Αφορμή και ερέθισμα για το παρόν κείμενο είναι η πρόσφατη ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου στην έναρξη των εργασιών του «4ου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ FORUM ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ». ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε μια εντυπωσιακή, άνευ χειρογράφου μάλιστα, ομιλία του που έλαβε χώρα στο προαναφερόμενο Forum, αναφέρθηκε στον υπάρχοντα πολιτισμό της ψηφιακής εποχής, νανοτεχνολογίας και κβαντικής μηχανικής, αναδεικνύοντας κρίσιμα στοιχεία οικονομίας και πολιτικής, με καταγραφή της ιστορικής εξέλιξής τους. Με αυτή την προδιάθεση υπ’ όψιν τα εξής: Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν αφορά μία ιστορική περίοδο μόνο, αλλά λόγω των ραγδαίων μεταβολών και πολυεπίπεδων ανακατατάξεων καταγράφεται σε ιστορικές περιόδους. Ασφαλώς η όρος «Βιομηχανική Επανάσταση» χαρακτηρίζεται κατ’ αρχάς από την «εκβιομηχανοποιημένη» (industrialized) κοινωνία και οικονομία με ειδικότερη αναφορά στη Μεγάλη Βρετανία (κυρίως τα έτη 1760 – 1860). Η διαδικασία αυτή ενός αιώνα που μετέβαλε τις παραγωγικές σχέσεις και τις παραγωγικές δυνάμεις, ήταν αιτία να «μεταβιβασθεί» ο συγκεκριμένος πολιτισμός και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, με διαφορετική όμως κλίμακα ανάπτυξης. Πρώτοι αποδέκτες των νέων παραγωγικών σχέσεων ήταν η Γαλλία και εν συνεχεία οι ΗΠΑ. το χρήμα ως πλούτος -από τους κολίγους στους αστούς Η Βιομηχανική Επανάσταση σε όλες τις περιόδους της δεν μπορούσε να εξελιχθεί χωρίς τη μετατροπή του χρήματος σε νόμισμα, και χωρίς την έννοια της συσσώρευσης πλούτου… Από άποψη πολιτικής οικονομίας, η συσσώρευση του χρήματος και η δημιουργία του κεφαλαίου, είναι καθοριστική για την ταξινόμηση των ιστορικών περιόδων του καπιταλισμού. Και τούτο γιατί, το χρήμα μετεξελίχθηκε σε κεφάλαιο μόνο σε ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης της εμπορευματικής παραγωγής. Πριν τον καπιταλισμό υπήρχε η εμπορευματική κυκλοφορία που μπορούμε να την εκφράσουμε με τον τύπο Ε-Χ-Ε (Εμπόρευμα-Χρήμα-Εμπόρευμα), δηλαδή, πώληση ενός εμπορεύματος για την αγορά ενός άλλου. Αυτή η σχέση αφορά στην προκαπιταλιστική εποχή, στην οποία η φεουδαρχία σταδιακώς «παραχωρούσε» τη θέση της στην αστική τάξη. Οι «πλεονάζοντες» στα φέουδα αποβάλλονταν από το «περίγραμμα του φέουδου», γιατί ακριβώς το «περίγραμμα» ασφυκτιούσε από τον υπερπληθυσμό! Συνεπώς το φέουδο έπρεπε να αποψιλωθεί… η εμφάνιση των «μπουρζουά» (Bourgeois) Έτσι, οι εκτός των φέουδων «πλεονάζοντες κολίγοι», δημιούργησαν τους δικούς τους οικισμούς-κώμες! Δημιούργησαν τα «μπούργκους» (στα γαλλικά bourg = κώμη). Αυτά ακριβώς τα «μπούργκους» όπως μετεξελίχθηκαν, αφορούν σήμερα στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Βενετία! Αυτοί ακριβώς οι κάτοικοι των «μπούργκους» που αποβλήθηκαν από τα φέουδα έγιναν στην εξέλιξη των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων οι αστοί, οι μπουρζουά (bourgeois), που καθόρισαν τους μετέπειτα κοινωνικούς σχηματισμούς. Αυτοί ακριβώς (οι bourgeois) οργάνωσαν κυρίως από τον 16ο αιώνα και μετά την bourgeoisie, την αστική τάξη. Στη μετεξέλιξη όμως της φεουδαρχικής τάξης προς την καπιταλιστική μορφή παραγωγής, οι παραγωγικές σχέσεις απέκτησαν άλλο χαρακτήρα. Το χρήμα διαδραματίζει πλέον άλλο «κύκλο». Τον κύκλο του πλουτισμού και όχι απλώς τον κύκλο της ανταλλαγής, με τελική συνέπεια ο κύκλος του χρήματος να αποφέρει υπεραξία. Ο «τύπος» Ε-Χ-Ε μετασχηματίστηκε σε Χ-Ε-Χ’, όπου το Χ’ αφορά στο «χρήμα που προκαταβλήθηκε», συν (+) «ορισμένη προσαύξηση». Αυτήν την προσαύξηση ή το περίσσευμα πάνω από το αρχικό ποσό, ο Κ.