Ο Τζίτζικας, ο μέρμηγκας, οι σκλάβοι και τα κλισέ για τα κοφίνια

Υπάρχουν μυρμήγκια που επιτίθενται μαζικά σε άλλα μυρμήγκια, τα κατακτούν, τα σκλαβώνουν και τα βάζουν να δουλεύουν για πάρτη τους. Ένα από τα είδη που το κάνουν αυτό μάλιστα ονομάζεται επιστημονικά (τι ειρωνεία!) Harpagoxenus americanus, και καμία από αυτές τις δύο πληροφορίες, τα μυρμήγκια σκλάβοι/κατακτητές και η ονομασία, δεν είναι κατασκευασμένη. 
Μεταφράζω πρόχειρα από ένα κείμενο γραμμένο για την τεμπελιά των μαύρων στην Αφρική: 

Το παιδί του τζίτζικα, τρεμάμενο και πεινασμένο, απαιτεί να μάθει για ποιο λόγο θα πρέπει το μυρμήγκι να έχει ζέστη και φαγητό, ενώ ακριβώς δίπλα, εκείνοι ζουν σε φρικτές συνθήκες, χωρίς φαγητό ή επαρκή ρουχισμό. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Εμφανίζεται ένα τηλεοπτικό συνεργείο και μεταδίδει εικόνες από φτωχούς τζίτζικες, σε αντιπαραβολή με εικόνες από το μυρμήγκι, που ζει στην άνεση του σπιτιού του, με τα ντουλάπια γεμάτα φαγητό. Το κοινό απορεί. Πώς γίνεται, σε αυτό το ωραίο λιβάδι, οι φτωχοί τζίτζικες να αφήνονται να υποφέρουν τόσο, ενώ το μυρμήγκι ζει μέσα στις ανέσεις; Αμέσως, συγκροτείται η Ένωση Αφρικανών Τζιτζικιών. Κατηγορούν το μυρμήγκι για “σπησισμό” και ισχυρίζονται ότι τα τζιτζίκια είναι θύματα τριάντα εκατομμυρίων ετών καταπίεσης. Οργανώνουν μια διαδήλωση μπροστά από το σπίτι του μυρμηγκιού και τα κάνουν όλα λίμπα. Η Επιτροπή Αναδιανομής Εισοδήματος τούς δικαιολογεί λέγοντας ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα των διακρίσεων που έχουν δεχθεί. Απαιτούν μια συγγνώμη από τα μυρμήγκια προς τους τζίτζικες για όσα κακά τούς έχουν κάνει και να εξιλεωθούν για όλα τα προηγούμενα μυρμήγκια στην ιστορία που έχουν κάνει το ίδιο στους τζίτζικες.

Η ιδέα της Μιράντας Ξαφά μπορεί να είναι πολύ χυδαία, αλλά δεν είναι καθόλου πρωτότυπη και η Νέα Εκδοχή της δεν είναι και τόσο νέα. Διατυπώνεται π.χ. στην Αφρική, σε μια εποχή που η απροκάλυπτη ρατσιστική ρητορική θα ήταν κάπως πιο δύσπεπτη, οπότε κρύβεται πίσω από την ανάλυση που λέει πως η καταφανής αδικία στην κοινωνία οφείλεται απλώς στο ότι άλλοι τεμπελιάζουν και άλλοι εργάζονται σκληρά και πετυχαίνουν. Η αλληγορία της Ξαφά αποτελεί παραλλαγμένη εκδοχή ενός πολύ κοινού συντηρητικού μυθολογήματος που ειρωνεύεται τον συνδικαλισμό μιλώντας για τα καημένα τα μυρμήγκια, που οι τζίτζικες ενώνονται για να τους πάρουν το φαγητό χωρίς να έχουν δουλέψει. Έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον του Κλίντον, του Ομπάμα κ.ά. (Βλ. επίσης εδώ και συγκεντρωμένα παραδείγματα  εδώ. Πιο πρόσφατα, με αναφορά στην ελληνική κρίση, Wolf στους Financial Times και Βαρουφάκης στο Channel Four)
Ας μιλήσουμε όμως γι’ αυτά τα καημένα, τα εργαζόμενα μυρμήγκια. Και επειδή το θέμα έχει ζωολογικό ενδιαφέρον, ας μιλήσουμε κυριολεκτικά για μυρμήγκια. Υπάρχουν μυρμήγκια που επιτίθενται μαζικά σε άλλα μυρμήγκια, τα κατακτούν, τα σκλαβώνουν και τα βάζουν να δουλεύουν για πάρτη τους. Ένα από τα είδη που το κάνουν αυτό μάλιστα ονομάζεται επιστημονικά (τι ειρωνεία!) Harpagoxenus americanus, και καμία από αυτές τις δύο πληροφορίες, τα μυρμήγκια σκλάβοι/κατακτητές και η ονομασία, δεν είναι κατασκευασμένη. 
Η μυρμηγκολογική πληροφορία προέρχεται από μια πολύ ενδιαφέρουσα ζωολογική δημοσίευση (Slave-making ants. They raid and abduct members of other ant colonies, exploiting them for food, transport and housekeeping). Αναφέρεται εκεί ότι από τα 8.800 είδη μυρμηγκιών, περισσότερα από 200 έχουν αναπτύξει τέτοιες τεχνικές κοινωνικού παρασιτισμού, όπως λέγεται. Το άρθρο περιέχει συνταρακτικές λεπτομέρειες για τον τρόπο δράσης των ανιχνευτών που εντοπίζουν τα θύματα και περιέχει χωριστό κεφάλαιο με τίτλο Γιατί δεν εξεγείρονται οι σκλάβοι; Το κεφάλαιο αυτό ξεκινάει με την απαράμιλλη φράση: «Απ’ όσο έχει μπορέσει να διαπιστωθεί, οι σχέσεις κοινωνικού παρασιτισμού δεν προσφέρουν κάποιο πλεονέκτημα στους σκλάβους». 
Η Μιράντα Ξαφά γράφει: 

