Μεροδούλι Μεροφάι

Αίνιγμα αποτελεί διά πάντα τίμιον

πολίτην και υγιώς σκεπτόμενον

της ανεργίας το φαινόμενον.

Και επιπλέον, εξόχως επιζήμιον.

Κύριοι, οι καιροί ου μενετοί!

Θα απετέλει δε αδυναμίαν μας θανάσιμον,

εάν ημείς, του έθνους οι εκλεκτοί,

δεν εύρωμεν μίαν δικαιολογίαν βάσιμον, 

και την εμπιστοσύνην ούτω χάσωμεν

του λαού, ήτις μας είναι λίγο χρήσιμος.

Μπέρτολτ Μπρεχτ «Αυτή η ανεργία»

Ακούμε και διαβάζουμε πολιτικές υποσχέσεις  για 600.000 νέες θέσεις εργασίας ή ακόμα και για σεβασμό στη μισθωτή εργασία (!) και κατάργηση απασχόλησης μισθωτών για μπλοκάκια. Προφανώς πρόκειται περί προεκλογικών εξαγγελιών που δεν αποκαλύπτουν  την  πραγματικότητα – τοπική και διεθνή.

Το Φορντικό μοντέλο εργασίας με τους μισθούς, τις συλλογικές συμβάσεις και τα συνδικάτα έχει πλέον καταρρεύσει. Λίγοι είναι οι εργαζόμενοι που έχουν μία σταθερή μισθωτή εργασία, αντίθετα όλο και περισσότεροι εργάζονται σε άτυπες και κακοπληρωμένες μορφές εργασίας (μερικής απασχόλησης, ωριαίας, αυτοαπασχόλησης με το κομμάτι κλπ). Ο κόσμος της εργασίας λόγω της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού και της αυτοματοποίησης έχει αλλάξει ριζικά. Ο εργαζόμενος που θα έχει μία δια βίου εργασία θα εξαφανισθεί και θα δουλεύει για πολλούς εργοδότες που κατ’ευφημισμό αποκαλείται «καριέρα χαρτοφυλακίου».

 

Η αυτοματοποίηση/ψηφιοποίηση προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη φύση των εργασιακών σχέσεων. Οι εργαζόμενοι σε εργασίες ρουτίνας (και όχι μόνο) αντικαθίστανται από μηχανές ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί η αυτοματοποίηση είναι λιγότερες και απαιτούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων. Οι δε γυναίκες βρίσκονται σε  δυσχερέστερη θέση γιατί φαίνεται ότι κινδυνεύουν περισσότερο με την επικράτηση των ρομπότ και των αλγόριθμων. Η Ελλάδα με τη μαζική μετανάστευση των νέων που, ως επί το πλείστον, διαθέτουν υψηλά προσόντα, είναι αμφίβολο εάν θα μπορέσει να παρακολουθήσει αυτή την εξέλιξη.

Η αυτοματοποίηση αλλάζει και τη δομή των εργασιακών σχέσεων. Από τη στιγμή που πολλές εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας, οι σχέσεις εργασίας γίνονται άτυπες και δημιουργείται ένα πρεκαριάτο το οποίο δουλεύει με το κομμάτι, απασχολείται σε πολλές κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, τα όρια μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας είναι «θολά» ή ακόμα, σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίστανται, οι δε τύποι αυτής εργασίας δεν προστατεύονται από το εργατικό δίκαιο και δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε παροχές βλ. ιατροφαρμακευτική κάλυψη. 

 Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αυτού του τύπου δεν είναι καθόλου λοιπόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ασφαλείς  θέσεις εργασίας. 

Αντίθετα, πέραν των όλων παραπάνω αρνητικών χαρακτηριστικών, ο εργαζόμενος θα έχει να αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από το παγκόσμιο αφού είναι εξαιρετικά εύκολο για μία «ψηφιακή» θέση να υποβάλλουν αιτήσεις άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Κάτι τέτοιο, όπως είναι προφανές, θα συμπιέσει τις αμοιβές ακόμα πιο πολύ προς τα κάτω. 

Λόγω του ότι οι θέσεις αυτές δεν πληρώνουν εισφορές, η βιωσιμότητα του ιατροφαρμακευτικού και συνταξιοδοτικού συστήματος θα είναι επισφαλής. Ο εργαζόμενος της ψηφιακής οικονομίας ψάχνει ώρες για δουλειά και από τη στιγμή που βρίσκει ένα έργο πρέπει να το εκτελέσει αμέσως. Αυτή είναι η «ευέλικτη» εργασία που τόσο εγκωμιάζεται από κάποιους. 

