29.11.2017
ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΣΦΙΤΣΟΥ
Ο όρος
«γεωπολιτική» χρησιμοποιείται ως εργαλείο των διεθνών σχέσεων εδώ και
αρκετά χρόνια, με στόχο τη μελέτη των επιδράσεων της γεωγραφίας στις
διεθνείς σχέσεις και στη διεθνή πολιτική. Συγκεκριμένα, εξετάζει τις
αποφάσεις των διεθνών πολιτικών δρώντων μέσα από τις γεωγραφικές
μεταβλητές και βοηθάει στην εξαγωγή συμπερασμάτων για την κατανομή
ισχύος, για την ύπαρξη διεθνών ανταγωνισμών, αλλά και για τους τρόπους
υλοποίησης των στρατηγικών σχεδιασμών (Evans & Newnham, 1998). Όμως,
κάθε θεωρία έχει εξετασθεί από μία πληθώρα θεωρητικών σχολών, η καθεμιά
με τη δική της προσέγγιση. Για παράδειγμα, η γερμανική σχολή
προσδιορίζει πώς θα ήθελε να ήταν ο κόσμος, και χρησιμοποιεί την
γεωπολιτική προς επίτευξη του οράματος αυτού. Αντίθετα, η αγγλοσαξονική
σκέψη κάνει αυστηρή και επιστημονική ανάλυση των γεγονότων, ενώ η
γαλλική σχολή σκέψης απορρίπτει ρητά την ιδέα της σταθερής γεωγραφίας,
και υποστηρίζει την εξέλιξη των εδαφικών περιοχών στο πέρασμα των
χρόνων.
Η Οικονομική Αδυναμία Της Ρωσίας
Η Ρωσία
είναι μία από τις σημαντικότερες δυνάμεις του πλανήτη, με μεγάλη
στρατιωτική ισχύ, πυρηνικά και ισχυρή εξωτερική πολιτική.
Αδιαμφισβήτητα, έχει κερδίσει πολλές μάχες στο διεθνές πολιτικό
προσκήνιο, και έχει καταφέρει να κερδίσει το σεβασμό των αντιπάλων της
με πολύ κόπο – ιδιαίτερα με το βεβαρυμένο παρελθόν της πτώσης της ΕΣΣΔ. Ο
Πρόεδρος Putin έχει καταφέρει να διατηρήσει το κύρος της χώρας του,
παρά τις συνεχείς αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, και δεν έχει κρύψει τη
φιλοδοξία του να επεκτείνει την επιρροή της ρωσικής επικράτειας.
Παρ’όλα
αυτά, δεν είναι λίγα τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η Ρωσία,
εξαιτίας της μεγάλης ποικιλίας πολιτικών οντοτήτων που τη διέπουν, με 87
διαφορετικές περιοχές οι οποίες δεν έχουν το ίδιο καθεστώς – αφού
μερικές είναι περιοχές που βρίσκονται υπό το ρωσικό καθεστώς, ενώ άλλες
είναι αυτόνομες περιφέρειες, πόλεις και δημοκρατίες, που εμφανίζουν
διαφορές και στην οικονομία τους, έχοντας δημοσιονομικά πλεονάσματα ή
ελλείμματα. Ένα τέτοιο γεγονός είναι σίγουρο πως οδηγεί το κράτος σε
δυσκαμψία οικονομικών κινήσεων, και δυσκολεύει μία πιθανή ανακατανομή
του πλούτου -που είναι απαραίτητη για την ύπαιθρο-, όμως δεν έχει
οδηγήσει στην ανατροπή του Προέδρου, σε αντίθεση με πολλές από τις
υποθέσεις αναλυτών στην αρχή του έτους. Απ’ ό,τι φαίνεται, ο τρόπος που
κυβερνά ο Putin μπορεί να μην αρεστός σε όλους και να δημιουργεί
προβλήματα στην ενότητα στης Ρωσίας, ωστόσο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η
εμπιστοσύνη και ο δυναμισμός που εκπέμπει στους πολίτες της επικράτειάς
του, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό τον λόγο η Ρωσία διατηρεί ακόμα
την ισχύ της μέσα στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, ανεξάρτητα από τα
προβλήματά της (Friedman and Shapiro, 2017).
