Μετά την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών από τη Βουλή των Ελλήνων και την περί αυτής επίσημη γραπτή ενημέρωση της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, ερχόμαστε αντιμέτωποι πλέον με το μείζον θέμα της μακεδονικής γλώσσας. Παρά τους ισχυρισμούς κυρίως από την πλευρά της κυβέρνησης, η Ελλάδα με τη Συμφωνία των Πρεσπών αναγνωρίζει για πρώτη φορά τη macedonian (μακεδονική) γλώσσα. Τούτο δε, χωρίς να υπάρχει λόγος. Απολύτως κανένας. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩΔέχομαι ότι σε μια διάσκεψη μίας Επιτροπής του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ το 1977 κατεγράφησαν οι ονομασίες των γλωσσών των χωρών-μελών του Οργανισμού. Η (τότε) Γιουγκοσλαβία το 1977 παρουσίασε τρεις γλώσσες. Τη σερβοκροατική, τη σλοβενική και τη μακεδονική. Είναι καταγεγραμμένο. Το ερώτημα μου είναι: Σήμερα μπορεί ο υπουργός Εξωτερικών οποιασδήποτε χώρας να ισχυριστεί ότι στη Σερβία, στη Κροατία ή στο Μαυροβούνιο η γλώσσα που ομιλούν είναι η σερβοκροατική;
Τα ζητήματα της μακεδονικής γλώσσας και της μακεδονικής εθνότητας/υπηκοότητας /ιθαγένειας είναι η «Αχίλλειος Πτέρνα» της Συμφωνίας, όπως γράφω στο βιβλίο μου «Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία-Αυτοψία της δύσκολης Συμφωνίας των Πρεσπών» (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης). Αναλυτικά, λοιπόν, το Άρθρο 1 παρ. 3 εδάφ. C της Συμφωνίας των Πρεσπών έχει ως ακολούθως:
«The official language of the Second Party shall be the “Macedonian language”, as recognized by the Third UN Conference• on the Standardization of Geographical Names, held in Athens in 1977, and described in Article 7(3) and (4) of this Agreement».
Η απόδοσή του στην ελληνική: «Η επίσημη γλώσσα του Δεύτερου Μέρους θα είναι η “μακεδονική γλώσσα” όπως αναγνωρίσθηκε από την Τρίτη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων (τοπωνυμίων), που συνήλθε στην Αθήνα το 1977 και περιγράφεται στο Άρθρο 7 παρ. 3 και παρ. 4 της Συμφωνίας».
Ειδική σημασία έχει εν προκειμένω κυρίως η παρ. 4, η οποία ορίζει/διευκρινίζει ότι η μακεδονική γλώσσα (δεν υπάρχουν τα εισαγωγικά που συναντούμε στο Άρθρο 1 παρ. 3 εδάφ.) «…ανήκει στην ομάδα των νότιοσλαβικών γλωσσών». Στη μακεδονική, άνευ εισαγωγικών, η νοτιοσλαβική μεταφράζεται ως «YUGOSLAV».
Τα ιστορικά αρχεία αποκαλύπτουν
Πράγματι, κατά τις 25ετείς διαπραγματεύσεις με την Αθήνα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, η πλευρά των Σκοπίων προέβαλε συστηματικά και επίμονα το επιχείρημα ότι η μακεδονική γλώσσα είχε καταγραφεί στη Διάσκεψη του ΟΗΕ του 1977. Εξίσου αληθές, όμως, είναι ότι ουδέποτε η Ελλάδα, ρητώς και μάλιστα διμερώς μετά την ανεξαρτησία της γειτονικής χώρας, συμφώνησε, εδέχθη ή απεδέχθη τη «μακεδονική γλώσσα».Αντιθέτως, οι επίμονες ενέργειες, παραστάσεις και τα διαβήματά μας στόχο είχαν να περιορίσουν τη χρήση του όρου «Macedonian» για τη γλώσσα. Κυρίως, στο πλαίσιο των οργανισμών και διασκέψεων, στα οποία είχαμε αποφασιστική δυνατότητα και αρμοδιότητα (ΝΑΤΟ, ΕΕ). Αν χρησιμοποιήθηκε και αναγνωρίσθηκε –όπως ενίοτε συνέβη– από κράτη και οργανισμούς, η πραγματικότητα αυτή δεν μπορεί να οδηγήσει στο βεβιασμένο συμπέρασμα ότι «η Ελλάδα την είχε ήδη αναγνωρίσει από το 1977». Με σαφή μάλιστα πολιτικό στόχο, όπως δυστυχώς έγινε, τόσο κατά τη συζήτηση στη Βουλή όσο και κατά τη μετέπειτα περίοδο.
