S-400: Άλλος Ένας Κρυμμένος Άσσος Της Ρωσίας

27.11.2017

ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η Ρωσία φαίνεται να έχει προκαλέσει αναταραχή στη διεθνή σκηνή, μιας και πολλές συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από τη συμφωνία με την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία για πώληση του εξελιγμένου αντιαεροπορικού-αντιβαλλιστικού συστήματος S-400, το όποιο παρέχει προστασία από διαφορετικές απειλές: στρατηγικά βομβαρδιστικά, τακτικά μαχητικά αεροσκάφη, μη-επανδρωμένα συστήματα, βλήματα cruise και βαλλιστικά βλήματα, φτάνοντας κλιμακωτά τα 400 χιλιόμετρα (Λάζος, 2017). 

Μάλιστα, πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε πως ο αιγυπτιακός στρατός θα προμηθευτεί 400 άρματα T-90S/SK από τη Ρωσία αντί 1,5 δισεκατομμυρίου δολαρίων, και τα άρματα θα παραδίδονται 50 ανά χρόνο – με αφετηρία το 2019.

Γυρίζοντας 15 χρόνια πίσω, θα υποστήριζε κανείς πως όλοι οι δρόμοι οδηγούν στις Η.Π.Α. σε ό,τι αφορά στον στρατιωτικό εξοπλισμό, μα η Ρωσία έρχεται σήμερα να ανακόψει αυτά τα μονοπάτια, και να χρησιμοποιήσει με στρατηγική ακρίβεια έναν ακόμα κρυμμένο άσσο της. 

Σαουδική Αραβία: Επαναπροσδιορισμός Συμφερόντων

Με εξαίρεση τη σύγκρουση Αράβων-Ισραηλινών το 1948, σε καμία διένεξη και σε κανέναν πόλεμο της Μέσης Ανατολής δεν ασπάστηκαν η Μόσχα και το Riyadh κοινές πεποιθήσεις και απόψεις. H Σαουδική Αραβία και η Ε.Σ.Σ.Δ. δεν αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις παρά μόνο μετά την εισβολή του Ιράκ στο Kuwait το 1990 και, παρά τις επιφανειακά βελτιωμένες μεταξύ τους σχέσεις κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1990, εξακολούθησαν να υφίστανται σημαντικές αντιπαραθέσεις, οι οποίες εμπόδισαν αισθητά και επανειλημμένα τη μεταστροφή των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας (Katz, 2009).

Στις 5 Οκτωβρίου 2017, όμως, έλαβε χώρα στη Μόσχα ένα “εμβληματικό γεγονός”, όπως το χαρακτήρισε και o Πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin. Η επίσκεψη του βασιλιά Salman bin Abdulaziz Al Saud αποτέλεσε το εφαλτήριο βήμα ώστε οι δύο χώρες να μετακινηθούν από το πεδίο του ανταγωνισμού σε εκείνο της συνεργασίας. Η προσέγγιση αυτή δεν εστιάζει μόνο στις συνεργατικές προθέσεις και στην διαλλακτικότητα των δύο ηγετών – αντιθέτως, συνοδεύεται από μια δόση ρεαλισμού, αλλά και εθνικών συμφερόντων. Η ενίσχυση των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου, η εξεύρεση συμβιβασμού στη Συρία, ο αμφιλεγόμενος ρόλος του Ιράν, και η ανάπτυξη αμυντικών δεσμών σε μια περίοδο αβεβαιότητας στη Μέση Ανατολή και παγκοσμίως, είναι μερικά από τα κύρια ζητήματα που εμπίπτουν στις “ατζέντες” των δύο χωρών (CNN, 2017). 

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το Riyadh θα προμηθευτεί το S-400 για 2 δισεκατομμύρια δολάρια.  

Αυτή η αγορά καθιστά τη Σαουδική Αραβία τη δεύτερη σύμμαχο των Η.Π.Α. που πράττει κάτι τέτοιο – μετά την Τουρκία. Είναι γνωστό πως Riyadh και Η.Π.Α. έχουν πολύ στενούς δεσμούς. Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία γνωρίζει πολύ καλά πως δεν δύναται να εξαρτάται και να βασίζεται αποκλειστικά και εξολοκλήρου στην Washington, όσον αφορά στον στρατιωτικό τομέα. Έτσι, προέβη στη διαφοροποίηση των στρατιωτικών και τεχνικών προμηθειών, αλλά και των γενικότερων συνεργασιών της, αναγνωρίζοντας πως η απάντηση στο ζήτημα της ασφάλειας δεν μπορεί να είναι μόνο η Αμερική. 

