Βαγγέλης ΓεωργίουΌσα ελληνικά ΜΜΕ αρθρογραφούν υπέρ της Ρωσίας και κατά των ΗΠΑ θα μπαίνουν στη "μαύρη" λίστα της αμερικανικής πρεσβείας. Όλα τα ελληνικά και κυπριακά λιμάνια απαγορεύεται να δέχονται ρωσικό πλοίο, ούτε καν για ανεφοδιασμό. Μπαίνει επίσης τέρμα στην εισροή ρωσικού χρήματος στην Κύπρο. Αυτά είναι μόνο τρία από τα ανταλλάγματα που θα ζητήσουν οι Αμερικανοί από την Ελλάδα και την Κύπρο εφόσον περάσει το νομοσχέδιο Μενέντεζ "για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο" (East Med Act) που κατατέθηκε στις 25 Ιουνίου. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩΠρόκειται για «το πιο ολοκληρωμένο σχέδιο των ΗΠΑ για την αμερικανική στρατιωτική κατοχή της Κύπρου και της Ελλάδας από εποχής Εμφυλίου Πολέμου» όπως έγραψε ο --με έδρα τη Μόσχα-- αναλυτής John Helmer. Ας δούμε όμως τα θετικά και τα αρνητικά --που δεν ακούγονται-- από την εφαρμογή του East Med Act.
Δεν τίθεται αμφιβολία ότι η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Τουρκίας δεν προέκυψε από το ξύπνημα κάποιας ιδεαλιστικής αγάπης των Αμερικανών για την Ελλάδα. Τα αμερικανικά κέντρα αποφάσεων είναι εκ φύσεως ψυχρά, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίζει να δούμε την ευνοϊκή συγκυρία για την Ελλάδα. Γι' αυτό πρέπει να αξιολογούνται οι τρέχουσες αποφάσεις στην Ουάσινγκτον με μια μετ' επιφυλάξεων αισιοδοξία.
Τέτοιου είδους νομοσχέδια είναι αποτέλεσμα σκληρών συμβιβασμών. Είναι μάλιστα, πολύ πιθανό να προκύψουν και περαιτέρω αλλαγές στο νομοσχέδιο Μενέντεζ-Ρούμπιο τόσο στην ολομέλεια της Γερουσίας, όσο και στον αντίστοιχο νόμο που θα προέλθει από την Βουλή των Αντιπροσώπων. Τότε τι θα γίνει; Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει οι διαφορές να γεφυρωθούν με εκατέρωθεν συμβιβασμούς. Έτσι, θα ψηφιστεί από τα δύο νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ. Στη συνέχεια θα φέρουν το νόμο στο Οβάλ Γραφείο και μόνο αφού το υπογράψει ο Πρόεδρος, αυτός θα τεθεί σε ισχύ.
Αν και το ποιες οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τρομοκρατικές ομάδες ενδεχομένως να είναι προβληματικό για την Αθήνα και τη Λευκωσία, ωστόσο δείχνει την αποφασιστικότητα-πρόθεση των Αμερικανών να ενισχύσουν την αντιτρομοκρατική προστασία του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Φυσικά, ενώ οι Αμερικανοί κατονομάζουν ως εχθρό την Χεσμπολάχ, δεν λένε λέξη για την επιθετική Τουρκία.
Παρόλα αυτά, είναι ένα σαφέστατο μήνυμα που έχει αποδέκτη και την Άγκυρα. Η γενικότητα της διατύπωσης δεν ακυρώνει το γεγονός ότι εξυπηρετεί την Κυπριακή Δημοκρατία. H τριμερής συνεργασία Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ αποκτάει μια θεσμική αλληλοδιασύνδεση με την Ουάσιγκτον, λόγω του νομοσχεδίου, που για την Άγκυρα είναι σίγουρα εφιαλτική και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό.