Η ιστορική αλήθεια και τα διπλωματικά και πολιτικά μας αρχεία επιβεβαιώνουν, ως εάν υπήρχε ανάγκη, ότι η παγκόσμια κοινότητα, της Ελλάδος συμπεριλαμβανομένης, από τη δεκαετία του ’50 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1991, αναφερόταν στη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας, η οποία εν τω μεταξύ μετονομάσθηκε σε Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας, ως μία από τις έξι ομόσπονδες Δημοκρατίες (Σερβία, Κροατία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Σλοβενία) της πρώην Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας.
Είναι ακριβές το γεγονός ότι, μέχρι και τις αρχές του 1991, χρησιμοποιούσαμε την ονομασία Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας και ενίοτε η γλώσσα χαρακτηριζόταν ως μακεδονική. Υπάρχει, λοιπόν, μία θεμελιώδης αλλαγή της Διεθνούς Κοινότητας, της ΕΕ και βέβαια της Ελλάδος ως προς το όνομα μετά την αποσύνθεση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και την υπό προϋποθέσεις και όρους δρομολόγηση της διαδικασίας αναγνώρισης των Δημοκρατιών της, τον Δεκέμβριο του 1991.
Τι διαφεύγει της προσοχής
Κυρίως, όμως, δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι με διαδοχικές δικές του Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας (817 και 845 του 1993) ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε ότι η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» δεν μπορούσε να γίνει μέλος του με την ονομασία αυτή και έγινε δεκτή με το προσωρινό όνομα «the former Yugoslav Republic of Macedonia». Ας συνεκτιμηθεί, λοιπόν, ότι πέραν της πολιτικής και νομικής τους σημασίας και ερμηνείας, οι Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας συνιστούν πρωτογενή πηγή γενικού Διεθνούς Δικαίου.Να θυμίσουμε, επίσης, ότι στο μέτρο του δυνατού από το 1991 μέχρι και την υπογραφή της Συμφωνίας της Αχρίδας ( Αύγουστος 2001), η Ελλάδα σε όλα τα πολιτικά και διπλωματικά μέτωπα κατέβαλε συστηματική προσπάθεια να μη χρησιμοποιείται ο όρος «μακεδονική» σε σχέση με τη γλώσσα. Το γεγονός ότι οι προσπάθειές μας δεν ήσαν πάντοτε αποτελεσματικές δεν μπορεί να ερμηνευθεί σήμερα ως «εκ μέρους της Ελλάδος άμεση ή έμμεση αναγνώριση της γλώσσας», χάριν πολιτικής σκοπιμότητας
Θα ήταν προτιμότερο να προσφύγουμε στις δόκιμες προτάσεις του κορυφαίου βαλκανιολόγου Ευάγγελου Κωφού, τις οποίες άλλωστε είχαμε προβάλει και αντιπροτείνει κατά τη διάρκεια κρίσιμων φάσεων των διαπραγματεύσεων μετά το 2006. Η ονομασία «MAKEDONSKO» (MAKEΔOHCKNOT στο κυριλλικό αλφάβητο) αποδίδει ακριβώς τον προσδιορισμό της γλώσσας. Άλλωστε, το άρθρο 7 του ισχύοντος Συντάγματος (Τροπολογία V Αναθεώρησης του 2001) της γειτονικής μας χώρας, μετά την τροποποίηση/απόρροια της Συμφωνίας της Αχρίδας (2001) ορίζει ότι «The Macedonian language, written using the Cyrillic alphabet, is the official language on the whole territory of the Republic of Macedonia and in its international relations». Γιατί άραγε δεν επιμείναμε στην πιστή έστω αντιγραφή της διατύπωσης αυτής;
Αν υποθέσουμε ότι, χάριν της ισορροπίας του επιδιωκόμενου δύσκολου συμβιβασμού ακολουθήσαμε τη λογική του «δούναι και λαβείν», θα ήταν προτιμότερο να ακολουθήσουμε τον όρο «ΜΑΚΕDONSKO» στη σλαβική εκφορά του (προτάσεις Κωφού) και δη στην κυριλλική γραφή κατ’ επιταγή του Άρθρου 7 του σημερινού Συντάγματος. Αποστασιοποιούμαι από εκείνους, οι οποίοι, είτε από άγνοια είτε από προκατάληψη -κυρίως όμως από σκοπιμότητα- προσπαθούν σήμερα να πείσουν ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ «MACEDONIAN και MAKEDONSKO».
