Κωνσταντακόπουλος Δημήτρης Όλοι οι Έλληνες θέλουμε να βρεθεί ένας τρόπος αντιμετώπισης της Τουρκίας. Αλλά ο τρόπος πρέπει να είναι αποτελεσματικός, προϊόν ιθαγενούς και όχι εισαγόμενου σχεδιασμού και στρατηγικής, να μας οδηγεί σε καλύτερο, όχι χειρότερο αποτέλεσμα. Είναι ο EastMed τέτοιος τρόπος; Η Ελλάδα και η Κύπρος αντιμετωπίζουν πολύ επικίνδυνη κατάσταση στις σχέσεις τους με την Τουρκία. Πρέπει να κάνουν τα πάντα, να χρησιμοποιήσουν έξυπνα όλα τα "χαρτιά" τους αφενός για να προασπίσουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, αφετέρου για να σταματήσει η διοχέτευση προσφύγων-μεταναστών από την Τουρκία, διαφορετικά θα διαλυθούν ως κράτη. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩΠρέπει, όμως, να μην παίξουν τον ρόλο "χρήσιμου ηλίθιου", όπως τόσες φορές συνέβη στην ιστορία, με αποτέλεσμα μεγάλες καταστροφές, όπως η Μικρασιατική και η Κυπριακή. Δεν πρέπει να λύσουμε εμείς προβλήματα που πιθανώς έχουν τρίτες δυνάμεις με την Τουρκία, λόγω της "ανεξαρτησιακής" τάσης της ή της νεοοθωμανικής φιλοδοξίας της.
Ούτε πρέπει να γίνουμε όργανα ευρύτερων στρατηγικών, που ούτε τις καταλαβαίνει, ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει η ελληνική πολιτικοστρατιωτική ηγεσία.
Κανείς Έλληνας πολιτικός ή στρατιωτικός υπεύθυνος δεν πρέπει να ξεχνάει τα μαθήματα του 1974, ούτε την αξία των διαβεβαιώσεων που νόμιζε ότι είχε η Αθήνα (όπως και ο Μακάριος το 1963).
Στο πλαίσιο αυτό προκαλεί εντύπωση η σπουδή της ελληνικής και της κυπριακής κυβέρνησης να υπογράψουν άρον-άρον τη συμφωνία με το Ισραήλ για τον αγωγό EastMed, για τους ακόλουθους λόγους:
Πρώτον, η Ιταλία δεν είναι έτοιμη να υπογράψει, παρόλο που φέρεται ο τελικός αποδέκτης του αερίου. Στην πραγματικότητα βέβαια ορισμένα ισραηλινά δημοσιεύματα την έχουν ήδη "διαγράψει", αντικαθιστώντας την με βαλκανικές χώρες. (https://besacenter.org/
Οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ
Δεύτερον, δεν έχει διαπιστωθεί μετά βεβαιότητος η ύπαρξη κοιτασμάτων που να καθιστούν βιώσιμο έναν αγωγό, που, αν κατασκευαζόταν, θα ήταν ο πιο ακριβός και ο πιο τεχνικά δύσκολος παγκοσμίως. Εκτός αυτού προσκρούει και σε νομικά προβλήματα αρμοδιοτήτων στην Ανατολική Μεσόγειο. Δες επί παραδείγματι την ανάλυση του ισραηλινού περιοδικού Globes με τη μεγάλη απήχηση στην επιχειρηματική κοινότητα (https://en.globes.co.il/en/Τρίτον, το σχέδιο του αγωγού θα εντείνει την πίεση για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που επιδιώκουν οι μεγάλες πολυεθνικές του πετρελαίου όπως η ExxonMobil. Κι αυτό σε μια περίοδο που η Αθήνα τελεί σε σύγχυση για το αν θέλει το Δικαστήριο της Χάγης, αν το θέλει υπό όρους ή αν δεν το θέλει. Σε μια περίοδο δηλαδή πλήρους απουσίας στρατηγικής και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ειδικά για τις θαλάσσιες ζώνες. Μήπως πρώτα πρέπει να υπάρξει μια πλήρης στρατηγική και μετά να γίνονται επιμέρους κινήσεις;
Τυχόν προσπάθεια οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στην Αν. Μεσόγειο σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αν οδηγούσε κάπου, δεν θα οδηγούσε στην «ένωση» της ελληνικής ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδας με την κυπριακή, αλλά, το πολύ πιθανότερο, στον διαχωρισμό τους. Κι αυτό γιατί η "μέση γραμμή" δεν είναι το μόνο κριτήριο διαμοιρασμού των θαλασσίων ζωνών σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση του 1982 αλλά και τη διεθνή νομολογία.
