Η οικονομική κρίση και ύφεση του 2009 στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα στις χώρες κρίσης χρέους της ευρωζώνης, όπου εφαρμόστηκαν είτε μέσω Μνημονίων, είτε όχι (π.χ. Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία, κ.λ.π.), οι πολιτικές λιτότητας ως επιλογή διάσωσης, σταθεροποίησης και ανάκαμψης των οικονομιών τους, ουσιαστικά υιοθέτησαν την εφαρμογή περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών στην κατεύθυνση της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής « σταθεροποίηση της οικονομίας με αποσταθεροποίηση της εργασίας και του κράτους - πρόνοιας».
Αξίζει να σημειωθεί ότι αντίστοιχης στρατηγικής πολιτικές εφαρμόστηκαν από την δεκαετία του 1970 στην Μ. Βρετανία και από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στην Γερμανία. Πράγματι, οι ασκούμενες οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές λιτότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1970 μέχρι σήμερα, έχουν προκαλέσει, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, συνθήκες, μεταξύ άλλων, υπαρξιακής κρίσης, με την εγκαθίδρυση του «μοντέλου του οικονομικού και κοινωνικού δυϊσμού» καθώς και του «δυϊσμού των ευρωπαϊκών περιφερειακών ανισοτήτων».
Έτσι, οι σύγχρονες πολιτικές εξελίξεις και τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα σε κράτη - μέλη (Αγγλία, Σκωτία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Πολωνία, Αυστρία, Τσεχία, κ.λ.π.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ουσιαστικά ανέδειξαν όχι μόνο την αυξητική πορεία των ξενοφοβικών (προσφυγικό), ρατσιστικών, εθνοτικών και εθνικιστικών (αποσχιστικών) κομμάτων στην Ευρώπη αλλά ανέδειξαν και την πλήρη κανονικοποιημένη ένταξή τους στο πολιτικό και κομματικό σύστημα των χωρών τους.
Οι δυσμενείς αυτές εξελίξεις στην σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα απειλούν την ακεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κρατών-μελών της (π.χ. Βrexit, Σκωτία, Καταλονία, Λομβαρδία, Βένετο, κ.λ.π.), ανατρέπουν την πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος από αθροιστικό σε ακέραιο, με την εν δυνάμει μετατροπή του ακέραιου σε αθροιστικό και αναδεικνύουν το καίριο ερώτημα της μελλοντικής συνεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από την άποψη αυτή, είναι ενδιαφέρον να διερευνηθούν οι λόγοι που οδηγούν στην διεκδίκηση της αποευρωπαϊκοποίησης κρατών-μελών (π.χ. Μ. Βρετανία) καθώς και της ανεξαρτησίας αυτόνομων μέχρι σήμερα περιφερειών (π.χ. Σκωτία, Καταλονία).
Πράγματι, η συμπύκνωση των λόγων που οι αναλυτές υποστηρίζουν, μελετώντας την κάθε περίπτωση ξεχωριστά, αναφέρεται, κατά βάση, στην εθνική ταυτότητα, την γλώσσα (η καταλανική μοιάζει κάπως με την γαλλική γλώσσα), τα έθιμα και τις παραδόσεις κάθε χώρας ή κάθε αυτόνομης περιφέρειας.
Επίσης αναφέρεται στις ασκούμενες οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές οι οποίες ενισχύουν την διάρρηξη των ισορροπημένων σχέσεων δημοκρατίας-οικονομίας - κοινωνίας καθώς και στην έλλειψη περισσότερο μίας δημοκρατικής οντότητας κεντρικής διοίκησης και λιγότερο μίας κεντρικής οντότητας αυταρχισμού.
Ακριβώς, αυτή η έλλειψη, σε συνθήκες πελατειακών σχέσεων, συνέβαλε σταδιακά στην κατάρρευση των θεσμικών και δημοκρατικών σχέσεων μεταξύ της κεντρικής γραφειοκρατίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και των κρατών-μελών (π.χ. Brexit) ή μεταξύ της κεντρικής εξουσίας (Κυβέρνηση) και των αυτόνομων περιφερειών (π.χ. Καταλονία).
- Είναι προφανές ότι από αυτές τις επισημάνσεις προκύπτει η διαφοροποίηση μεταξύ της βρετανικής και της καταλανικής διάστασης του εθνικού. Πράγματι, στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας, το Brexit αμφισβήτησε τον άτυπο ηγεμονικό ρόλο της Γερμανίας στα τεκταινόμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Αντίθετα, στην περίπτωση της Καταλονίας, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον, η διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της από την Ισπανία, πέρα από την εθνική διάσταση της απόσχισης, που αξιοποιεί, κατά το δοκούν, ο «λαϊκισμός των πλουσίων», ενυπάρχουν παράλληλα και σε αναβαθμισμένη θέση τα στοιχεία της παραγωγικής και κοινωνικο-οικονομικής δυναμικής της αυτόνομης περιφέρειας.