Μαrx το ονόμασε υπεραξία. Άλλωστε, η προσαύξηση αυτή, η υπεραξία δηλαδή, οφείλεται στην ικανότητα του εργάτη να δημιουργεί αξία μεγαλύτερη από την αξία της εργατικής του δύναμης, αποδίδοντας μεγαλύτερη αξία απ’ ό,τι κοστίζει στον κεφαλαιοκράτη. κρίσιμες επισημάνσεις Από τότε που στις παραγωγικές διαδικασίες έγιναν πραγματικότητα οι δυναμοηλεκτρικές μηχανές (1867), οι κινητήρες εσωτερικής καύσης (1877), το τραμ (1879), οι πετρελαιομηχανές (1891), και στη συνέχεια του επόμενου αιώνα η ασύρματη επικοινωνία (1901), το αεροπλάνο (1903), η τηλεόραση (1929), και κυρίως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (από το 1950 και μετά), είναι προφανές ότι οι παραγωγικές σχέσεις και οι παραγωγικές δυνάμεις κατέκτησαν άλλο επίπεδο και άλλη ποιότητα. Παραλλήλως την περίοδο ακριβώς αυτή, αρχίζει να λαμβάνει χώρα: α) η «συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου» και ως εκ τούτου η δημιουργία των «μονοπωλίων», β) η «συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό» και ως εκ τούτου η δημιουργία «χρηματιστικού κεφαλαίου», γ) η έναρξη διαδικασίας «εξαγωγής κεφαλαίων», δ) η συγκρότηση των «διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων» και ε) η μέσω των μονοπωλιακών ενώσεων διανομή του κόσμου σε παγκόσμιες αγορές και επιρροές των Μεγάλων Δυνάμεων. ο ΠτΔ τοποθετείται Με τούτη την προδιάθεση, ας παρακολουθήσουμε αποσπάσματα της συγκεκριμένης ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, τα οποία δεν επιδέχονται σχολίων. Και δεν είναι δυνατόν να υπάρξει το παραμικρό σχόλιο στα όσα εξέθεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ενώπιον των ακροατών του «4ου Οικονομικού Forum των Δελφών», καθόσον η ομιλία αυτή κατέγραφε με απόλυτη ακρίβεια και βασιμότητα την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων από την 1η Βιομηχανική Επανάσταση μέχρι την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, τους υπολογιστές, τις οπτικές ίνες, τη νανοτεχνολογία, το διαδίκτυο και την κβαντική φυσική και μηχανική. Υπ’ όψιν δε ότι η κβαντική φυσική ερμηνεύει φαινόμενα που η νευτώνια φυσική αδυνατούσε να περιγράψει. (Ο όρος «κβάντο» προέρχεται από το λατινικό «κβαντους –quantus» και αποδίδει τον όρο «μικρή ποσότητα»). Οι ενταύθα παρατιθέμενες σκέψεις μπορούν να αποτελέσουν μια «γενική εισαγωγή» για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε αποσπάσματα της συγκεκριμένης ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, ο οποίος με ιδιαίτερη σαφήνεια τοποθετήθηκε (και) με τα εξής: ο Βιομηχανικός Καπιταλισμός «Η 1η Βιομηχανική Επανάσταση στηρίζεται στην χρησιμοποίηση της «μηχανής» -αρχικώς του νερού (υδροτροχού) και κατόπιν του ατμού (ατμομηχανής)- ώστε να «εκμηχανισθεί», γενικώς, η παραγωγή… Οι ανάγκες για άνθρακα (ως καύσιμο) και για σίδηρο, με βασικό στόχο την περαιτέρω «εκμηχάνιση» της παραγωγής, ώθησαν