Οι "φίλοι" και οι εχθροί του EastMed
Τέταρτον, ο αγωγός αυτός έχει "εχθρούς". Δεν τον θέλει η Τουρκία, γιατί μειώνει τον δικό της ρόλο ως διαμετακομιστικού ενεργειακού κόμβου. Υποτίθεται ότι ο αγωγός δεν στρέφεται εναντίον της Τουρκίας, αλλά αυτά είναι διπλωματική ρητορική. Η ελληνική κυβέρνηση λέει ότι ο αγωγός γίνεται για την ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι εντάσσεται στην αμερικανική προσπάθεια ανατροπής της πιο κεντρικής στρατηγικής επιλογής του Βερολίνου και της Μόσχας, που είναι η ενεργειακή συνεργασία Ευρώπης-Ρωσίας.Δεν μας χαρίζει συμπάθειες ούτε στη Γερμανία, ούτε στη Ρωσία. Σημειωτέον ότι στην πολιτική ενεργειακής συνεργασίας πρωταγωνίστησε και η Ελλάδα, επί κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Καραμανλή, για να την εγκαταλείψει άδοξα στη συνέχεια.
Αλλά και ο ίδιος ο Πρόεδρος Τραμπ έχει διατυπώσει επιφυλάξεις («EastMed Act»: Υπογραφή Τραμπ με ενστάσεις για Ελλάδα και άρση εμπάργκο όπλων στην Κύπρο, δημιουργώντας κατάπληξη για το που βρήκε η Αθήνα το "θάρρος" να μην τις πάρει υπόψιν της. Μήπως είχε άλλες διαβεβαιώσεις; Αν είναι έτσι να μελετήσουν τα αντιφατικά επίσημα και ανεπίσημα μηνύματα που έστελνε η Ουάσιγκτον στην Αθήνα για να την οδηγήσει εκεί που την οδήγησε τα μοιραία έτη 1967 και 1974.
- Ο μόνος που εμφανίζεται να θέλει τον Eastmed είναι ο Νετανιάχου, που εκπροσωπεί το μισό Ισραήλ και την φράξια των "νεοσυντηρητικών-εθνικιστών" εντός του παγκόσμιου κατεστημένου.
Το Ισραήλ και η αμυντική κάλυψη του EastMed
Ήδη από τα παραπάνω εγείρονται σοβαρά ερωτηματικά για την σπουδή που επιδεικνύουν Αθήνα και Λευκωσία, μετά τις συνομιλίες με το Ισραήλ για την υπογραφή του EastMed. Υπογραφή που δεν θα καταστήσει πιθανότερο τον αγωγό, έχει όμως ήδη προκαλέσει και θα προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερες αναταράξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Το σοβαρότερο ερώτημα είναι άλλο: Ποιος και πως θα προστατεύσει τον αγωγό από τις προβλέψιμες στρατιωτικές προσπάθειες της Άγκυρας να αποτρέψει την κατασκευή του;Ας ξαναδούμε το άρθρο του ισραηλινού Globes:
«Το σχέδιο του ευρωπαϊκού αγωγού που έχει ξεκινήσει το ισραηλινό Υπουργείο Ενέργειας προκαλεί περιφερειακή ένταση, με την Τουρκία να διεκδικεί θαλάσσιες ζώνες για να το αποτρέψει, προκαλώντας την οργή της Αιγύπτου, της Κύπρου και της Ελλάδας».
Αφού εξηγήσει γιατί ο αγωγός είναι σχεδόν αδύνατο να κατασκευασθεί για λόγους οικονομικούς, γεωλογικούς, νομικούς και περιβαντολλογικούς, θέτει το ερώτημα:
- «Θα συρθεί το Ισραήλ στην αναπτυσσόμενη περιφερειακή σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας, Ελλάδος, Αιγύπτου και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο;»
- Και απαντά: «Ισραηλινές πηγές τόνισαν ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί μια σύγκρουση με την Τουρκία για το ζήτημα των ζωνών θαλάσσιας οικονομικής εκμετάλλευσης... Το Ισραήλ προσπαθεί να κρατήσει χαμηλό προφίλ. Κυβερνητικές πηγές είπαν στο Globes ότι "το Ισραήλ δεν είναι σε σύγκρουση με την Τουρκία. Ο αγωγός αερίου είναι στρατηγικά σημαντικό σχέδιο για την Ευρώπη και είναι επίσης σημαντικό για το Ισραήλ. Έχουμε έξοχη συνεργασία με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά το σχέδιο αγωγού και θα είμαστε ευτυχείς αν θελήσει και η Τουρκία να πάρει μέρος"».