Δεύτερον, Ένα επίσης πολύ βασικό σημείο είναι ότι στο νομοσχέδιο υπάρχει η παραδοχή ότι στην Κύπρο υπάρχουν 40.000 τουρκικά στρατεύματα, κάνοντας λόγο για το "κατεχόμενο" βόρειο τμήμα του νησιού. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται το ορθό αφήγημα ότι πρόκειται για κατάσταση ξένης κατοχής, κάτι που φυσικά αρνείται η Άγκυρα. Πρόκειται για ένα θετικό σημείο του νομοσχεδίου για τα ελληνικά συμφέροντα, που ο ευφυής John Helmer αποφεύγει να αναφέρει στην ανάλυσή του.
Τέταρτον, με το νέο νομοσχέδιο τερματίζεται το εμπάργκο όπλων και πυρομαχικών που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Πέμπτον, οι Τούρκοι πρέπει να ξεχάσουν τα F-35 από τη στιγμή που θα εγκατασταθούν οι ρωσικοί S-400 στη χώρα τους. Οι Αμερικανοί γερουσιαστές είναι πεπεισμένοι ότι οι τελευταίοι αποτελούν κίνδυνο για την αξιοπιστία και τη διαλειτουργικότητα του NATO. Εφεξής, μάλιστα, θα επηρεάσουν καταλυτικά τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις στον αμυντικό τομέα και όχι μόνο.
Δεύτερον, το νομοσχέδιο απαιτεί από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να καταρτίσει μια λίστα από ΜΜΕ στην Ελλάδα που ελέγχονται από τους Ρώσους. Οι Αμερικανοί γερουσιαστές θέλουν να γνωρίζουν ποιοί κατέχουν αυτά τα ΜΜΕ, τι επισκεψιμότητα-επιρροή έχουν στο ελληνικό κοινό και αν προωθούν τις θέσεις του Κρεμλίνου. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, εξάλλου είναι μια κλασική πρακτική που την υιοθετούν όλες οι πρεσβείες του κόσμου, στέλνοντας αξιολογήσεις στην αρμόδια κεντρική υπηρεσία.
Ωστόσο, με το νομοσχέδιο η πρακτική αυτή ξεφεύγει από το άτυπο διπλωματικό επίπεδο και προσλαμβάνει θεσμική μορφή. Είναι διαφορετικό όταν παρουσιάζεται ως πακέτο για συνεργασία με τις ενδιαφέρουσες χώρες, κανονικοποιώντας στις διακρατικές σχέσεις ένα μοντέρνο ψυχροπολεμικού τύπου μπαμπούλα. Άραγε, η ελληνική κυβέρνηση θα δεχτεί να σταμπάρονται ελληνικά ΜΜΕ επειδή ασκούν κριτική στις ΗΠΑ;
Τέταρτον, οι Αμερικανοί θέλουν να διακόψουν τη ροή του ρωσικού χρήματος, χάρις και στο οποίο η Κύπρος κρατήθηκε όρθια, με τη ρήτρα για τις κυπριακές τράπεζες. Αυτή η στόχευση διατυπώνεται υπό την έννοια ότι θα προστατευτούν οι κυπριακές τράπεζες από το ξέπλυμα χρήματος, δηλαδή του ρωσικού. Πράγματι, η Κύπρος λειτούργησε ως χώρα-καταφύγιο για ρωσικό χρήμα, γεγονός που τροφοδότησε την κυπριακή οικονομία.
«Από το 2015 οι καταθέσεις των Ρώσων που έφυγαν από την Κύπρο είναι 5,15 δισ. ευρώ. Ενδεικτικό της κατάστασης που υπάρχει με τις ρωσικές καταθέσεις, στο τέλος του 2012 ήταν 21,51 δισ. από σύνολο 70,15 δισ ευρώ. Οι καταθέσεις των Ρώσων το 2012 ήταν πιο πάνω από το ΑΕΠ της χώρας». Ουσιαστικά με το νομοσχέδιο Μενέντεζ κατά κάποιο τρόπο θεσμοθετείται στις σχέσεις ΗΠΑ-Κύπρου μια διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει και την έχει ήδη δεχτεί η Λευκωσία.