Τι θα μείνει μετά από χρόνια
Αξίζει, νομίζω, να επαναλάβω ότι οι ασφαλιστικές δικλείδες, επεξηγήσεις και διευκρινίσεις που περιέχονται στην παράγραφο 7 της Συμφωνίας είναι αναμφίβολα χρήσιμες, τουλάχιστον στο πεδίο των διμερών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδος και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας. Πεποίθησή μου, εντούτοις, είναι ότι σε μερικά χρόνια –αν υποθέσουμε ότι η Συμφωνία τελικά εφαρμοσθεί συνολικά– εκείνο που θα μείνει σε όλους και για όλους είναι η άνευ επεξηγήσεων και υποσημειώσεων αντίληψη (perception) ότι η Ελλάδα αναγνώρισε ρητώς τη μακεδονική γλώσσα. Τίποτα περισσότερο και τίποτε λιγότερο.Επιπλέον, ειδικά ως προς τη γλώσσα, θα ήταν σκόπιμο και χρήσιμο να είχαμε τουλάχιστον δοκιμάσει και την έμμεση περιγραφική προσπέλαση. Για παράδειγμα, θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε προκριθεί η διατύπωση: «The official language of the Second Party is as described in Article 7 of its Constitution using the Cyrillic alphabet…». Ανέτρεξα στο Μεγάλο Λεξικό της Οξφόρδης στο λήμμα MACEDONIAN. Tα ευρήματα έχουν ενδιαφέρον. Aντιγράφω:
- the South Slavic language of the Republic of Macedonia and adjacent parts of Bulgaria;
- the language of Ancient Macedonia, possibly a dialect of Greek.
========================
Σύμφωνα με την ανακοίνωση αφού πληρωθούν όλες οι νομικές προϋποθέσεις, «η Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας θα δημοσιεύσει στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την ημερομηνία της θέσης σε ισχύ των συνταγματικών τροπολογιών και του συνταγματικού νόμου». Στην συνέχεια, «η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και η Ελλάδα θα αποστείλουν κοινή επιστολή στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, με την οποία θα ενημερώνουν για την ημερομηνία της θέσης σε ισχύ της Τελικής Συμφωνίας».
Ως Βόρεια Μακεδονία πλέον τα Σκόπια θα ενημερώσουν για τις «αλλαγές» την Γραμματεία του ΟΗΕ, τα κράτη-μέλη και τα κράτη παρατηρητές, αλλά και όλους τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους μετέχουν τα Ηνωμένα Έθνη. Όλος αυτός ο κύκλος των ενημερώσεων αναμένεται να ολοκληρωθεί τις επόμενες ημέρες, ενώ συγκροτείται ειδική ομάδα «Σκοπιανών-βορειομακεδόνων» για τις αλλαγές στις επωνυμίες στις διπλωματικές και προξενικές αρχές.
Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης θα λάβουν επίσης εντολές για την αλλαγή των εγγράφων, ενώ στις δημόσιες υπηρεσίες θα σταλούν κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση του νέου συνταγματικού ονόματος. Βασική παράμετρος είναι βεβαίως, ότι η χρήση του νέου ονόματος του κράτους θα πρέπει να είναι εναρμονισμένη με τον νόμο για την χρήση των γλωσσών. Αυτό σημαίνει ότι οι πινακίδες θα γραφτούν και στην αλβανική γλώσσα, αφού το 20% του πληθυσμού της χώρας είναι Αλβανοί, και πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μια νίκη της αλβανικής μειονότητας.
Ο Καρακατσάνοφ υπενθυμίζει για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες ημέρες την υποχρέωση των Σκοπίων για την πλήρη εξάλειψη κάθε μορφής αλυτρωτισμού. Υπογραμμίζει μάλιστα και πάλι, ότι πρέπει να αποσυρθούν από τα εγχειρίδια ιστορίας όλες «οι ψευδείς πληροφορίες που γράφτηκαν τα τελευταία 70 χρόνια».
