, πριν προλάβουν να κάνουν την επανάσταση; Ή, το χειρότερο,
ότι θα μικρομεσοποιούνταν κι αφού την κάνουν, όπως στην πρώην Σοβ.
Ένωση που είχε γεμίσει μικρομεσαίους γραφειοκράτες; Γιατί θείε Κάρολε
στις σοφές σου μελέτες δεν ενσωμάτωσες κι άλλες κοινωνικές παραμέτρους
πλην της οικονομικής; Γιατί, δηλαδή, η βλακεία είναι ατομική υπόθεση;
Ατομική υπόθεση είναι οι συνεταιρισμοί των ηλιθίων που ενώνουν τις
δυνάμεις τους; Πολλά κοινωνικά φαινόμενα, όπως ο φασισμός, δεν
ερμηνεύονται επαρκώς με τον κλασικό μαρξισμό. Άλλωστε, ο φασισμός σαν
πολιτικό γεγονός δεν είχε εμφανιστεί στην εποχή του Μαρξ ή στην εποχή
του Λένιν και συνεπώς δεν θα μπορούσαμε να αντλήσουμε επιχειρήματα για
τη μελέτη του από τους κλασικούς του μαρξισμού.
Ο φασισμός δεν είναι μόνο η ακραία μορφή
του καπιταλισμού, που εμφανίζεται σε περιόδους μεγάλης κρίσης του
αστικού κοινωνικού συστήματος· είναι και ένα φαινόμενο μαζικής
ψυχοπάθειας. Νοούμενο σαν τέτοιο μπορεί να διαγνώσει κανείς την ύπαρξή
του και έξω από τα κυρίως ειπείν φασιστικά κόμματα, σαν κατάσταση
διάχυτη μέσα στην κοινωνία, όπου μπορεί να μορφοποιηθεί και σε
πολιτικούς σχηματισμούς, που δεν έχουν την τυπική μορφή του τυπικού
φασιστικού κόμματος. Ο φασισμός, λοιπόν, είναι παντού.
Ο φασισμός είναι καταρχάς νοοτροπία.
Μια νοοτροπία που στηρίζεται στην ομολογημένη ή ανομολόγητη αποδοχή της
αξίας της βίας, έξω και πέρα από τους κοινωνικούς επικαθορισμούς της,
αυτούς δηλαδή, που ήταν γνωστοί ακόμα από την εποχή του Μακιαβέλι. Ο
φασισμός δεν είναι μακιαβελισμός. Ο μακιαβελισμός προϋποθέτει ένα καλά
οργανωμένο σχέδιο πολιτικής δράσης. Για να υπάρξει όμως φασισμός πρέπει ο
μακιαβελισμός των ηγετών να συναντήσει το λαϊκισμό και να τον βάλει
στην υπηρεσία του.
Ο φασισμός στηρίζεται στην ενδιάθετη στη μάζα και διάχυτη στην κοινωνία βία.
Ο φασισμός αξιοποιεί, θα λέγαμε, τον αρχικό ζωώδη πυρήνα του ανθρώπου
εκείνου που δεν έχει ακόμα πλήρως εξανθρωπιστεί και που βαρβαρίζει
σταθερά στην καθημερινή του ζωή. Κι ας σταματήσει επιτέλους αυτός ο
βλακώδης και άκριτος «σεβασμός της ανθρώπινης προσωπικότητας». Ποιας
προσωπικότητας και γιατί είναι ανθρώπινη η προσωπικότητα του φασίστα;
Δεν προτείνω, βέβαια, τη φυσική εξόντωση των φασιστών. Μια τέτοια πρόταση θα ήταν τυπικά φασιστική. Προτείνω μόνο να έχουμε το νου μας στον καθημερινό φασισμό, όπως ονομάζει ευφυέστατα το διάχυτο και άμορφο φασισμό ο Μιχαήλ Ρομ.
***
Βασίλης Ραφαηλίδης – “Καπιταλισμός, Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας” εκδόσεις “του Εικοστού Πρώτου”
Σχόλια