Εδώ και μερικά χρόνια βρίσκεται υπό εξέλιξη μια κοσμογονικών διαστάσεων μετάλλαξη του διεθνούς συστήματος, η οποία θα κυοφορήσει ένα νέο κόσμο. Ορισμένες από τις κρίσιμης σημασίας αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως είναι η οικονομική, τεχνολογική και στρατιωτική άνοδος της Κίνας, η μετατροπή του πλανητικού συστήματος σε πολυπολικό, η τήξη των αρκτικών πάγων, η δημιουργία ενός πρωτοφανούς δυναμικής σινορωσικού άξονα και μια σειρά από άλλες. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩΩστόσο, μια αλλαγή που δεν έχει γίνει ιδιαίτερα αντιληπτή μέχρι σήμερα είναι η ορμητική επαναφορά του πολέμου ως παράγοντα διαμόρφωσης των διεθνών εξελίξεων. Αν και ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία αποτέλεσε το πρώτο αποφασιστικό πλήγμα στην αφελή αντίληψη ότι «πόλεμοι δεν γίνονται πλέον στην Ευρώπη», εντούτοις, ακόμη και σήμερα, οι πιθανότητες ξεσπάσματος πολεμικής αντιπαράθεσης στη Γηραιά Ήπειρο, πιστεύεται ότι είναι δραματικά λιγότερες σε σχέση με το παρελθόν.
Ιδιαίτερα δε το εφιαλτικό ενδεχόμενο του πυρηνικού πολέμου στην Ευρώπη θεωρείται ότι έπαψε να υφίσταται με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και έκτοτε απασχολεί μόνο τους ιστορικούς και τους σεναριογράφους ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Όμως, δεν είναι έτσι. Ή τουλάχιστον δεν πιστεύουν ότι είναι έτσι οι ΗΠΑ και η Ρωσία, οι οποίες φαίνεται ότι προετοιμάζονται για μια νέα μορφή «περιορισμένου» και «εξορθολογισμένου» πυρηνικού πολέμου.
Συγκεκριμένα, οι Αμερικανοί φοβούνται ότι η Ρωσία ενδέχεται να κάνει περιορισμένη χρήση πυρηνικών όπλων μικρής ισχύος από τα πρώτα στάδια μιας σύγκρουσης στην Ευρώπη, όπως για παράδειγμα στην Ουκρανία ή στις Δημοκρατίες της Βαλτικής. Έτσι θα θέσει εξαρχής την αντιπαράθεση μέσα σε ένα περιοριστικό «πυρηνικό πλαίσιο» (nuclear context) και να το απομονώσει από τυχόν διαθέσεις της Δύσης να αντιδράσει με στρατιωτικά μέτρα.
Ευέλικτος πυρηνικός πόλεμος
Αυτήν τη νέα, «περιορισμένων στοχοθετήσεων», πιθανή εφαρμογή της πυρηνικής ισχύος από πλευράς της Ρωσίας επιχειρεί να αντιμετωπίσει η νέα πυρηνική στρατηγική των ΗΠΑ, όπως εκφράζεται στο επίσημο έγγραφο της NPR (Nuclear Posture Review), που δόθηκε στη δημοσιότητα από το Πεντάγωνο τον Φεβρουάριο του 2018.Για να αντιδράσουν σε αυτήν τη νέα απειλή, λοιπόν, οι ΗΠΑ φαίνεται πως επιδιώκουν και αυτές να αναπτύξουν πυρηνικά όπλα μικρής ισχύος, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ισοδύναμο σε παρόμοια ρωσικά όπλα, χωρίς να προκύπτει ο άμεσος κίνδυνος πυρηνικού πολέμου μεγάλης κλίμακας. Μεταξύ των άλλων, προβλέπεται ο εφοδιασμός των αμερικανικών υποβρυχίων με βαλλιστικούς πυραύλους (SLBM) Trident II D5 με νέες πυρηνικές κεφαλές μικρής ισχύος.
Ωστόσο, αυτό είναι απλώς το τελευταίο επεισόδιο σε μια σειρά αλλαγών στην πολεμική πραγματικότητα στην Ευρασία που έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Για παράδειγμα, στις 26 Σεπτεμβρίου 2016, ο τότε υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Ashton Carter, είχε δηλώσει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να προετοιμάζονται για ένα νέο είδος συγκρούσεων στην Ευρώπη, αλλά και την Ασία, που θα περιλαμβάνουν τόσο συμβατική όσο και πυρηνική ισχύ.