Δυστυχώς όμως, η έντονη διασύνδεση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με τις δυτικές δομές και με το ΝΑΤΟ δεν προσδίδουν μεγαλύτερη μαχητική αξία. Όπως πολύ εύστοχα έχει σημειώσει ο καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης, «Οι δυνατότητες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στον τομέα των τεχνικών κυρίως όπλων κτίστηκαν πάνω στη λογική της εξυπηρέτησης συμμάχων-"προστατών" και όχι στη λογική της αντιμετώπισης των πραγματικών επιθέσεων εναντίον των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας».
Σε αντάλλαγμα η ελληνική πλευρά διασφαλίζει ένα είδος συμμαχίας με το ισχυρό Ισραήλ και αποκτά κάποιες παραπάνω ασφαλιστικές δικλείδες για την εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών έναντι της Τουρκίας. Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη, αλλά σίγουρα δεν δικαιολογεί ενθουσιώδεις τυμπανοκρουσίες. Όπως ήταν αναπόφευκτο, το εν λόγω νομοσχέδιο έχει αρνητικά στοιχεία, τα οποία ενδεχομένως μπορούν κάπως να αμβλυνθούν, εάν μεσολαβήσει μία συστηματική παρέμβαση όχι τόσο της Αθήνας και της Λευκωσίας όσο του ελληνικού λόμπι.
==================
Τέτοιου είδους νομοσχέδια είναι αποτέλεσμα σκληρών συμβιβασμών. Είναι μάλιστα, πολύ πιθανό να προκύψουν και περαιτέρω αλλαγές στο νομοσχέδιο Μενέντεζ-Ρούμπιο τόσο στην ολομέλεια της Γερουσίας, όσο και στον αντίστοιχο νόμο που θα προέλθει από την Βουλή των Αντιπροσώπων. Τότε τι θα γίνει; Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει οι διαφορές να γεφυρωθούν με εκατέρωθεν συμβιβασμούς. Έτσι, θα ψηφιστεί από τα δύο νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ. Στη συνέχεια θα φέρουν το νόμο στο Οβάλ Γραφείο και μόνο αφού το υπογράψει ο Πρόεδρος, αυτός θα τεθεί σε ισχύ.
Τα θετικά του νομοσχεδίου
Πρώτον, στο συμπέρασμα 7 η Γερουσία δηλώνει ότι «Οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος αντιτίθενται σε οποιαδήποτε ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο που θα μπορούσε να αμφισβητήσει τη σταθερότητα, να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο, ή να υπονομεύσει τις σχέσεις καλής γειτονίας, και συμφώνησαν με κοινή δήλωσή τους στις 21 Μαρτίου 2019, "να υπερασπιστούν τις εξωτερικές επιζήμιες επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή"». Σε άλλο δε σημείο, οι Αμερικανοί δηλώνουν ότι η εκμετάλλευση της ενέργειας στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα πρέπει να «παρεμποδιστεί από ξένα κράτη», ούτε και από «απειλές που προέρχονται από τρομοκρατικές ομάδες, όπως η Χεζμπολάχ, και κάθε άλλο παράγοντα στην περιοχή».Αν και το ποιες οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τρομοκρατικές ομάδες ενδεχομένως να είναι προβληματικό για την Αθήνα και τη Λευκωσία, ωστόσο δείχνει την αποφασιστικότητα-πρόθεση των Αμερικανών να ενισχύσουν την αντιτρομοκρατική προστασία του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Φυσικά, ενώ οι Αμερικανοί κατονομάζουν ως εχθρό την Χεσμπολάχ, δεν λένε λέξη για την επιθετική Τουρκία.
Παρόλα αυτά, είναι ένα σαφέστατο μήνυμα που έχει αποδέκτη και την Άγκυρα. Η γενικότητα της διατύπωσης δεν ακυρώνει το γεγονός ότι εξυπηρετεί την Κυπριακή Δημοκρατία. H τριμερής συνεργασία Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ αποκτάει μια θεσμική αλληλοδιασύνδεση με την Ουάσιγκτον, λόγω του νομοσχεδίου, που για την Άγκυρα είναι σίγουρα εφιαλτική και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό.