Οι γυναίκες στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, απασχολούνται περισσότερο από τους άντρες σε προσωρινές θέσεις εργασίας  Είναι δε αυτές που έχουν περισσότερο ανάγκη την κοινωνική πρόνοια η οποία καταρρέει. Είναι λοιπόν, ηλίου φαεινότερον, ότι η συζήτηση για την υπογεννητικότητα θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της αυτά τα δεδομένα και τη γενικότερη αλλαγή του συστήματος, διαφορετικά θα παραμείνει ένα ευχολόγιο άνευ ουσίας. 

Οι νέες θέσεις εργασίας που αναγγέλονται είναι τέτοιου τύπου δηλαδή δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε αμοιβές που να εξασφαλίζουν μία επαρκή διαβίωση κάτι όμως που δεν διασαφηνίζεται στο ευρύτερο κοινό. Είναι δε σίγουρο ότι είναι πολύ λιγότερες από αυτές που χάνονται με την αυτοματοποίηση. 

Συνεπώς, θα πρέπει να ξεκινήσει η συζήτηση για το βασικό εισόδημα (με όρους όμως που θα εξασφαλίζουν την αξιοπρεπή διαβίωση για τον κόσμο) και για όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφόρμων να υπάρξει το νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει καλές συνθήκες εργασίας και αμοιβές για τους «ψηφιακούς εργαζόμενους». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτή είναι βέβαια μία προσωρινή λύση στο γενικότερο πρόβλημα που είναι και πρέπει να είναι η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και η δημιουργία ενός νέου που θα έχει ως βασικούς άξονες την ευημερία των ανθρώπων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πηγές

Eurofound (2015) New Forms of Employment. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

Eurofound and the International Labour Office (2017). Working Anytime, Anywhere: The Effects on the World of Work. Luxembourg: Publications Office of the European Union and the Geneva: International Labour Office.

Leschke J and Jepsen M (2011) The economic crisis –challenge or opportunity for gender equality in social policy outcomes. ETUI Working Paper 2011.04. Brussels: ETUI.

Piasna A and Drahokoupil, J (2017) Gender inequalities in the new world of work, ETUI Vol. 23(3), σελ. 313-382.

 ΠΗΓΗ

Αίνιγμα αποτελεί διά πάντα τίμιον

πολίτην και υγιώς σκεπτόμενον

της ανεργίας το φαινόμενον.

Και επιπλέον, εξόχως επιζήμιον.

Κύριοι, οι καιροί ου μενετοί!

Θα απετέλει δε αδυναμίαν μας θανάσιμον,

εάν ημείς, του έθνους οι εκλεκτοί,

δεν εύρωμεν μίαν δικαιολογίαν βάσιμον, 

και την εμπιστοσύνην ούτω χάσωμεν

του λαού, ήτις μας είναι λίγο χρήσιμος.

Μπέρτολτ Μπρεχτ «Αυτή η ανεργία»

Ακούμε και διαβάζουμε πολιτικές υποσχέσεις  για 600.000 νέες θέσεις εργασίας ή ακόμα και για σεβασμό στη μισθωτή εργασία (!) και κατάργηση απασχόλησης μισθωτών για μπλοκάκια. Προφανώς πρόκειται περί προεκλογικών εξαγγελιών που δεν αποκαλύπτουν  την  πραγματικότητα – τοπική και διεθνή.

Το Φορντικό μοντέλο εργασίας με τους μισθούς, τις συλλογικές συμβάσεις και τα συνδικάτα έχει πλέον καταρρεύσει. Λίγοι είναι οι εργαζόμενοι που έχουν μία σταθερή μισθωτή εργασία, αντίθετα όλο και περισσότεροι εργάζονται σε άτυπες και κακοπληρωμένες μορφές εργασίας (μερικής απασχόλησης, ωριαίας, αυτοαπασχόλησης με το κομμάτι κλπ). Ο κόσμος της εργασίας λόγω της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού και της αυτοματοποίησης έχει αλλάξει ριζικά. Ο εργαζόμενος που θα έχει μία δια βίου εργασία θα εξαφανισθεί και θα δουλεύει για πολλούς εργοδότες που κατ’ευφημισμό αποκαλείται «καριέρα χαρτοφυλακίου».