«Ο τζίτζικας τον θεωρεί βλάκα που δουλεύει τόσο σκληρά ενώ ο ίδιος παίζει κιθάρα και τραγουδάει. Μόλις μπαίνει ο χειμώνας, ο τζίτζικας δίνει συνέντευξη Τύπου και απαιτεί να μάθει γιατί επιτρέπεται ο μέρμηγκας να είναι χορτάτος στη ζεστασιά του σπιτιού του όταν άλλοι πεινούν και κρυώνουν. Η “Αυγή” και ο “Ριζοσπάστης” δημοσιεύουν φωτογραφίες του νηστικού τζίτζικα να τρέμει από το κρύο, ενώ ο μέρμηγκας απολαμβάνει ένα λουκούλλειο γεύμα μπροστά στο τζάκι».

Δηλαδή αυτός που κρυώνει, έπαιζε κιθάρα αντί να δουλεύει. Καταλήγει μάλιστα με μια καταγγελία της μάστιγας των ναρκωτικών:

«Μερικούς μήνες αργότερα, ο τζίτζικας βρίσκεται νεκρός από ναρκωτικά στο Πεδίον του Αρεως».

Έχω κι εδώ νέα για την κυρία Ξαφά και τα μυρμήγκια που εκθειάζει για την εργατικότητά τους: Διαβάστε εδώ ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ του Guardian από κάποιον που παρακολούθησε εκπροσώπους του 1% να ξύνονται και να καλοπερνάνε τεμπελιάζοντας και κάνοντας χρήση ναρκωτικών σε υπερπολυτελή θέρετρα, όπου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι τα στοιχεία της αεργίας και χρήσης τοξικών ουσιών στηλιτεύονται μόνο όταν αναφέρονται σε φτωχούς, αλλά όχι όταν αφορούν την ευγενή ελίτ μας. Εκεί είναι τίτλοι τιμής και δείγματα εκκεντρικότητας. Η τεμπελιά αποτελεί ιδεολογικό στίγμα που χρησιμοποιείται εναντίον των φτωχών, ενώ αντιλαμβανόμαστε εύκολα ότι η τεμπελιά είναι πρωτίστως προνόμιο των ανθρώπων που μπορούν να ξύνονται αντί να εργάζονται, δηλαδή ανθρώπων κατά κανόνα πλουσίων. Όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, που ακόμη και ως πρόεδρος των ΗΠΑ ξεκινά το ημερήσιο πρόγραμμά του στις 11.00΄, γιατί μπορεί.
Η Μιράντα Ξαφά έγραψε ένα κείμενο το οποίο έγινε viral λόγω του δέους που προκαλεί πάντοτε η ένταση της ξιπασιάς με την οποία εκφράζεται. Το μικρό βηματάκι που χρειάζεται προκειμένου να γίνει αυτός ο μύθος απολογητική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των εγχώριων και εξωχώριων τροϊκανών είναι να πει κανείς πως οι αληθινοί άνθρωποι του μόχθου είναι τα αφεντικά. 
Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος έχει αρκετούς τζίτζικες που δεν υφίστανται ποτέ τις συνέπειες της τεμπελιάς τους γιατί φροντίζουν να εφοδιαστούν με τα φαγητά που έχουν μαζέψει οι μέρμηγκες. Όπως έχει και μέρμηγκες που σκλαβώνουν άλλους μέρμηγκες ή τζίτζικες που εξηγούν ότι είχαν μαζέψει τρόφιμα, αλλά τους τα έκλεψαν μέρμηγκες, όπως στην εκδοχή του Αμβρόσιου Μπηρς. Αυτές οι τετριμμένες αλληγορίες με τις οποίες ευφραίνονται οι αναγνώστες της Καθημερινής καλό θα ήταν να συμπληρωθούν από το γνωστό ανέκδοτο, σύμφωνα με το οποίο αφού έχει εργαστεί το μυρμήγκι, ανακαλύπτει ότι τον χειμώνα ο τζίτζικας έχει αφήσει την ξάπλα και την κιθάρα και κάνει σκι. Η ζωή δεν τον τιμωρεί. Το μυρμήγκι καταλήγει λέγοντας: «Αν δεις τον Αίσωπο, πες του ότι τον ψάχνω». Γιατί όπως ξέρει καλά όποιος κατανοεί τη ζωή ως τραγωδία και όχι ως ηθικοπλαστική ιστορία από τρίτο χέρι, ο κόπος και η ηθική δεν ανταμείβονται, και αυτή είναι μια πικρή επίγνωση που αποκτούν οι σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι, αν και όχι οι ξιπασμένες απολογήτριες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.