Δεύτερον, Ένα επίσης πολύ βασικό σημείο είναι ότι στο νομοσχέδιο υπάρχει η παραδοχή ότι στην Κύπρο υπάρχουν 40.000 τουρκικά στρατεύματα, κάνοντας λόγο για το "κατεχόμενο" βόρειο τμήμα του νησιού. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται το ορθό αφήγημα ότι πρόκειται για κατάσταση ξένης κατοχής, κάτι που φυσικά αρνείται η Άγκυρα. Πρόκειται για ένα θετικό σημείο του νομοσχεδίου για τα ελληνικά συμφέροντα, που ο ευφυής John Helmer αποφεύγει να αναφέρει στην ανάλυσή του.
Υποδειγματικός εταίρος η Ελλάδα
Τρίτον, Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει για τους Ευρωπαίους εταίρους, οι Αμερικανοί δηλώνουν την ικανοποίησή τους από τη στάση της Ελλάδας στο νατοϊκό πλαίσιο, καθώς τηρεί τη δέσμευσή της να διαθέτει τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ της για την Άμυνα, όπως είχε αποφασιστεί στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2014. Ως γνωστόν, πρόκειται για ένα σημείο που έχει φέρει σε σύγκρουση την κυβέρνηση Τραμπ με Ευρωπαίους νατοϊκούς εταίρους. Οπότε για την Ελλάδα είναι μια θετική εξέλιξη που μπορεί να κεφαλαιοποιηθεί στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις.Τέταρτον, με το νέο νομοσχέδιο τερματίζεται το εμπάργκο όπλων και πυρομαχικών που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Πέμπτον, οι Τούρκοι πρέπει να ξεχάσουν τα F-35 από τη στιγμή που θα εγκατασταθούν οι ρωσικοί S-400 στη χώρα τους. Οι Αμερικανοί γερουσιαστές είναι πεπεισμένοι ότι οι τελευταίοι αποτελούν κίνδυνο για την αξιοπιστία και τη διαλειτουργικότητα του NATO. Εφεξής, μάλιστα, θα επηρεάσουν καταλυτικά τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις στον αμυντικό τομέα και όχι μόνο.
Τα αρνητικά του νομοσχεδίου
Πρώτον, οι Αμερικανοί ουσιαστικά αρνούνται να δηλώσουν ρητά ότι το Κυπριακό είναι αποτέλεσμα τουρκικής εισβολής. Ταυτόχρονα, ζητούν να ενταχθεί η Κυπριακή Δημοκρατία στον προθάλαμο του ΝΑΤΟ και στην πραγματικότητα να εγκαταλείψει την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της, ειδικά τις σχέσεις που έχει αναπτύξει με τη Ρωσία.Δεύτερον, το νομοσχέδιο απαιτεί από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να καταρτίσει μια λίστα από ΜΜΕ στην Ελλάδα που ελέγχονται από τους Ρώσους. Οι Αμερικανοί γερουσιαστές θέλουν να γνωρίζουν ποιοί κατέχουν αυτά τα ΜΜΕ, τι επισκεψιμότητα-επιρροή έχουν στο ελληνικό κοινό και αν προωθούν τις θέσεις του Κρεμλίνου. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, εξάλλου είναι μια κλασική πρακτική που την υιοθετούν όλες οι πρεσβείες του κόσμου, στέλνοντας αξιολογήσεις στην αρμόδια κεντρική υπηρεσία.