Το Ζήτημα Της Κίνας
Η δεύτερη
-θα μπορούσαμε να πούμε- δύναμη του πλανήτη δεν παύει να μας απασχολεί
με τις πολιτικές και οικονομικές της κινήσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί η
κινέζικη οικονομία, βασισμένη στις εξαγωγές και στην πληθώρα προϊόντων,
έχει καταφέρει να πρωταγωνιστήσει όχι μόνο στην ευρωπαϊκή αγορά, αλλά
και σε κάθε εθνική οικονομία που δέχεται πλήγματα στην ανταγωνιστικότητά
της. Αυτό το γεγονός την έχει βοηθήσει πολύ στην ανάπτυξή της, και την
έχει καταστήσει άκρως ανταγωνιστική στις Η.Π.Α, λόγω της οικονομικής της
ευρωστίας και του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που έχει αποκτήσει και
ενισχύει καθημερινά.
Όμως,
είναι κοινώς αποδεκτό πως υστερεί σε στρατιωτική υπεροχή – γεγονός που
ακόμη την κρατά πίσω από την σκιά των Ηνωμένων Πολιτειών. Σύμφωνα με
τους αναλυτές, στις αρχές του 2017 η κινεζική επιθετικότητα φαινόταν να
αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της διεθνούς πολιτικής
σκηνής, λόγω της επιθυμίας της κυβέρνησής της να επεκτείνει την επιρροή
της προς τον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα μόνα εμπόδια ήταν η περικύκλωση από
τους συμμάχους των Η.Π.Α, και η ύπαρξη μίας μικρής αλυσίδας νησιών στα
νότια και ανατολικά της Θάλασσας της Κίνας, τα οποία, αν και θέλει να
ελέγξει, δεν βρίσκονται ακόμα κάτω από τη σφαίρα επιρροής της. Παρ’όλο
που ως ερευνητική προσέγγιση ήταν σωστή, δεν διαφαίνεται υλοποιήσιμη
προς το παρόν, λόγω των μεγάλων αλλαγών και των παγκόσμιων απειλών σε
πολιτικό επίπεδο, αλλά και λόγω του μεγάλου ανοίγματος της χώρας με την
πραγματοποίηση του αναμενόμενου «One Belt One Road», το οποίο θα ενώνει
εμπορικά την Κίνα με τον υπόλοιπο κόσμο χωρίς εμπόδια ( Friedman and
Shapiro, 2017).
Η Κατάσταση Στη Μέση Ανατολή
Όταν
σκεφτόμαστε περιοχές με μεγάλα προβλήματα -όπως είναι η ανέχεια,η
φτώχεια,η έλλειψη πόρων ή η εγκληματικότητα-, το μυαλό μας πηγαίνει στα
κράτη της Μέσης Ανατολής. Για παράδειγμα, η Συρία έχει βρεθεί πολλές
φορές στο επίκεντρο της προσοχής με αλλεπάλληλα προβλήματα και την
παντελή διάλυση του συριακού κράτους. Συγκρούσεις, εμφύλιοι,
μετανάστευση, άνοδος τρομοκρατικών οργανώσεων έχουν μετατρέψει τη Μέση
Ανατολή σε ένα γεωγραφικό χώρο χωρίς ουσιαστικά σύνορα για τα κράτη της,
ενώ, εφόσον τα προβλήματα δεν μπορούν να περιοριστούν, επεκτείνονται,
φέρνοντας μεγάλες καταστροφές που επηρεάζουν τη διεθνή πολιτική στο
σύνολό της. Τα αποτελέσματα των συγκρούσεων ανάμεσα στα κράτη της Μέσης
Ανατολής έχουν φέρει τεράστια μεταναστευτικά κύματα στην καρδιά της
Ευρώπης, και μία θύελλα από τρομοκρατικά χτυπήματα με στόχο την
καλλιέργεια φόβου στους πολίτες. Η χώρα μας έχει επηρεαστεί σε τεράστιο
βαθμό από τους μετανάστες, ενώ τα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Γαλλία,
η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία, έχουν δεχτεί τις επιθέσεις των ISIS.
Οι
ερευνητές αποδείχτηκαν σωστοί, μιας και αυτά τα προβλήματα συνεχίστηκαν
και οδήγησαν στην ουσιαστική διάλυση των συνόρων ανάμεσα σε Συρία, Ιράκ,
Υεμένη και Λιβύη. Το μόνο που μας μένει, είναι να δούμε μέχρι που θα
φτάσει αυτή η τεράστια κρίση που περνάει η Μέση Ανατολή, και πόσες
συνέπειες, ακόμη, θα επωμιστούμε και εμείς (Friedman and Shapiro, 2017).
