Ο περί στρατηγικής χαβαλές βλάπτει σοβαρά την εθνική ασφάλεια

Έχει γίνει της μόδας πλέον ο κάθε αναρμόδιος, ή ο κάθε φορέας αναρμόδιων τίτλων να παίζει με όρους και έννοιες που αν δηλητηριάσουν ανεπανόρθωτα την πολιτική συζήτηση για την εθνική στρατηγική θα ματαιωθεί κάθε σωστή απόφαση στα πεδία της αποτρεπτικής στρατηγικής. Όχι μόνο ματαιώνεται κάθε προσδοκία εφαρμογής των Διεθνών Συνθηκών, αλλά μπορεί να χάσουμε και αυτά που μας έμειναν. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Μπορεί κανείς να είναι καλόπιστος πλην άσχετος, ή να επιδίδεται σε αναρριχητικό κρυφτούλι ή να είναι φιλόδοξος, ή και μωροφιλόδοξος πλην ο «περί στρατηγικής χαβαλές» βλάπτει σοβαρά την κρατική μας υγεία. Λανθασμένο αναμάσημα στρατηγικών όρων και εννοιών στην δημόσια σφαίρα, ή ακόμη ανούσια υπονοούμενα στην στρατηγική ανάλυση σημαίνει παιχνίδια με την φωτιά.
Κατ’ αρχάς ας πούμε ότι η χάραξη και εφαρμογή στρατηγικής από ένα αμυνόμενο κράτος δεν είναι κρυφτούλι με υπονοούμενα, ή παιχνίδι ακατάσχετων γνωμών ή υποβολής διαφόρων «μηνυμάτων». Η χάραξη και εφαρμογή εθνικής στρατηγικής είναι πρωτίστως και κυρίως -εάν όχι αποκλειστικά- υπόθεση αρμόδιων επιτελικών κρατικών θεσμών. Είναι υπόθεση βέβαια και λίγων πολύ ειδικών στην στρατηγική θεωρία πλην με αυτούς ισχύουν δύο πράγματα. Σε καλά και οργανωμένα κράτη συνεργάζονται στενά με τα προαναφερθέντα επιτελικά θεσμικά όργανα, ή και αναλαμβάνουν να τα διευθύνουν πολιτικά. Αν κανείς τέτοιος ειδικός βρεθεί σε αναλώσιμα και παρακμασμένα κράτη γίνεται βορά «δολοφονίας χαρακτήρα», περιπαικτικών και αναρμόδιων σχολίων.
Κανείς εάν δεν διαβάζει προσεκτικά διατυπωμένους όρους σε αναρίθμητα βιβλία και κείμενα (δικά μας τουλάχιστον κανείς βρίσκει εύκολα στο Google με λήμμα, πχ, «ενδοπολεμική αποτροπή» ή «κρίσεις χαμηλής έντασης») απλά παραμιλά. Μπορεί κανείς ακόμη και να μιλήσει υποτιμητικά για την στρατηγική θεωρία. Εδώ εμάς το 1995 όταν καταγράψαμε την τυπολογία των εθνικών συμφερόντων που είναι ο άξονας της εθνικής στρατηγικής θεωρίας μας περιέπαιξαν ότι μιλάμε για το «εθνικό συμφέρον της Μαριορής» ενώ ακόμη και φορέας τίτλων με μετέπειτα θέσεις ευθύνης έγραψε στα ΝΕΑ ότι η έννοια εθνικό συμφέρον είναι ελληνική επινόηση και ελληνική ιδιοτροπία!
Ασχετοσύνη συν ποικιλόμορφες διασυνδέσεις ενδέχεται να κάνουν κάποιον να κατανοεί αυτό που θέλει, ή αυτό που συνομιλητές «ποικίλων αθέατων συμφερόντων» επιθυμούν να υποβληθεί στην δημόσια γνώμη για να επιτύχει το βόλεμα εφήμερων κομματικών ή προσωπικών σκοπιμοτήτων. Κανείς εύκολα διακρίνει την διολίσθηση ενός αναλυτή στην μίζερη αυτή θέση του περιφερόμενου υποβολέα.