«Δεν θα στείλουμε πολεμικά πλοία»
Προφανώς, ουδείς στο Ισραήλ σκέπτεται να κάνει πόλεμο με την Τουρκία για να προστατεύσει τον αγωγό. Πόλεμο που δεν μπορεί να κάνει χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τις ζωτικής σημασίας θαλάσσιες επικοινωνίες του εβραϊκού κράτους. Δεν χρειαζόμαστε, όμως, δημοσιογραφικές πληροφορίες. Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών εξήγησε ότι μπορεί η χώρα του να θεωρεί παράνομη τη συμφωνία Άγκυρας-Λιβύης, αλλά αυτό «δεν σημαίνει ότι θα στείλουμε πολεμικά πλοία για να αναμετρηθούμε με την Τουρκία».Παραμονές, δηλαδή, της υπογραφής της συμφωνίας, το Ισραήλ διαβεβαιώνει σαφέστατα και επίσημα ότι δεν θα κάνει τίποτα για να εμποδίσει τον Ερντογάν να επαναλάβει αυτά που έπραξε στην κυπριακή ΑΟΖ.
Έτσι Ελλάδα και Κύπρος θα τεθούν προ του διλήμματος ή να δεχτούν μια ακόμα ταπεινωτική ήττα, ή να πάνε σε πόλεμο αγνώστου εκτάσεως και καταλήξεως.
Δεν κάναμε πόλεμο, που έπρεπε να κάνουμε, για να προστατεύσουμε τους Έλληνες της Κύπρου, θα κάνουμε για τον EastMed; Στην πραγματικότητα ούτε καν γι’ αυτόν, αλλά για άλλες επιδιώξεις που δεν μας αφορούν.
Σε επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε πιο συγκεκριμένα τα σενάρια για την πιθανή εξέλιξη και τις συνέπειες μιας στρατιωτικής αναμέτρησης Ελλάδας και Τουρκίας, ιδίως στο "θέατρο" της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και άλλες κρίσιμες πτυχές της υπόθεσης αυτού του αγωγού.
Στο φως όσων εκθέσαμε, πάντως, καλό θα ήταν η κυβέρνηση να βρει ένα πρόσχημα για να αναβάλλει την υπογραφή της συμφωνίας, να μελετήσει καλύτερα το θέμα και οπωσδήποτε να ζητήσει σαφείς και ρητές εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ προτού προχωρήσει.
===================
Ο ενεργειακός πόλεμος κλιμακώνεται - Η Ρωσία μεταξύ Ευρώπης και Κίνας
Τι σηματοδοτεί ο αγωγός EastMed - Ο Τραμπ σε αδιέξοδο
EastMed και LNG: Η τελευταία μεγάλη ευκαιρία της Ελλάδας
Ποια είναι τα μεγάλα οφέλη και ποια τα εμπόδια προς την υλοποίησή του αγωγού EastMed
Το υπερόπλο EastMed - Μανιάτης και ΔΕΠΑ έσωσαν την ενεργειακή παρτίδα
===================
Η καθυστερημένη ελληνική διπλωματία
Ο διπλωματικός πυρετός, αν και σημαντικά καθυστερημένος, βρίσκεται σε εξέλιξη και μέχρι στιγμής έχουν ανακοινωθεί δύο συναντήσεις που, σύμφωνα με τη κυβέρνηση, μπλοκάρουν τους σχεδιασμούς της Άγκυρας. Η πρώτη θα πραγματοποιηθεί στις 2 Ιανουαρίου μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, με την παρουσία ιταλικής αντιπροσωπείας και θα αφορά την υπογραφή διακρατικής συνεργασίας για τον αγωγό EastMed. Η δεύτερη, που θα ακολουθήσει μετά από 2-3 μέρες, θα γίνει μεταξύ Αιγύπτου, Κύπρου, Ελλάδας και Γαλλίας, όπου θα επαναβεβαιώνεται η συνεργασία των χωρών στην περιοχή. Η ελληνική πλευρά δίνει έμφαση στην ενεργή εμπλοκή της Γαλλίας στη μέχρι σήμερα τριμερή συνεργασία. Τέλος θα ακολουθήσει το ταξίδι του πρωθυπουργού στον Ουάσιγκτον και η συνάντηση με τον Τραμπ, όπου αναμένεται να φανούν οι προθέσεις της αμερικάνικης πλευράς στις εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Η σημασία και η επίδραση αυτών των συναντήσεων στις εξελίξεις μένει να αποδειχθεί στην πράξη. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις, όπως μπορούν να κατανοηθούν από τις δηλώσεις όλων των πλευρών, δεν δείχνουν ανατροπή των δεδομένων.