Η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας, πάντως, επιμένει σε συνέντευξή της, ότι η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ είναι προς το εθνικό συμφέρον της χώρας της. Η ίδια επισημαίνει ότι η βουλγαρική Βουλή θα είναι από τις πρώτες που θα επικυρώσει το Ενταξιακό Πρωτόκολλο της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, κάτι που, όπως είπε, θα γίνει εντός των επόμενων ημερών.
Το αν ο Καρακατσάνοφ θα ακολουθήσει τον Καμμένο και θα βγει και αυτός στα κάγκελα κατά της Συμφωνίας δεν είναι κάτι που μπορεί να προεξοφλήσει κάποιος σήμερα. Το γεγονός όμως, ότι μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, θέτει δημοσίως όρους, είναι κάτι που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Θα πρέπει να σημειωθεί άλλωστε ότι η σκοπιανή προπαγάνδα των προηγούμενων ετών, εκτός από την καπηλεία της αρχαίας ελληνικής μακεδονικής ιστορίας είχε βάλει στο στόχαστρό της και την μεσαιωνική Βουλγαρία. Και προφανώς και στην Σόφια, όπως και στην Αθήνα, οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων ετών είδαν επίσης το δένδρο και έχασαν το δάσος.
Αλλάζουν πινακίδες, κρατούν την ουσία τα Σκόπια
Η σημαία του ΝΑΤΟ κυματίζει επισήμως από σήμερα, δίπλα στη σημαία της μελλοντικής Βόρειας Μακεδονίας, έξω από το κτίριο της κυβέρνησης στα Σκόπια, μετά από μια πανηγυρική τελετή στην οποία είχαν κληθεί στελέχη του επιτελείου και πρεσβευτές των κρατών-μελών της Συμμαχίας.Ο Ζάεφ μάλιστα, στην διάρκεια της ομιλίας του αποκάλεσε τρεις φορές τη χώρα «Βόρεια Μακεδονία» και ευχαρίστησε τα κοινοβούλια των Σκοπίων και της Αθήνας για την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Ήδη από την πρόσοψη του κτιρίου που στεγάζει τα γραφεία της κυβέρνησης των Σκοπίων είχε αφαιρεθεί η πινακίδα που ανέγραφε «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Το ειδικό ανυψωτικό μηχάνημα παρέμενε ωστόσο για την ανάρτηση της νέας πινακίδας που αναγράφει, στα σλαβικά και τα αλβανικά, την νέα συνταγματική ονομασία, δηλαδή «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».
Πρόκειται για ενέργειες με τις οποίες η κυβέρνηση Ζάεφ επισημοποιεί την αλλαγή ονομασίας της χώρας, στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Πρεσπών, κρατά ωστόσο τον όρο Μακεδονία με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η έδρα της κυβέρνησης στεγάζεται σε κτίριο στο κέντρο των Σκοπίων, το οποίο είχε ανακαινισθεί επί Γκρούεφσκι και πήρε την όψη αρχαιοελληνικού μεγάρου. Ήταν η εποχή, που στο πλαίσιο του φαραωνικού σχεδίου «Σκόπια 2014», η ηγεσία της γειτονικής χώρας εστίαζε στην υποκλοπή του ονόματος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της μίας και μοναδικής ιστορικής Μακεδονίας, η αμφισβήτηση της ελληνικότητας της οποίας μόνον γέλιο προκαλούσε.
Ωστόσο, διαχρονικά, οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες επέμειναν μόνον σε αυτό, βλέποντας για άλλη μία φορά το δένδρο και αγνοώντας το δάσος. Τις συνέπειες δηλαδή που θα έχει, πιθανότατα, στο μέλλον η αναγνώριση από την Ελλάδα αυτού του κράτους, κρατίδιο το λέγαμε παλιότερα, ως Βόρεια Μακεδονία.