Επιστημονικοί τίτλοι και αξιοπιστία

Έτσι, όποιος θέλει να μιλά έγκυρα και όχι επικίνδυνα για την εθνική στρατηγική της χώρας στην οποία ανήκει πρέπει να ξέρει ότι είναι ένα πράγμα η στρατηγική ανάλυση με τους σωστούς όρους και έννοιες, δηλαδή η στρατηγική θεωρία, και άλλο το κρυφτούλι που σκοπό έχει να υποβάλει ανεύθυνα μηνύματα, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα της χώρας ή και την οδηγούν σε μεγάλο και καταστροφικό πόλεμο. Scripta manent, εξάλλου, και κανείς πρέπει να προφυλάσσεται από ατοπήματα τέτοιου είδους.

Καταγράφονται και για το γεγονός ότι δεν ξέρουν όρους και έννοιες που αποτελούν προϋπόθεση προβιβασμού δευτεροετών φοιτητών στρατηγικής. Για παράδειγμα, κανείς πρέπει να ξέρει το Αλφαβητάριο: «Πόλεμος» οποιουδήποτε είδους και έκτασης, ή η απώλεια κυριαρχίας χωρίς ένοπλη σύγκρουση, πολεμικές εμπλοκές «μικρής» έντασης και γενικευμένος πόλεμος σημαίνει ότι μια αποτρεπτική στρατηγική απέτυχε.
Πολύ σημαντικό, επίσης είναι, όποιος θέλει να συμβάλει ταπεινά και καλόπιστα στις δημόσιες συζητήσεις για την εθνική στρατηγική χωρίς να εκτίθεται, οφείλει να γνωρίζει ότι ολοφάνερα και επί δεκαετίες φρικτά ερασιτεχνικές κινήσεις που πυκνώνουν τις εμπλοκές και αποθρασύνουν τον επιτιθέμενο ενδέχεται, σε οριακές ιστορικές στιγμές, όπως αυτές που διανύουμε, να οδηγήσουν σε εκτροχιασμό τόσο των αναθεωρητικών απειλών του επιτιθέμενου όσο και των αποτρεπτικών απειλών του αμυνόμενου.
Κάτι τέτοιο φέρνει -εκτίμησή μας είναι ότι ήδη έφερε- στρατηγικό ανορθολογισμό. Αυξάνει δηλαδή τον κίνδυνο μιας μεγάλης πλέον αποτυχίας της αποτρεπτικής στρατηγικής, προκαλώντας ένα γενικευμένο πόλεμο που θα μπορούσε με σωστές αποτρεπτικές στάσεις να αποτραπεί. «Αποτραπεί», γράφουμε, όχι «αποφευχθεί», καθότι η εμπειρία δείχνει ότι το τελευταίο οδηγεί στο μοιραίο.

Τι σημαίνει αποτυχία

Η αποτυχία λοιπόν σημαίνει ιεραρχικά τα εξής:

1. Μεγάλος γενικευμένος πόλεμος ο οποίος έστω και εάν δεν τον αρχίσει ο αμυνόμενος εάν δεν είναι νικηφόρος θα σημαίνει το τέλος ή οπισθοδρομήσεις δεκαετιών. Ο πολιτικός και στρατηγικός ανορθολογισμός που προκαλούν ερασιτέχνες και ανίκανοι κατευναστές οδηγεί σε μεγάλο πόλεμο.
2. «Μικρά» επεισόδια που οδηγούν σε απώλεια κυριαρχίας και πόρων. Αντί φλύαρων υπονοουμένων οι ειδικοί ή «ειδικοί» να μας εξηγήσουν πόσους (κολοσσιαίους) πλουτοπαραγωγικούς πόρους χάνουν οι Έλληνες επειδή δεν εφαρμόζεται το Δίκαιο της Θάλασσας. Να μας πληροφορήσουν επίσης έγκυρα (και όχι νομικίστικα ή πολιτικάντικα) ποια είναι η ακριβής κατάσταση όσον αφορά το επικυρωμένο το 1995 από την Βουλή Δίκαιο της Θάλασσας. Τα υπόλοιπα είναι αρμοδιότητα των ειδικών, κυρίως των κρατικών επιτελικών θεσμών, οι οποίοι εάν δεν υπάρχουν, ή εάν υπάρχουν και είναι ελλειμματικοί, θα πρέπει να ενισχυθούν άμεσα. Βέβαια, εννοούμε πραγματικούς κρατικούς επιτελικούς θεσμούς που ενώνουν όλα τα νήματα και όχι «δεξαμενές» δήθεν «σκέψης» περιφερόμενων φορέων ή μη φορέων ποικίλων αναρμόδιων τίτλων (ή τεχνητά αρμόδιων τίτλων, συμβαίνει και αυτό!).
3. Η «ενδιάμεση κατάσταση», στην οποία οδηγηθήκαμε και την οποία εμείς με αίσθημα ευθύνης περιγράψαμε, δοκιμάζεται λόγω εξελίξεων της διεθνούς πολιτικής και λόγω ακριβώς εξάντλησης της πρακτικής: «κρυφτούλι αντί στρατηγικής». Για όποιον ενδιαφέρεται, υπάρχει επίσης και «Το Αλφαβητάριο της αποτρεπτικής στρατηγική.

Με αυτές τις παρεμβάσεις, ξεκαθαρίζουμε, δεν φιλοδοξούμε να αντικαταστήσουμε τους κρατικούς θεσμούς παρά μόνο να συνεισφέρουμε με δόκιμους όρους και έννοιες, με δοκιμασμένες τυπολογίες της στρατηγικής ανάλυσης και με ακλόνητα αξιώματα της στρατηγικής θεωρίας. Πολλές από αυτές τις τυπολογίες και αυτά τα αξιώματα κατατέθηκαν ταπεινά και υπεύθυνα στο δικό μας μέρος του εξαντλημένου βιβλίου μας «Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική» (1992), το οποίο κυκλοφορεί σύντομα με νέο τίτλο, συμπληρωμένο και επικαιροποιημένο (περιττή ίσως η επικαιροποίηση γιατί δεν αλλάζει κατιτί όσον αφορά τους όρους και έννοιες παρά μόνο η «ενδιάμεση κατάσταση» που εξηγήσαμε πιο πάνω).