Οι δύο πρόσφατοι πυλώνες της ελληνικής διπλωματίας, Αίγυπτος και Ισραήλ, έχουν ήδη εκφράσει αντιρρήσεις, το Τελ Αβίβ με σημαντική καθυστέρηση, για τη συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης αφήνοντας ταυτόχρονα πολλές ασάφειες.
Διπλωματία χωριστών συμφερόντων
Το Κάιρο συνεχίζει να μπλοκάρει την ανακήρυξη ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου αποδεχόμενο, έστω μερικώς, τις τουρκικές προτάσεις ότι δηλαδή το Καστελόριζο δεν διαθέτει ΑΟΖ. Έτσι διεκδικεί σημαντική αύξηση της αιγυπτιακής ΑΟΖ ιδιαίτερα σε μια κρίσιμη περιοχή που συνδέεται με το μεγάλο αιγυπτιακό κοίτασμα φυσικού αερίου, το Ζορ. Η διαφορά αυτή, ανεξάρτητα από το αν λυθεί στο μέλλον, προσφέρει νομικά ερείσματα στις τουρκικές διεκδικήσεις επί της ΑΟΖ των νησιών Ρόδου, Καρπάθου και Κρήτης, που «δικαιολογούν» τα μονομερώς ανακοινωθέντα όρια της ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης.
Αντίστοιχα αντιφατική παραμένει η στάση του Ισραήλ. Η σημαντική καθυστέρηση στην ανακοίνωση της θέσης της χώρας σχετικά με την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από την αδυναμία να σχηματισθεί κυβέρνηση στη χώρα. Το Ισραήλ δεν μας έχει συνηθίσει σε αργοπορίες όταν κρίνονται ζωτικά του συμφέροντα. Παράδειγμα το συνεχές σφυροκόπημα θέσεις των Παλαιστινίων όλο το τελευταίο διάστημα. Έτσι η δήλωση του υπεύθυνου της κυβέρνησης Νετανιάχου ότι η χώρα θα εξετάσει σοβαρά την τουρκική πρόταση ο αγωγός EastMed να περάσει από τα εδάφη της προκάλεσαν δικαιολογημένη ανησυχία. Η κατοπινή διάψευση δεν απάλυνε τους φόβους. Συμπληρωματικά η επίσημη διακήρυξη του Τελ Αβίβ περί μη αναγνώρισης της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης, που έγινε από τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών, συνοδεύτηκε από τη δήλωση «ότι δεν θα στείλουμε το ναυτικό για να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία». Για να καταλήξει: «Δεν έχουμε καμία επιθυμία και η Τουρκία δεν έχει καμία επιθυμία για μια αντιπαράθεση με το Ισραήλ». Κανείς βέβαια δεν ζήτησε κάτι τέτοιο. Το ερώτημα είναι ποια θα είναι η στάση του Ισραήλ όταν η Τουρκία πραγματοποιήσει τη σημερινή απειλή ότι θα πραγματοποιήσει γεωφυσικές έρευνες στα Ν.Α. παράλια της Κρήτης.
Το πραγματικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι η υπόθεση δεν αφορά απλώς μια οικονομική συμφωνία εκμετάλλευσης φυσικών πόρων αλλά παραμένει, πάνω από όλα, ως πρόβλημα αμφισβήτησης της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της χώρας
Πίσω από τα διπλωματικά λόγια είναι φανερό ότι οι σημερινοί μεγάλοι παραγωγοί φυσικού αερίου, Αίγυπτος και Ισραήλ, όπως άλλωστε και οι πολυεθνικές αμερικάνικων και γαλλικών συμφερόντων που έχουν συμβόλαια εκμετάλλευσης με την Κύπρο και μελλοντικά με την Ελλάδα, ενδιαφέρονται πρωτίστως για τα δικά τους συμφέροντα που συνδέονται άρρηκτα με την εξασφάλιση όρων ομαλής μεταφοράς των ενεργειακών πόρων της Ν.Α. Μεσογείου στην Ευρώπη. Οι σημερινές συμφωνίες στα λόγια είναι πολύ πιθανό να ανατραπούν στην πράξη αν οι εξελίξεις αναγκάσουν σε αλλαγή πλεύσης.
