Κατ’ αρχήν, ένα λιγότερο ισχυρό κράτος θα πρέπει στην περιφέρειά του να αποτρέπει αποτελεσματικά τις αναθεωρητικές απειλές κατά της επικράτειάς του. Το κράτος που κατευνάζει (όπως τις τελευταίες δεκαετίες και σήμερα πράττει η Ελλάδα) στα μάτια των επιτελείων των ηγεμονικών δυνάμεων είναι αναλώσιμο και υποψήφιο για την κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων.
Το Ισραήλ, αναμφίβολα, είναι πρότυπο κράτους που χαράσσει στρατηγική, η οποία επιτυγχάνει ισόρροπες και συμμετρικές σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις χωρίς σε καμιά περίπτωση να θέτει σε κίνδυνο την τωρινή ή μελλοντική ασφάλειά του. Η Τουρκία στο παρελθόν μέχρις ενός σημείου κατόρθωνε να αναπτύσσει συναλλαγές που διαμόρφωναν συμμετρικές σχέσεις. Το πώς και σε πιο βαθμό η Τουρκία του Ερντογάν θα το επιτύχει εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Σωστές εκτιμήσεις γι’ αυτούς τους παράγοντες είναι ζωτικό ζήτημα για κάθε ενδιαφερόμενο κράτος, επί του προκειμένου για την Ελλάδα.
Εποπτεία και επιρροή
Το λιγότερο ισχυρό κράτος απαιτείται, επίσης, να ασκεί στρατηγική εποπτεία και επιρροή στην περιφέρειά του και να είναι ικανό και έτοιμο οι συναλλαγές με τις μεγάλες δυνάμεις να είναι συμφέρουσες.
- Η ισοτιμία και οι ισόρροπες συναλλαγές δεν επιτυγχάνονται με υποκλίσεις και εξυπηρέτηση τακτικών ή και εφήμερων σκοπών μιας μεγάλης δύναμης. Μια μεγάλη δύναμη δεν μπαίνει στον κόπο να κάνει συναλλαγές εάν το λιγότερο ισχυρό κράτος άγεται και φέρεται και είναι έρμαιο υπονομεύσεων τύπου soft power.
Ούτε, βέβαια, όπως κάποιοι στην Ελλάδα νομίζουν, μια μεγάλη δύναμη μοιράζει ηγετικούς ρόλους στις περιφέρειες, επειδή έγινε η μια ή η άλλη συνάντηση.
- Στις διαπραγματεύσεις μέσα ή έξω από τα κλειστά κουτιά της διπλωματίας, το λιγότερο ισχυρό κράτος δεν μπορεί να συγκροτήσει συμφωνίες που θα το καθιστούν περιφερειακά σπουδαίο. Κι αυτό, όταν ολοφάνερα κατευνάζει, όταν εγκαταλείπει πολιτικές αιώνων και αναγνωρίζει τον αλυτρωτισμό, όταν η κοινωνία του εξαντλείται και εξοντώνεται, όταν υποδουλώνεται οικονομικά επί δεκαετίες, όταν η νεολαία του μεταναστεύει και όταν οι πολίτες βλέπουν πλέον το κράτος τους ως ξενοκρατούμενο δυνάστη και όχι ως εντολοδόχο τους.
Το μόνο που μπορούν να κάνουν καλόπιστοι αντιπρόσωποι ενός τέτοιου κράτους είναι να αυτοσυντηρηθούν «μέχρι να τελειώσει η καταιγίδα» της ξενοκρατίας. Οτιδήποτε άλλο είναι αυταπάτη, λανθασμένο και καταστροφικό. Οι ηγεμονικές δυνάμεις ανά πάσα στιγμή γνωρίζουν τι λέμε «ακόμη και κατ’ ιδίαν». Οι μηχανισμοί παρακολούθησης, ανάλυσης, στάθμισης και εκτίμησης είναι μονίμως καλοστημένοι.
Τα επιτελεία τους αναλύουν τις ρευστές περιφερειακές εξελίξεις, διαρκώς σταθμίζουν και εκτιμούν την κατάσταση των πραγμάτων, όπως εξελίσσονται οι περιφερειακές ισορροπίες και όπως εξελίσσεται η κατάσταση κάθε κράτους. Ανά πάσα στιγμή τα επιτελεία τους διαθέτουν δεκάδες ή και εκατοντάδες εναλλακτικές αποφάσεις ανάλογα με το πώς διαμορφώνονται οι στρατηγικές σχέσεις και το πώς επηρεάζονται τα συμφέροντά τους όχι μόνο βραχυχρόνια αλλά και μακροχρόνια.
- Συχνά βέβαια, εάν τα επιτελεία τους θεωρήσουν ότι ένα κράτος είναι αδύναμο και απελπισμένο και αντί στρατηγικής παρακαλεί «να έχει και αυτό ένα κάποιο ρόλο» για εσωτερική κατανάλωση, τους κουνούν καθρεφτάκια, όπως έκαναν στους Ινδιάνους οι Αμερικανοί τον 16ο αιώνα. Στα επιτελικά παρασκήνια, όμως, κρύβονται οι Κλίνες του Προκρούστη.
Ερασιτεχνισμοί
- Αυτά εκτιμάται ότι συμβαίνουν στο Μακεδονικό, στις ελληνοαλβανικές σχέσεις και ενδεχομένως αύριο στα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εάν η διολίσθηση συνεχίσει σίγουρα οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προεκτάσεις θα είναι οδυνηρές και εδώ δεν ισχύει το «μακροχρόνια είμαστε όλοι νεκροί». Το κράτος κάθε κοινωνίας είναι το «κοσμοθεωρητικό συμβόλαιο» των ζώντων με τους προγόνους και τους απογόνους και όχι εργαλείο εξασφάλισης της μιας ή άλλης καρέκλας εξουσίας. Κάποιες σημερινές αποφάσεις ο δικαστής των Εθνών, η ιστορία, θα τις καταγράψει ως μαύρες σελίδες.
Εάν λοιπόν οι ερασιτεχνισμοί επεκταθούν και στην Ανατολική Μεσόγειο και έτσι αναβαθμιστεί άμεσα η Τουρκία οι επιλογές του Ερντογάν θα πολλαπλασιαστούν. Παρά το γεγονός πως αναμφίβολα μέχρι τώρα εκτέλεσε ακραία επικίνδυνες στρατηγικές σχοινοβασίες, μια δραματική γεωπολιτική αναβάθμισή του θα του επέτρεπε να ελιχθεί, να διαπραγματευτεί και να εκκενώσει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις που τόσο ενοχλούν την Δύση.
- «Κάτω τα χέρια από την Κύπρο πες στον φίλο σου» (δεν ξέρω ποιον εννοούσε) μου είπε πρόσφατα σημαντικός πολιτικός παράγοντας της Κύπρου. «Γιατί», πρόσθεσε, «δεν θα χαθούμε μόνο εμείς αλλά και εσείς οι Ελλαδίτες. Όποιος δεν το βλέπει είναι κοντόφθαλμος εάν όχι στρατηγικά τυφλός». Τονίζουμε και υπογραμμίζουμε ότι τα βιώσιμα κράτη (των οποίων η κοινωνία και κυρίως οι ηγέτες δεν είναι φορείς αυτοκτονικών συνδρόμων) δεν κάνουν παζάρια για την εθνική ασφάλειά τους, δεν μπαίνει σε πάρε-δώσε και σε «ποσοστά υποχωρήσεων».
==============
Σχόλια