Τι εννοούμε στρατηγική θεωρία

Τώρα, τι εννοούμε όταν λέμε «στρατηγική θεωρία». Με θεωρία βέβαια δεν εννοούμε –για να παραφράσουμε τον Παναγιώτη Κονδύλη– ιδεολογικές, ή νομικίστικες, ή πολιτικάντικες σαπουνόφουσκες στα πολιτικά καφενεία. Εννοούμε αξιώματα περί την διεθνή πολιτική και τις διακρατικές σχέσεις. Δεν αμφιβάλλω ότι οι φορείς ανεύθυνων γνωμών, θεωρημάτων, ιδεολογημάτων, αναρμόδιων τίτλων ή ειδικών στο πολιτικό κρυφτούλι εκφοβιστικών υποβολών δεν κατανοούν την έννοια «θεωρία».
Θεωρία, κατ’ αρχάς, είναι το αντίθετο της γνώμης. Μερικοί σίγουρα επάξια μιλούν με όρους πολιτικής θεωρίας, στρατηγικής θεωρίας και στρατηγικών αξιωμάτων. Αυτοί δεν έχουν ανάγκη να μεταμφιέζουν επιστημονικά γνώμες: Διατυπώνουν συχνά και με υπευθυνότητα θέσεις που θα ζήλευαν πολλοί φορείς επιστημονικών τίτλων. Αναφέρω ενδεικτικά τον αείμνηστο Πρέσβη Μιχάλη Δούντα, τον αείμνηστο Παναγιώτη Κονδύλη, τον Σταύρο Λυγερό, τον Θόδωρο Ζιάκα και τον Γιώργου Καραμπελιά.
Ο Γιώργος Κοντογιώργης σίγουρα διατυπώνει θέσεις, η εγκυρότητα των οποίων δεν οφείλεται στον τίτλο του, αλλά στο γεγονός ότι αντλεί από την ανεξάντλητη πηγή γνώσης που επί δεκαετίες δημιουργεί ασταμάτητα. Θεωρία όπως την περιγράφουμε εδώ πρέπει να γνωρίζουν καλά οι λειτουργοί των κρατικών επιτελείων. Καθότι η καλή θεωρία είναι η πράξη, ή καλύτερα οι εμπεδωμένες τυπολογίες για το πώς εξελίσσονται εμπράγματα τα παραδειγματικά αξιώματα μέσα σε συγκεκριμένες περιστάσεις και προϋποθέσεις όπως ήταν, όπως είναι και όπως εξελίσσονται.
Αυτό συμβαίνει –και τυγχάνει να έχουμε πρωτογενή γνώση ως μέλος διπλωματικών αποστολών την εποχή μάλιστα συγγραφής ξένων μονογραφιών στα πεδία της στρατηγικής θεωρίας– με διπλωματικά και στρατιωτικά στελέχη θεσμικά άρτιων κρατών όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, το Ισραήλ και πολλών άλλων. Συνομιλείς μαζί τους και συνεννοείσαι άψογα, καθότι μιλούν με όρους, έννοιες και τυπολογίες της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος και της προέκτασής της της στρατηγικής θεωρίας. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, συνομιλώντας με στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων ή διπλωμάτες τέτοιων κρατών, κανείς διαπιστώνει ότι είναι καταρτισμένοι στα πεδία όσο και ο καλύτερος φορέας επιστημονικού τίτλου. Αυτό σημαίνει κράτος!

Ας ξεκινήσουν από Θουκυδίδη

Οι «ειδικοί διατύπωσης ανεύθυνων γνωμών» ενίοτε και περιπαικτικών (αφού πρώτα αρπαχτούν μιμητικά από όρους και έννοιες που ολοφάνερα δεν γνωρίζουν) ας συνειδητοποιήσουν ότι για να μην εκτίθενται, επειδή τα γραπτά μένουν, απαιτείται να μάθουν τους όρους και τις έννοιες της στρατηγικής ανάλυσης. Καλά θα κάνουν να αρχίσουν από το Παράδειγμα, δηλαδή τον Θουκυδίδη.
Στον «Πελοποννησιακό Πόλεμο» βρίσκονται όλα τα αξιώματα ή νόμοι του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και την συμβατή με αυτά θεωρία διεθνούς πολιτικής. Όταν τον διαβάζεις είναι σαν να διαβάζεις το τι συμβαίνει κάθε μέρα και αναφέρεται στις ειδήσεις. Στην περιφέρειά μας, στον πλανήτη ευρύτερα, στις σχέσεις Κορέας–ΗΠΑ, Ελλάδας-Τουρκίας, Συρίας-Ισραήλ ή ΗΠΑ και όλες οι άλλες ανεξαιρέτως οι διεθνείς υποθέσεις.
Είναι ακριβώς, το θεμέλιο της καλής θεωρίας πάνω στο οποίο και μόνο μπορεί να αναπτυχθεί ορθολογικός στοχασμός εμπράγματα χρήσιμος: Η εθνική στρατηγική μιας χώρας χρειάζεται στρατηγική θεωρία. Μάλιστα, η στρατηγική θεωρία έχει τόσο πολύ αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ούτως ώστε κάλλιστα μπορεί να ειπωθεί πως η στρατηγική ανάλυση είναι αναπόδραστα τα ίδια τα παραδειγματικά αξιώματα εμπράγματα τυποποιημένα.
Ας μην μπω εδώ σε ανάλυση κειμένων. Να το κάνουμε μια άλλη φορά. Λέμε μόνο ότι στην διεθνή βιβλιογραφία σε καμιά δεκαριά πολιτικούς στοχαστές υπάρχει διεθνής θεωρία και στρατηγική θεωρία συμβατή με τα παραδειγματικά αξιώματα. Λογικότατα, επίσης, περιέχουν τα εξαρτημένα συμπαρομαρτούντα, όπως ανάλυση του διεθνούς δικαίου, ανάλυση των διεθνών θεσμών ως (εξαρτημένων) μεταβλητών, οικονομική ανάλυση, ανάλυση των ηγεμονικών συμπεριφορών, ιστορία των διεθνών σχέσεων όπου και οι εμπειρίες, και τα λοιπά.