Παρόλο που δεν δύναται να ειπωθεί ότι πρόκειται για στρατηγική σχέση των δύο χωρών, η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας για αγορά του S-400 μπορεί να εκληφθεί ως σημαντική συνιστώσα σε αυτή τη διπλωματική προσπάθεια. Είναι ευρέως γνωστό πως η Washington αποτελεί τον κορυφαίο προμηθευτή όπλων του Riyadh (πυραυλικά συστήματα Patriot) – γεγονός, ωστόσο, που δεν εμποδίζει τη Σαουδική Αραβία να στραφεί προς τη Μόσχα. Ο βασικότερος, ίσως, λόγος γι’ αυτή την κίνηση πηγάζει από την πολιτική του Riyadh για διαφοροποίηση των εξωτερικών του δεσμών. Εξάλλου, κατά τη δεδομένη στιγμή, η παρουσία της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή είναι πράγματι ισχυρότερη από εκείνη των Η.Π.Α., και οι Σαουδάραβες φαίνεται να αντιλαμβάνονται πως η έντονη παρέμβαση του Putin στη Συρία έδωσε στη Μόσχα ένα σημαντικό πλεονέκτημα επιρροής και δύναμης στην περιοχή, το οποίο οι ίδιοι μπορούν να εκμεταλλευτούν. Με αυτά τα δεδομένα, και προκειμένου το Riyadh να αποφύγει οποιαδήποτε δημιουργία σιιτικού άξονα που θα συνδέει το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο, προσπαθεί να αξιοποιήσει την επιρροή της Ρωσίας προς όφελος της Σαουδικής Αραβίας (Kaura, 2017) (Snyder, 2017).

Τουρκία: Ισορροπώντας Μεταξύ Ν.Α.Τ.Ο. Και Ρωσίας

Η μακρά επιθυμία της Τουρκίας να αγοράσει τέτοιου είδους συστήματα βρίσκεται στη διεθνή ατζέντα από το 2013, όταν η Τουρκική Υπηρεσία Στρατιωτικών Προμηθειών επέλεξε την εταιρεία China Precision Machinery Import-Export Corporation (CPMIEC) της Κίνας, τον Σεπτέμβριο του 2013. Παρόλο που η προσφορά της κινεζικής εταιρείας ήταν η καλύτερη συμφωνία μεταξύ άλλων ανταγωνιστών όσον αφορά στα πεδία των τιμών και της τεχνολογίας, η Τουρκία αναγκάστηκε να ακυρώσει τη συμφωνία αυτή λόγω της έντονης αντίδρασης του Ν.Α.Τ.Ο. Ωστόσο, αυτή τη φορά η Τουρκία δείχνει αποφασισμένη να μην επιτρέψει την παρέμβαση του Οργανισμού, μιας και ο ίδιος ο Υπουργός Άμυνας δήλωσε ότι η χώρα αναμένει από το Ν.Α.Τ.Ο. να καταλάβει την απόφασή της για την αγορά του S-400 (Yalman, 2017).

Το βασικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί εδώ είναι όχι μόνο το γιατί η Ρωσία θέλησε να πουλήσει ένα τέτοιο προηγμένο όπλο στην Τουρκία, αλλά και το γιατί επέλεξε η Τουρκία να στραφεί προς τη Μόσχα για να εκσυγχρονίσει τις δυνάμεις της. Αρχικά, ένα σύστημα αεροπορικής άμυνας διευκολύνει την Τουρκία, αφού το S-400 μπορεί να υπερασπιστεί μια μεγάλη περιοχή, και να χτυπήσει στόχους μέχρι 250 μίλια μακριά, αντισταθμίζοντας τις υπάρχουσες απειλές. Δεύτερον, η Τουρκία μέσω της αγοράς αυτής επιδιώκει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, η οποία αποσκοπεί στην προστασία του εναερίου χώρου της, καθώς και στην αντιμετώπιση των απειλών πέραν των συνόρων της. Η αλήθεια είναι πως η Τουρκία έχει επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια για να αναπτύξει την αμυντική της βιομηχανία, και να κερδίσει την ανεξαρτησία της στην εγχώρια παραγωγή όπλων. Επομένως, η εταιρική αυτή σχέση θα μπορούσε όχι μόνο να ενισχύσει την τουρκική βιομηχανία, αλλά και να εξυπηρετήσει τον στόχο της χώρας για διαφοροποίηση των προμηθευτών όπλων της. Το πιο σημαντικό, όμως, έγκειται στο γεγονός πως η συμφωνία επιτρέπει στην Τουρκία να στείλει ένα πολιτικό μήνυμα στους συμμάχους της: πως, πράγματι, η χώρα έχει εναλλακτικές λύσεις (Topchi, 2017).