Σε επίπεδο κατά κεφαλή εισοδήματος αποτελεί την τέταρτη περιφέρεια της Ισπανίας με 28.600 ευρώ (2016), ενώ το κατά κεφαλή εισόδημα συνολικά στην Ισπανία είναι 24.000 ευρώ. Το επίπεδο της ανεργίας στην Καταλονία ανέρχεται (2016) στο 13,2%, ενώ στο σύνολο της Ισπανίας ανέρχεται στο 19% του εργατικού δυναμικού.
Ταυτόχρονα, η Καταλονία κατατάσσεται πρώτη μεταξύ των ισπανικών περιφερειών στις εξαγωγές με το 25%(2016) της παραγωγής της να εξάγεται στο εξωτερικό. Από την άλλη πλευρά, κατατάσσεται στη δεύτερη θέση στην προσέλκυση (14%, 2015) των ξένων επενδύσεων στην Ισπανία με πρώτη (64%) τη Μαδρίτη, καθώς και στην παραγωγή αυτοκινήτων (Νissan,Volkswagen) στην χώρα.
Επίσης, στην συγκεκριμένη περιφέρεια πραγματοποιήθηκε(2016) το 50% των νέων επενδύσεων εκκίνησης, ενισχύοντας, μεταξύ άλλων, τις επενδύσεις στην έρευνα και την βιοεπιστημονική-ερευνητική δραστηριότητα η οποία αντιπροσωπεύει το 7% του ΑΕΠ.
Τα παραγωγικά αυτά δεδομένα συνοδεύονται από τα δημοσιονομικά στοιχεία και ιδιαίτερα από το επίπεδο του χρέους της Καταλονίας που ανέρχεται(2017) στο 35,4% του ΑΕΠ (76,7 δισ. ευρώ), με το οποίο, σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της οικονομίας της από τους οίκους αξιολόγησης, δυσχεραίνεται η προοπτική δανεισμού απευθείας από τις αγορές και αυξάνεται η δανειακή της εξάρτηση από τις κεντρικές δομές χρηματοδότησης της ισπανικής οικονομίας.
Με αφετηρία τα πολιτικά, τα κοινωνικο-οικονομικά και παραγωγικά αυτά δεδομένα, το λάθος της Ισπανικής κυβέρνησης στην διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της αυτόνομης περιφέρειας είναι η επιλογή επιβολής του «συνταγματικού πατριωτισμού» μέσω του αυταρχισμού και της βίας, αντί της ανάληψης μίας άμεσης και βαθιάς δημοκρατικής πρωτοβουλίας διαλόγου με στόχο την ενδυνάμωση της σχέσης δημοκρατίας-οικονομίας-κοινωνίας στην Ισπανία και στις περιφέρειες της.
- Το ίδιο λάθος διέπραξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την αδιαφορία που επέδειξε και επιδεικνύει, αντί της θεώρησης από μέρους της ως «ευρωπαϊκού ζητήματος» και της ανάληψης της αντίστοιχης ευθύνης της για τα τεκταινόμενα κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες στην Ευρώπη και σε συνθήκες ευρωπαϊκής ανακωχής, να αναλάβει μία άμεση πρωτοβουλία ενός ανοιχτού ευρωπαϊκού δημοκρατικού διαλόγου για την μελλοντική αρχιτεκτονική της Ευρώπης, τις μελλοντικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές και την δυναμική αποκατάσταση της σχέσης δημοκρατίας- οικονομίας- κοινωνίας στην γηραιά ήπειρο.
Εξάλλου, στην ιστορική της πορεία η Ευρώπη δεν μπορεί να παραγνωρίσει ότι «η κοινωνικο-οικονομική και πολιτική κατάσταση στην Γερμανία κατά την τελευταία δεκαετία του Μεσοπολέμου γεννήθηκαν κατευθείαν από την οικονομική ύφεση και το κοινωνικό της κόστος».
Πράγματι, από την άποψη αυτή, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, ο εθνικισμός βρήκε γόνιμο έδαφος στην ανεργία, την κοινωνικο-οικονομική απελπισία και το τεράστιο χάσμα των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών κοινωνικών τάξεων καθώς και των πλουσίων και φτωχών γεωγραφικών περιφερειών.
*Ο κ. Σάββα Γ. Ρομπόλης είναι Ομ. Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου. Ο κ. Βασίλειος Γ. Μπέτσης είναι Υπ. Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου
ΠΗΓΗ
----------------
Σχόλια