 

Η αυτοματοποίηση/ψηφιοποίηση προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη φύση των εργασιακών σχέσεων. Οι εργαζόμενοι σε εργασίες ρουτίνας (και όχι μόνο) αντικαθίστανται από μηχανές ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί η αυτοματοποίηση είναι λιγότερες και απαιτούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων. Οι δε γυναίκες βρίσκονται σε  δυσχερέστερη θέση γιατί φαίνεται ότι κινδυνεύουν περισσότερο με την επικράτηση των ρομπότ και των αλγόριθμων. Η Ελλάδα με τη μαζική μετανάστευση των νέων που, ως επί το πλείστον, διαθέτουν υψηλά προσόντα, είναι αμφίβολο εάν θα μπορέσει να παρακολουθήσει αυτή την εξέλιξη.

Η αυτοματοποίηση αλλάζει και τη δομή των εργασιακών σχέσεων. Από τη στιγμή που πολλές εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας, οι σχέσεις εργασίας γίνονται άτυπες και δημιουργείται ένα πρεκαριάτο το οποίο δουλεύει με το κομμάτι, απασχολείται σε πολλές κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, τα όρια μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας είναι «θολά» ή ακόμα, σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίστανται, οι δε τύποι αυτής εργασίας δεν προστατεύονται από το εργατικό δίκαιο και δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε παροχές βλ. ιατροφαρμακευτική κάλυψη. 

 Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αυτού του τύπου δεν είναι καθόλου λοιπόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ασφαλείς  θέσεις εργασίας. 

Αντίθετα, πέραν των όλων παραπάνω αρνητικών χαρακτηριστικών, ο εργαζόμενος θα έχει να αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από το παγκόσμιο αφού είναι εξαιρετικά εύκολο για μία «ψηφιακή» θέση να υποβάλλουν αιτήσεις άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Κάτι τέτοιο, όπως είναι προφανές, θα συμπιέσει τις αμοιβές ακόμα πιο πολύ προς τα κάτω. 

Λόγω του ότι οι θέσεις αυτές δεν πληρώνουν εισφορές, η βιωσιμότητα του ιατροφαρμακευτικού και συνταξιοδοτικού συστήματος θα είναι επισφαλής. Ο εργαζόμενος της ψηφιακής οικονομίας ψάχνει ώρες για δουλειά και από τη στιγμή που βρίσκει ένα έργο πρέπει να το εκτελέσει αμέσως. Αυτή είναι η «ευέλικτη» εργασία που τόσο εγκωμιάζεται από κάποιους. 

Οι γυναίκες στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, απασχολούνται περισσότερο από τους άντρες σε προσωρινές θέσεις εργασίας  Είναι δε αυτές που έχουν περισσότερο ανάγκη την κοινωνική πρόνοια η οποία καταρρέει. Είναι λοιπόν, ηλίου φαεινότερον, ότι η συζήτηση για την υπογεννητικότητα θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της αυτά τα δεδομένα και τη γενικότερη αλλαγή του συστήματος, διαφορετικά θα παραμείνει ένα ευχολόγιο άνευ ουσίας. 

Οι νέες θέσεις εργασίας που αναγγέλονται είναι τέτοιου τύπου δηλαδή δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε αμοιβές που να εξασφαλίζουν μία επαρκή διαβίωση κάτι όμως που δεν διασαφηνίζεται στο ευρύτερο κοινό. Είναι δε σίγουρο ότι είναι πολύ λιγότερες από αυτές που χάνονται με την αυτοματοποίηση. 

Συνεπώς, θα πρέπει να ξεκινήσει η συζήτηση για το βασικό εισόδημα (με όρους όμως που θα εξασφαλίζουν την αξιοπρεπή διαβίωση για τον κόσμο) και για όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφόρμων να υπάρξει το νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει καλές συνθήκες εργασίας και αμοιβές για τους «ψηφιακούς εργαζόμενους». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτή είναι βέβαια μία προσωρινή λύση στο γενικότερο πρόβλημα που είναι και πρέπει να είναι η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και η δημιουργία ενός νέου που θα έχει ως βασικούς άξονες την ευημερία των ανθρώπων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πηγές

Eurofound (2015) New Forms of Employment. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

Eurofound and the International Labour Office (2017). Working Anytime, Anywhere: The Effects on the World of Work. Luxembourg: Publications Office of the European Union and the Geneva: International Labour Office.

Leschke J and Jepsen M (2011) The economic crisis –challenge or opportunity for gender equality in social policy outcomes. ETUI Working Paper 2011.04. Brussels: ETUI.

Piasna A and Drahokoupil, J (2017) Gender inequalities in the new world of work, ETUI Vol. 23(3), σελ. 313-382.

ΠΗΓΗ