στην δημιουργία της βιομηχανίας σιδήρου και στην ταχεία ανάπτυξη των μεταφορών. Έτσι, κατά κύριο λόγο για την μεταφορά του άνθρακα από το ορυχείο στο λιμάνι ή στο εργοστάσιο, αναπτύχθηκε ο σιδηρόδρομος… Η 2η Βιομηχανική Επανάσταση βασίζεται στην εντονότερη χρησιμοποίηση της «μηχανής», μέσω της χρήσης του ηλεκτρισμού πλέον, πράγμα που συνιστά την κύρια ειδοποιό διαφορά σε σχέση με την 1η Βιομηχανική Επανάσταση. Η χρήση του ηλεκτρισμού αποσκοπούσε στο να μεγεθυνθεί και, ει δυνατόν, να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή. Πρόκειται για την περίοδο, κατά την οποία εγκαθιδρύεται και εδραιώνεται ο «βιομηχανικός καπιταλισμός»… Η 2η Βιομηχανική Επανάσταση λαμβάνει χώρα κυρίως εντός της περιόδου 1850-1880, η οποία μπορεί να επεκταθεί ως το 1914, οριοθετώντας τον «μακρύ» 19ο αιώνα. Κατά την διάρκειά της, ο «βιομηχανικός καπιταλισμός», που είναι το αποτέλεσμά της, κυριαρχεί στην παγκόσμια οικονομία μέχρι, περίπου, τα μέσα της δεκαετίας του ’70… Η περίοδος αυτή συνδέεται -στις δυτικές, τουλάχιστον, χώρες-με την δημογραφική ανάπτυξη, με την περαιτέρω αστικοποίηση και με την μεγάλη ανάπτυξη μεταφορών και αγορών. Συγκεκριμένα, η ταχεία και διευρυμένη επέκταση των σιδηροδρομικών δικτύων, το ατμόπλοιο, ο τηλέγραφος και οι άλλες τεχνολογικές πρόοδοι στις συγκοινωνίες και στις επικοινωνίες, σε συνδυασμό με την χαλάρωση των προστατευτικών μέτρων -ιδίως των δασμών- από διάφορες χώρες, έδωσαν στην καπιταλιστική οικονομία την δυνατότητα ν’ αναπτυχθεί εντυπωσιακά, καλύπτοντας έτσι ευρύ γεωγραφικό χώρο.» η 3η Βιομηχανική Επανάσταση -– οι υπολογιστές, η ψηφιακή τεχνολογία , οι οπτικές ίνες «Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και ύστερα, βρίσκεται σ’ εξέλιξη η λεγόμενη 3η Βιομηχανική Επανάσταση, που χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη και ολοένα διευρυνόμενη εφαρμογή της τεχνολογίας της Πληροφορικής στις πλέον αναπτυγμένες βιομηχανικά κοινωνίες αλλά και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου… Η διείσδυση των υπολογιστών στην βιομηχανία και στο εμπόριο ενισχύθηκε με την μείωση του κόστους κατασκευής και την ταυτόχρονη βελτίωση των επιδόσεών τους, ενώ κατά την δεκαετία του ’80 εμφανίσθηκαν και οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές με χαμηλό κόστος, προσιτό και σε ιδιώτες. Ο υπολογιστής έγινε, έτσι, απαραίτητο εργαλείο δουλειάς αλλά και «παράθυρο» στον ανοικτό ωκεανό της γνώσης -υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι μπορεί κανείς να διακρίνει την γνώση από την πληροφορία- όπως και μέσο ψυχαγωγίας… Ο δεύτερος πυλώνας της λεγόμενης 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης είναι η ανάπτυξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας, με την δραστική μείωση του κόστους μεταφοράς δεδομένων και την διεύρυνση των δυνατοτήτων διάδοσης της πληροφορίας ανά την Υφήλιο. Η μετατόπιση από την ηλεκτρομηχανική στην ψηφιακή τεχνολογία, αύξησε την χωρητικότητα και την ταχύτητα μετάδοσης των επικοινωνιακών δικτύων, ενώ ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η μετάβαση από τα χάλκινα καλώδια στην τεχνολογία των οπτικών ινών.» η 4η Βιομηχανική Επανάσταση –το διαδίκτυο, η νανοτεχνολογία και οι κβαντικοί υπολογιστές «Τέλος, δεν θα