Ωστόσο, με το νομοσχέδιο η πρακτική αυτή ξεφεύγει από το άτυπο διπλωματικό επίπεδο και προσλαμβάνει θεσμική μορφή. Είναι διαφορετικό όταν παρουσιάζεται ως πακέτο για συνεργασία με τις ενδιαφέρουσες χώρες, κανονικοποιώντας στις διακρατικές σχέσεις ένα μοντέρνο ψυχροπολεμικού τύπου μπαμπούλα. Άραγε, η ελληνική κυβέρνηση θα δεχτεί να σταμπάρονται ελληνικά ΜΜΕ επειδή ασκούν κριτική στις ΗΠΑ;
Και οι Ρώσοι;
Τρίτον, υπάρχει το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο δεν θα υπάρξει αποξένωση της Κύπρου από τη Ρωσία, στη βάση ότι και το Ισραήλ παρότι είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ διατηρεί καλές σχέσεις με τη Μόσχα. Το ελληνικό λόμπι, όμως, δεν είναι ίδιας αποτελεσματικότητας με το εβραϊκό. Η αμερικανοϊσραηλινή σχέση είναι άλλου επιπέδου και όχι τόσο ετεροβαρής. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ έχει την ισχύ να ρυθμίζει τη θερμοκρασία με την Ουάσινγκτον, φροντίζοντας να μην ψυχραίνει τις σχέσεις του με τη Μόσχα αντίστοιχα.Τέταρτον, οι Αμερικανοί θέλουν να διακόψουν τη ροή του ρωσικού χρήματος, χάρις και στο οποίο η Κύπρος κρατήθηκε όρθια, με τη ρήτρα για τις κυπριακές τράπεζες. Αυτή η στόχευση διατυπώνεται υπό την έννοια ότι θα προστατευτούν οι κυπριακές τράπεζες από το ξέπλυμα χρήματος, δηλαδή του ρωσικού. Πράγματι, η Κύπρος λειτούργησε ως χώρα-καταφύγιο για ρωσικό χρήμα, γεγονός που τροφοδότησε την κυπριακή οικονομία.
«Από το 2015 οι καταθέσεις των Ρώσων που έφυγαν από την Κύπρο είναι 5,15 δισ. ευρώ. Ενδεικτικό της κατάστασης που υπάρχει με τις ρωσικές καταθέσεις, στο τέλος του 2012 ήταν 21,51 δισ. από σύνολο 70,15 δισ ευρώ. Οι καταθέσεις των Ρώσων το 2012 ήταν πιο πάνω από το ΑΕΠ της χώρας». Ουσιαστικά με το νομοσχέδιο Μενέντεζ κατά κάποιο τρόπο θεσμοθετείται στις σχέσεις ΗΠΑ-Κύπρου μια διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει και την έχει ήδη δεχτεί η Λευκωσία.
Οι Αμερικανοί ξανάρχονται
Πέμπτον, πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που εντείνει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία σε Κύπρο και Ελλάδα, καθιστά τη Ρωσία σχεδόν εχθρικό κράτος και θεσμοθετεί περαιτέρω την πρόσδεση των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων στο αμερικανικό "άρμα". Ενδεικτικά, οι Αμερικανοί θα εκπαιδεύουν τους αυριανούς στρατιωτικούς ηγέτες Ελλάδας και Κύπρου, φέρνοντάς τους πιο "κοντά" με τη Δύση.Δυστυχώς όμως, η έντονη διασύνδεση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με τις δυτικές δομές και με το ΝΑΤΟ δεν προσδίδουν μεγαλύτερη μαχητική αξία. Όπως πολύ εύστοχα έχει σημειώσει ο καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης, «Οι δυνατότητες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στον τομέα των τεχνικών κυρίως όπλων κτίστηκαν πάνω στη λογική της εξυπηρέτησης συμμάχων-"προστατών" και όχι στη λογική της αντιμετώπισης των πραγματικών επιθέσεων εναντίον των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας».
Σε αντάλλαγμα η ελληνική πλευρά διασφαλίζει ένα είδος συμμαχίας με το ισχυρό Ισραήλ και αποκτά κάποιες παραπάνω ασφαλιστικές δικλείδες για την εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών έναντι της Τουρκίας. Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη, αλλά σίγουρα δεν δικαιολογεί ενθουσιώδεις τυμπανοκρουσίες. Όπως ήταν αναπόφευκτο, το εν λόγω νομοσχέδιο έχει αρνητικά στοιχεία, τα οποία ενδεχομένως μπορούν κάπως να αμβλυνθούν, εάν μεσολαβήσει μία συστηματική παρέμβαση όχι τόσο της Αθήνας και της Λευκωσίας όσο του ελληνικού λόμπι.
==================
Σχόλια