Το πραγματικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι η υπόθεση δεν αφορά απλώς μια οικονομική συμφωνία εκμετάλλευσης φυσικών πόρων αλλά παραμένει, πάνω από όλα, ως πρόβλημα αμφισβήτησης της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της χώρας. Αυτή η πλευρά δεν αφορά βέβαια τους σημερινούς «συμμάχους» και συνομιλητές της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Και αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας. Πολύ περισσότερο όταν η υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας δεν έχει τεθεί στο στόχαστρο των επιλογών και των διπλωματικών πρωτοβουλιών του ελληνικού πολιτικού προσωπικού ούτε έχουν αξιοποιηθεί τα όπλα που διαθέτει η χώρα για αυτόν το σκοπό.
Τουρκική διπλωματία πυγμής και τετελεσμένων
Από την πλευρά της η Άγκυρα έχει να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες. Η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας και ανακήρυξης ΑΟΖ με τη Λιβύη έχει ψηφιστεί ήδη στην τουρκική βουλή και τα όρια της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών έχουν προωθηθεί στον ΟΗΕ. Ο ίδιος ο γ.γ., Αν. Γκουτιέρες, με αφορμή παρέμβαση του Έλληνα υπ. Εξωτερικών Ν. Δένδια δήλωσε ότι θα ζητήσει τη συνδρομή της νομικής υπηρεσίας του ΟΗΕ σχετικά με το θέμα. Η στάση ίσων αποστάσεων και η παραπομπή της διαφοράς σε μια χρονοβόρα διαδικασία βοηθά αποφασιστικά τον Τούρκο πρόεδρο σε αυτή τη κρίσιμη περίοδο.
Έτσι το τουρκικό κοινοβούλιο αναμένεται, στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, να ψηφίσει θετικά υπέρ του αιτήματος της κυβέρνησης Σαράτζ για την αποστολή τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Λιβύη, παρά τη σχετική απαγόρευση του ΟΗΕ, ώστε να ενισχυθεί η άμυνα του έναντι του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ που σημειώνει σημαντικές νίκες.
Παράλληλα ο Ερντογάν πραγματοποίησε αιφνιδιαστικό ταξίδι στη, γειτονική της Λιβύης, Τυνησία ζητώντας τη συμμετοχή της χώρας σε ένα μέτωπο υποστήριξης του καθεστώτος Σαράτζ και παράλληλα τη διάθεση εγκαταστάσεων στη Τυνησία ώστε να φιλοξενηθούν οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις και να παρακαμφθεί το εμπάργκο του ΟΗΕ. Προς το παρόν η κυβέρνηση της Τυνησίας αρνείται την παραχώρηση εγκαταστάσεων στην Τουρκία δηλώνοντας ότι θα κρατήσει ουδέτερη στάση στον λιβυκό εμφύλιο.
Ο Τούρκος πρόεδρος συνομίλησε με τον πρόεδρο Πούτιν, ανεπίσημα η Ρωσία στηρίζει τις δυνάμεις του Χαφτάρ, και απέσπασε τη συμφωνία του για «ειρηνική διευθέτηση» της κρίσης της Λιβύης. Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία υποστηρίζει επίσημα αυτή τη θέση, δεν καταδίκασε την πρόθεση της Τουρκίας να επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία στη Λιβύη ενώ ταυτόχρονα αναγνώρισε ρόλο για τον Τούρκο πρόεδρο στη Λιβύη.
Τέλος η Τουρκία έχει ήδη δεχθεί πρόσκληση από τη γερμανική κυβέρνηση για συμμετοχή σε μια πολυμερή διεθνή συνάντηση που θα διεξαχθεί στο Βερολίνο στις αρχές του χρόνου με θέμα την ειρηνική λύση στην κρίση της Λιβύης.
Έτσι, εκ του μη όντος, και παρά το γεγονός ότι ήδη παραβιάζει τις συμφωνίες του ΟΗΕ, η Τουρκία αναγνωρίζεται από τη «διεθνή κοινότητα» ως κρίσιμος παράγοντας στη λιβυκή κρίση διεκδικώντας ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή με ιδιαίτερο στόχο τη διάσωση της συμφωνίας με τη Λιβύη για την ΑΟΖ των δύο χωρών σε όποιο τοπίο διαμορφωθεί μελλοντικά στη χώρα.
Δεν προκύπτει βέβαια ανάλογη επιτυχία για την ελληνική διπλωματία…
Σχόλια