Ο Αμερικανός υπουργός είχε δηλώσει ότι για να αντιμετωπίσουν αυτήν τη νέα πραγματικότητα, οι ΗΠΑ ετοιμάζουν στρατηγικές αποτροπής που θα περιλαμβάνουν μεικτή χρήση συμβατικών και πυρηνικών δυνάμεων. Επίσης, ο στρατηγός Curtis Scaparrotti, διοικητής της αμερικανικής Διοίκησης Ευρώπης (EUCOM), κατά τη διάρκεια κατάθεσής του στο Κογκρέσο στις 28 Μαρτίου 2017, είχε δηλώσει ότι η μεγαλύτερη ανησυχία του ήταν το μεγάλο «μη στρατηγικό» ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο και το «ασαφές» πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας.
Το δόγμα αυτό προβλέπει την πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων σε μια σύγκρουση, έτσι ώστε να την «κλιμακώσει», ή να την «αποκλιμακώσει» (to escalate or to de–escalate), αν δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν οι συμβατικές αμυντικές δυνάμεις της χώρας. Δηλαδή, τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν ως συμπλήρωμα της συμβατικής ισχύος και όχι ως κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτήν.
Εμπλουτισμένος πόλεμος
Έχουμε λοιπόν, για πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες, μια προσέγγιση των πυρηνικών όπλων όχι ως όπλων «τελευταίας επιλογής» (weapons of last resort), επιθυμητή χρήση των οποίων ήταν να μη χρησιμοποιηθούν ποτέ, αλλά ως υπό εξέταση ορθολογικές επιλογές για την επίτευξη «περιορισμένων στρατηγικών στόχων». Έτσι, ο πυρηνικός πόλεμος ξαναμπαίνει στο παιχνίδι των διεθνών στρατηγικών ανταγωνισμών με επιθετικό τρόπο.Όμως, όταν η πιο ακραία μορφή πολέμου εμφανίζεται ξανά στο προσκήνιο είναι αναπόφευκτο ότι θα συμπαρασύρει μαζί της και άλλες μορφές πολέμου. Με άλλα λόγια, ο πόλεμος επανέρχεται δυναμικά ως μέσον διαμόρφωσης των διεθνών εξελίξεων, ιδιαίτερα δε σήμερα που έχει μια πιο εμπλουτισμένη εργαλειοθήκη σε σχέση με το κοντινό παρελθόν.
Αντιλήψεις όπως αυτής των «πολυχωρικών» (multi domain) επιχειρήσεων, που περιλαμβάνουν δράσεις στο διάστημα και τον κυβερνοχώρο, ή του υβριδικού πολέμου, όπου συνυπάρχουν και συλλειτουργούν πολλές μορφές στρατιωτικής ισχύος, ψυχολογικών επιχειρήσεων, τρομοκρατίας, παραστρατιωτικών δράσεων κλπ, διευκολύνουν την καταφυγή στα όπλα γιατί θολώνουν τα όρια μεταξύ ειρήνης και πολέμου.
Τέλος, η πολυπολική μορφή του σημερινού διεθνούς συστήματος, όπου μεγάλοι, μεσαίοι και μικροί δρώντες κονταροχτυπιούνται για ένα όσο το δυνατόν καλύτερο πλασάρισμα στην ευρασιατική σκακιέρα, διευκολύνει επίσης την καταφυγή στον πόλεμο. Πολλώ δε μάλλον όταν αυτός ταιριάζει σε πολύ περισσότερες καταστάσεις από ότι στο παρελθόν, χάρη στις πιο «εμπλουτισμένες» του μορφές.
Ενδέχεται, λοιπόν, να βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας ιστορικής εποχής, όπου η καταφυγή στην πολεμική βία θα είναι πολύ πιο εύκολη σε σχέση με το παρελθόν από κρατικούς δρώντες για την επίτευξη γεωπολιτικών στοχεύσεων. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια γειτονιά του διεθνούς συστήματος όπου, βάσει του παρελθόντος της, η νέα αυτή μόδα ενδέχεται να βρει εφαρμογές.
Σχόλια