To N.A.T.O., αντιθέτως, φάνηκε να μην συμφωνεί με την έκβαση αυτή, αν και δεν είναι η πρώτη φορά που μέλος του αναζητά λύση εκτός συμμαχίας. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος έχουν προμηθευτεί όπλα από τη Ρωσία. Και μπορεί η Κύπρος να μην είναι μέλος του Ν.Α.Τ.Ο., σίγουρα όμως το γεγονός ότι στεγάζει βρετανικές στρατιωτικές βάσεις την καθιστά σημαντικό προπύργιο της συμμαχίας (Gall and Higgins, 2017).

Τί Σημαίνει Αυτό Για Την Ελλάδα

Αυτή η εξέλιξη διαταράσσει σημαντικά την ισορροπία ισχύος ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα – υπέρ της Άγκυρας. Πιο συγκεκριμένα, αν ληφθεί υπόψη η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο, καθίσταται αδύνατη η προάσπιση της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περίπτωση Ελλάδα και Ν.Α.Τ.Ο. μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες, δεδομένων των ποιοτικά αναβαθμισμένων σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας (Δρίβας, 2017).

• Οι ανεπιθύμητες επιπτώσεις στη διατάραξη της ισορροπίας δυνάμεων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο ταυτίζουν τα συμφέροντα της Ελλάδας με αυτά των Η.Π.Α., καθώς η Washington σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί η Άγκυρα να αποκτήσει δυνατότητες που θα της επιτρέψουν να ασκήσει ολοκληρωτικό έλεγχο στην περιοχή.

Τα Γεωστρατηγικά Συμφέροντα Μέσα Από Τα Μάτια Του Vladimir Putin

Η Ρωσία συνεργάζεται με τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν και την Τουρκία για να κερδίσει έδαφος στην περιοχή βραχυπρόθεσμα, παρόλο που τα συμφέροντά της δεν συμπίπτουν μακροπρόθεσμα με τα συμφέροντα αυτών των χωρών. Η Τουρκία ιστορικά υπήρξε δυνητική απειλή για τη Ρωσία, επειδή η Άγκυρα ελέγχει τον Βόσπορο – ένα στενό πέρασμα το οποίο, αν μπλοκαριστεί, θα ανέκοπτε την πρόσβαση της Μόσχας στη Μεσόγειο. Το Ιράν είναι λιγότερο επικίνδυνο για τη Μόσχα, αλλά η Ρωσία εξακολουθεί να θέλει να περιορίσει την επιρροή της Τεχεράνης στον Καύκασο, και να την εμποδίσει να αποκτήσει υπερβολικό έλεγχο στη Συρία. Συνεπώς, η Ρωσία θα συνεργαστεί και με τις δύο χώρες για να εξασφαλίσει ότι μπορούν να αντισταθμίσουν η μία την άλλη (Snyder, 2017).

Η στρατηγική της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή είναι να διατηρήσει μια μορφή “εξισορροπητή”,  και όχι ξεκάθαρου εχθρού ή συμμάχου. Ακολουθεί αυτή τη στρατηγική όχι επειδή θέλει να είναι σημαντικός ηγέτης στη Μέση Ανατολή, αλλά επειδή αποβλέπει στη συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερης επιρροής. Έτσι, η Συρία στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί το κλειδί. Η Τουρκία πρέπει να επεκταθεί στη Συρία για να εξαλείψει τις ριζοσπαστικές απειλές των ανταρτών στα σύνορά της, να ελέγξει την εξουσία του Ιράν στην εν λόγω χώρα, και να κρατήσει τους Σύριους Κούρδους αδύναμους στον Βορρά. Το Ιράν, από τη μεριά του, θέλει να περιορίσει περαιτέρω την απειλή των σουνιτικών ομάδων στη Συρία, και να εδραιώσει την εξουσία του στη Συρία και το Ιράκ, ενώ η Σαουδική Αραβία έχει οικονομικό κίνητρο να συνεργαστεί, καθώς χρειάζεται όλα τα χρήματα που μπορεί να πάρει (Snyder, 2017).

• Έτσι, η βασική δύναμη της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή είναι ότι δεν περιορίζεται από μια μόνιμη συμμαχία με καμία από τις μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις, ούτε δεσμεύεται σταθερά στην περιοχή. Αυτό της επιτρέπει να λειτουργεί με ευελιξία και ισορροπία – κίνηση “ματ” που την οδήγησε τόσο στη μεταστροφή των σχέσεων με την Τουρκία, όσο και στην αξιοσημείωτη μεταβολή των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία.
• Η αυξανόμενη προβολή της Ρωσίας, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι μπορεί να αντικαταστήσει τις Η.Π.Α. ως διαιτητή σε περιφερειακές συζητήσεις (Bechev, 2017). 
• Ναι μεν η Ρωσία “διάβασε” τις ανάγκες και τα συμφέροντα όλων των παραπάνω χωρών -γεγονός που την ανέβασε μερικά βήματα ιεραρχικά-, σίγουρα όμως πίσω από κάθε άσσο -και, συγκεκριμένα, έναν στρατιωτικό άσσο- ελλοχεύουν ρίσκα και κίνδυνοι, ικανοί να οδηγήσουν τη διεθνή σκηνή σε αναταραχή.