Ορθολογισμός και στρατηγική κουλτούρα

Είναι λοιπόν ένα πράγμα οι γνώμες, τα θεωρήματα, τα ιδεολογήματα και άλλο η στρατηγική θεωρία που κορυφώνει την θεωρία διεθνών σχέσεων συμβατά με τα παραδειγματικά αξιώματα. Γνώση και όχι γνώμες γύρω από αυτά σε μια κοινωνία σημαίνει ορθολογιστική πολιτική και στρατηγική κουλτούρα. Αντίστροφα, άγνοια που συνοδεύεται από προπετείς ή και ανεύθυνες γνώμες σημαίνει περπάτημα μέσα σε ναρκοπέδιο χωρίς να το κατανοείς. Όταν μιλάμε για «στρατηγική θεωρία» ακόμη και ο παραμικρός ερασιτεχνισμός, οι ανεύθυνες ασυναρτησίες ή το κρυφτούλι πολιτικών σκοπιμοτήτων σημαίνει ότι παίζεις με την φωτιά εις βάρος της κοινωνίας και του κράτους.
Ο καθείς λοιπόν όταν μιλάμε για ζητήματα ζωής ή θανάτου, αστάθειας / πολέμου ή σταθερότητας και κυριαρχίας, ή απώλειας κυριαρχίας και πόρων, έχει υποχρέωση να μιλά υπεύθυνα και όχι να εκτοξεύει γνώμες. Κάνω ξεκάθαρα ότι δεν φωτογραφίζω κάτι παρά μόνο φωτίζω μια γνωστή παθολογία, η οποία εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών εξελίξεων έχει μετατραπεί σε μεγάλη ασθένεια που πρέπει να θεραπευτεί.
Θα θεραπευτεί ή θα μετριαστεί εάν ο καθείς και κυρίως οι φορείς τίτλων μιλούν και γράφουν με υπευθυνότητα και μέχρι εκεί που ξέρουν. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, οι επιτελικοί κρατικοί θεσμοί φέρουν την ευθύνη για στάθμιση, εκτίμηση, χάραξη εναλλακτικών σχεδίων και υποβολή προτάσεων για εναλλακτικές αποφάσεις. Εάν διαθέτουμε μια τέτοια κρατική θεσμική επάρκεια τότε ανά πάσα στιγμή τις αποφάσεις τις παίρνει η πολιτική ηγεσία. Πολιτική ηγεσία όμως που και αυτή έχει παραδειγματική γνώση συν στρατηγική δεξιοτεχνία συν ακλόνητη φιλοπατρία προσκολλημένη στις έσχατες λογικές του κράτους και του έθνους. Το τι ισχύει στο δικό μας κράτος το γνωρίζουμε και … «δακρύζουμε».