Ευρώπη
Το άλλοτε
παγκόσμιο πρότυπο, η Γηραιά Ήπειρος των ενωμένων κρατών, με κάποιες από
τις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη σε πλούτο, στρατό, οικονομική
ανάπτυξη και επιρροή, έφτασε στο σημείο να περνά μία τόσο βαθιά δομική
κρίση λόγω της άνισης ανάπτυξης και των υπέρμετρων φιλοδοξιών των κρατών
της, που κατέστησε τους αναλυτές απαισιόδοξους σχετικά με τις εξελίξεις
εντός της Ευρώπης. Με σιγουριά είχαν αποδεχτεί ότι τα μέλη της Ε.Ε δεν
θα μπορέσουν, για άλλη μια φορά, να συμφωνήσουν σε βασικά ζητήματα για
την κοινή τους πορεία, και ότι θα καταλήγουν σε ένα συνεχές αδιέξοδο. Κι
όπως αποδείχτηκε στα ζητήματα μετανάστευσης, οικονομικής πολιτικής και
στάσης σε σχέση με το Brexit, το κάθε κράτος αντιδρά με το δικό του
τρόπο, με αποτέλεσμα να κλονίζεται κάθε μέρα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα,
και οι Ευρωπαίοι πολίτες να σκέφτονται το μέλλον τους εκτός των συνόρων
της ηπείρου τους (Friedman and Shapiro, 2017).
Τι Μας Επιφυλάσσει Το Μέλλον
Σενάριο 1:
Από ό,τι φαίνεται οι ευκαιρίες ανάπτυξης και ευημερίας θα κάνουν την
εμφάνισή τους περισσότερο στην ασιατική ήπειρο, και όχι τόσο εντός της
Ευρωπαϊκής ηπείρου, παρ’όλες τις προσπάθειες των ισχυρών κρατών της
Ένωσης. Ακόμη και οι Η.Π.Α δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσουν να
αποτρέψουν αυτή την οικονομική, εμπορική και πολιτική εξάπλωση του
κινεζικού κράτους. Βασικές αποφάσεις για τη διατήρηση της ειρήνης θα
κριθούν στην Ασία, και η Αμερική θα κληθεί να δώσει ένα σκληρό αγώνα για
να διατηρήσει την ισχύ της ως παγκόσμιος ηγεμόνας και προστάτης.
Σενάριο 2:
Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα αποκτήσει μία νέα σημασία,
εφόσον θα προσφέρει στα κράτη οφέλη και ισχύ που μέχρι τώρα δεν
γνώριζαν. Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο της πολιτικής, καθώς οι μηχανές θα
καθίστανται όλο και περισσότερο ανεξάρτητες από την ανθρώπινη επιρροή,
και θα προσφέρουν νέες ευκαιρίες για να χειραγωγήσουν τις κοινωνικές
απόψεις.
Σενάριο 3:
Μαζί με την άνοδο των ανερχόμενων δυνάμεων, θα έχουμε άνοδο και νέων
απειλών, όπως και ισχυροποίηση των υπαρχόντων. Η Βόρεια Κορέα δεν
φαίνεται να συνετίζεται με τις προσταγές των διεθνών εταίρων, ούτε
φαίνεται πρόθυμη να συνεργαστεί. Ως αποτέλεσμα, οι Η.Π.Α δεν πρόκειται
να μείνουν απαθείς μάρτυρες στο παιχνίδι γεωπολιτικών αλλαγών στην Ασία.
Παράλληλα, και η Ινδία δείχνει πρόθυμη να μπει στο παιχνίδι με
την εμφανή οικονομική της άνοδο και την τάση να ισχυροποιηθεί
στρατιωτικά, με σκοπό να ανακόψει την κινεζική εκτόξευση (Kuo, 2017).
Πηγές:
1.Evans, G. and Newnham, J. (1998). “The Penguin Dictionary of International relations”. Penguin Books, London, Uk.
2.Friedman, G. and Shapiro, J. (2017). The Geopolitics of 2017 in 4 Maps. Available: https://geopoliticalfutures.com/the-geopolitics-of-2017-in-4-maps/ .
3.Kuo, M. (2017). US Leadership in Asia and the Future of Geopolitics. https://thediplomat.com/2017/10/us-leadership-in-asia-and-the-future-of-geopolitics/
4.Ζακυνθινός, Α. (2017). Οι γεωπολιτικοί χάρτες του 2017. http://www.analyst.gr/2017/01/21/oi-geopolitikoi-xartes-tou-2017/
Σχόλια