Πηγές:

1.Bechev, D. (2017). Russia and Saudi Arabia at a Turning Point.http://sharqforum.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/2017/10/Russia-Saudi-01.pdf

2.Cetusnews.com. (2017). 17.10.05 Saudi Arabia agrees to buy Russian S-400 air defense system: Arabiya TV.  http://www.cetusnews.com/news/Saudi-Arabia-agrees-to-buy-Russian-s-400-air-defense-system–Arabiya-TV.rJXai62Q3Z.html

3.CNN.gr. (2017). Συνάντηση Πούτιν με τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας: Συμφωνία για αγορά S-400 (pics).  http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/100406/synantisi-poytin-me-ton-vasilia-tis-saoydikis-aravias-symfonia-gia-agora-s-400-pics

4.Gall, K., Higgins, A. (2017). Turkey Signs Russian Missile Deal, Pivoting From NATO.https://www.nytimes.com/2017/09/12/world/europe/turkey-russia-missile-deal.html

5.Gvosdev, N. (2017). Russia’s Word Increasingly Means More in the Middle East Than America’s.https://www.worldpoliticsreview.com/articles/23317/russia-s-word-increasingly-means-more-in-the-middle-east-than-america-s

6.Katz, M. (2009). Saudi-Russian Relations: 1979-2009.  http://www.mei.edu/content/saudi-russian-relations-1979-2009

7.Kaura, V. (2017). The Dynamics of Saudi-Russian Relations. https://besacenter.org/wp-content/uploads/2017/10/623-Saudi-Russian-Relations-Kaura-final.pdf

8.Meyer, M., Arkhipov, M. and Bierman, M. (2017). Putin Hosts Saudi King on ‘Landmark’ Russia Visit.  https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-10-05/saudi-king-seeks-oil-pact-extension-on-epochal-russia-visit

9.Ptisi 2. (2017). Η Αίγυπτος θα παραλάβει 400 T-90S/SK.https://www.ptisidiastima.com/400-t-90ssk-for-egypt/

10.RT International. (2017). Russia confirms sale of S-400 missile systems to Saudi Arabia.  https://www.rt.com/business/406116-russia-saudi-arabia-s400-delivery/

11.Snyder, X. (2017). What Russia’s Middle East strategy is really about. http://www.businessinsider.com/russia-middle-east-strategy-explained-2017-10

12.Yalman, N. (2017). Turkey likely to conclude S-400 missile deal with Russia. https://www.middleeastobserver.org/2017/02/25/turkey-likely-to-conclude-s-400-missile-deal-with-russia/

13.Δρίβας, Α. (2017). Τι σημαίνει για την Ελλάδα η αγορά πυραύλων S-400 από την Τουρκία, και τι επιλογές έχουμε.https://www.thinknews.gr/diethni/ti-simeni-gia-tin-ellada-agora-pyravlon-s-400-apo-tin-tourkia-ke-ti-epiloges-echoume/

14.Λάζος, Ε. (2017). S-400 Triumf: Οι επιχειρησιακές δυνατότητες του συστήματος. https://www.thinknews.gr/defence/s-400-triumf-epichirisiakes-dynatotites-tou-systimatos/

15.Λεονταρίτης, Α. (2017). S-400: Εξηγούμε τι είναι & γιατί είναι επικίνδυνοι (Χάρτης).https://www.thinknews.gr/defence/s-400-exigoume-ti-ine-giati-ine-epikindyni-chartis/

16.Τσαϊλάς, Δ. (2017). Η απόκτηση των S-400 από την Τουρκία σηματοδοτεί νέα στρατηγική.http://www.liberal.gr/arthro/175968/amyna–diplomatia/2017/i-apoktisi-ton-S-400-apo-tin-tourkia-simatodotei-nea-stratigiki-.html

ΠΗΓΗ:https://powerpolitics.eu/s-400-άλλος-ένας-κρυμμένος-άσσος-της-ρωσία/?utm_source=άμυνα-ασφάλεια-ιστορία-στρατηγική&utm_medium=email&utm_campaign=newsletter&utm_content=automated-%7Bchannel+numer%7D-%7Bemail+id%7D

ΠΗΓΗ