πρέπει να υποτιμώνται οι ευρύτερες, δηλαδή οι πέραν του χώρου της οικονομίας, συνέπειες της λεγόμενης 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης στην κοινωνία. Έτσι, από την μια πλευρά, μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης «υποβάθμισαν» τους παραδοσιακούς –και πολύ πιο «ανθρώπινους»- κανόνες κοινωνικοποίησης, ενισχύοντας εν πολλοίς τον ατομικισμό. Όμως, από την άλλη πλευρά, το Διαδίκτυο έκανε ευκολότερη την διάδοση όχι μόνον επιστημονικών γνώσεων αλλά και πολιτικών σκέψεων και ιδεών, διευρύνοντας έτσι το πεδίο της Δημοκρατίας. Η «πολυφωνία» αυτή μπορεί να ευνοήσει ή και να πλήξει την ευρωστία της Δημοκρατίας, πάντως είναι conditio sine qua non για την ύπαρξή της, διότι η Δημοκρατία είναι εξ ορισμού «πολυφωνική». Επιπλέον, το Διαδίκτυο επιτρέπει την ανάδυση νέων μορφών δημόσιου χώρου, όπου η διαδραστικότητα μεταξύ των χρηστών διαμορφώνει και εγκαθιδρύει σχέσεις με διαφορετικές ποιότητες και λειτουργίες. Ένα μορφικό ανάλογο αυτής της εξέλιξης στην ιστορία της ανθρώπινης δημιουργικότητας θα μπορούσε να θεωρηθεί, με κάποια δόση ποιητικής αδείας, το πέρασμα από την μονοφωνική στην πολυφωνική μουσική κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και την πρώιμη Αναγέννηση και, εντεύθεν, στην μεγάλη πολυχορική μουσική παράδοση της Βενετίας κατά την ώριμη περίοδο της Αναγέννησης… Η λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία αρχίζει, μάλλον, γύρω στο 2010 και βρίσκεται σ’ εξέλιξη, στηρίζεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη των επιστημών της Πληροφορικής αλλά και της Τεχνητής Νοημοσύνης, και αποβλέπει στην, μέσω των τεχνολογικών εφαρμογών των ανωτέρω επιστημών, όσο το δυνατόν μεγαλύτερη υπέρβαση του ανθρώπινου παράγοντα στην διαμόρφωση της παραγωγής… Δεν αφορά, όμως, μόνο τις «έξυπνες», διασυνδεδεμένες μηχανές. Και τούτο διότι κατά την περίοδο της λεγόμενης 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης σημειώνονται εκπληκτικές εξελίξεις και σε άλλους επιστημονικούς κλάδους, όπως η νανοτεχνολογία, η φωτονική, τα προηγμένα υλικά και η βιοτεχνολογία. Οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε νέες, «επαναστατικές», προσεγγίσεις εντός ποικίλων επιστημονικών πεδίων, όπως είναι η γονιδιωματική ανάλυση και τα φάρμακα για εξατομικευμένη περίθαλψη, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και οι κβαντικοί υπολογιστές…» ως κατακλείδα Τα προαναφερόμενα αποσπάσματα από την ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μέσω της κουλτούρας του ομιλητή, δίδουν με αμίμητη διαύγεια στον αναγνώστη τους «το πέρασμα» της ανθρώπινης κοινωνίας από τον πολιτισμό της 1ης Βιομηχανικής Επανάστασης στη σύγχρονη εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης του διαδικτύου, της φωτονικής, της βιοτεχνολογίας της νανοτεχνολογίας και των κβαντικών υπολογιστών και ως εκ τούτου, της νέας ποιότητας της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας και οικονομίας. * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
Πηγή: Η ιστορική εξέλιξη του κεφαλαίου ως την ψηφιακή εποχή: Νέα ποιότητα κοινωνίας και οικονομίας https://hellasjournal.com/2019/04/i-istoriki-exelixi-toy-kefalaioy-os-tin-psifiaki-epochi-nea-poiotita-koinonias-kai-oikonomias/
Σχόλια