Τα επόμενα βήματα
Η αλλαγή της ονομασίας στις πινακίδες άρχισε ήδη από χθες στα σημεία εισόδου της χώρας και θα συνεχιστεί σήμερα, και τις υπόλοιπες ημέρες, σε όλες τις δημόσιες Αρχές και υπηρεσίες. Παραλλήλως, η κυβέρνηση των Σκοπίων, με ανακοίνωσή της, έδωσε και το χρονοδιάγραμμα των βημάτων που απομένουν για να τεθεί σε πλήρη ισχύ η Συμφωνία των Πρεσπών και οι συνταγματικές τροποποιήσεις.Σύμφωνα με την ανακοίνωση αφού πληρωθούν όλες οι νομικές προϋποθέσεις, «η Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας θα δημοσιεύσει στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την ημερομηνία της θέσης σε ισχύ των συνταγματικών τροπολογιών και του συνταγματικού νόμου». Στην συνέχεια, «η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και η Ελλάδα θα αποστείλουν κοινή επιστολή στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, με την οποία θα ενημερώνουν για την ημερομηνία της θέσης σε ισχύ της Τελικής Συμφωνίας».
Ως Βόρεια Μακεδονία πλέον τα Σκόπια θα ενημερώσουν για τις «αλλαγές» την Γραμματεία του ΟΗΕ, τα κράτη-μέλη και τα κράτη παρατηρητές, αλλά και όλους τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους μετέχουν τα Ηνωμένα Έθνη. Όλος αυτός ο κύκλος των ενημερώσεων αναμένεται να ολοκληρωθεί τις επόμενες ημέρες, ενώ συγκροτείται ειδική ομάδα «Σκοπιανών-βορειομακεδόνων» για τις αλλαγές στις επωνυμίες στις διπλωματικές και προξενικές αρχές.
Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης θα λάβουν επίσης εντολές για την αλλαγή των εγγράφων, ενώ στις δημόσιες υπηρεσίες θα σταλούν κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση του νέου συνταγματικού ονόματος. Βασική παράμετρος είναι βεβαίως, ότι η χρήση του νέου ονόματος του κράτους θα πρέπει να είναι εναρμονισμένη με τον νόμο για την χρήση των γλωσσών. Αυτό σημαίνει ότι οι πινακίδες θα γραφτούν και στην αλβανική γλώσσα, αφού το 20% του πληθυσμού της χώρας είναι Αλβανοί, και πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μια νίκη της αλβανικής μειονότητας.
Επιμένουν οι Βούλγαροι
Την ίδια ώρα, η Σόφια, δια του υπουργού Άμυνας Κραζιμίρ Καρακατσάνοφ, επανέρχεται στο αίτημά της τα Σκόπια να εκπληρώσουν πλήρως όλες τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο των συμφωνιών που έχουν υπογράψει με την Ελλάδα και την Βουλγαρία, αν θέλουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.Ο Καρακατσάνοφ υπενθυμίζει για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες ημέρες την υποχρέωση των Σκοπίων για την πλήρη εξάλειψη κάθε μορφής αλυτρωτισμού. Υπογραμμίζει μάλιστα και πάλι, ότι πρέπει να αποσυρθούν από τα εγχειρίδια ιστορίας όλες «οι ψευδείς πληροφορίες που γράφτηκαν τα τελευταία 70 χρόνια».
Η υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας, πάντως, επιμένει σε συνέντευξή της, ότι η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ είναι προς το εθνικό συμφέρον της χώρας της. Η ίδια επισημαίνει ότι η βουλγαρική Βουλή θα είναι από τις πρώτες που θα επικυρώσει το Ενταξιακό Πρωτόκολλο της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, κάτι που, όπως είπε, θα γίνει εντός των επόμενων ημερών.
Το αν ο Καρακατσάνοφ θα ακολουθήσει τον Καμμένο και θα βγει και αυτός στα κάγκελα κατά της Συμφωνίας δεν είναι κάτι που μπορεί να προεξοφλήσει κάποιος σήμερα. Το γεγονός όμως, ότι μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, θέτει δημοσίως όρους, είναι κάτι που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Θα πρέπει να σημειωθεί άλλωστε ότι η σκοπιανή προπαγάνδα των προηγούμενων ετών, εκτός από την καπηλεία της αρχαίας ελληνικής μακεδονικής ιστορίας είχε βάλει στο στόχαστρό της και την μεσαιωνική Βουλγαρία. Και προφανώς και στην Σόφια, όπως και στην Αθήνα, οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων ετών είδαν επίσης το δένδρο και έχασαν το δάσος.
Σχόλια