Οι “τεμπέληδες” του Μακρόν: Γιατί δίχασε η ομιλία του Γάλλου Προέδρου στη Πνύκα

Του Gaspard Koenig (*)
Η χρήση της λέξης «τεμπέληδες» από τον Εμανουέλ Μακρόν, για να περιγράψει όσους αντιστέκονται στις μεταρρυθμίσεις του, προκάλεσε κατακραυγή στη Γαλλία.

Οι πραγματικοί «τεμπέληδες», όμως, είναι οι σχολιαστές που αναλώνονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποφεύγουν οποιαδήποτε σε βάθος συζήτηση ξεπερνά τους 140 χαρακτήρες. Η μόνη διαμάχη στην οποία θα έπρεπε να επικεντρωθούμε είναι η ουσία της ομιλίας του προέδρου Μακρόν στην Αθήνα, που αποτελεί τομή στην αντίληψη της Γαλλίας για την οικοδόμηση της Ευρώπης. Πεποίθησή του είναι ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ενωση αντανακλά μια κρίση εθνικής κυριαρχίας. Ζούμε με τον μύθο ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες είναι το αποτέλεσμα συμβιβασμών που γίνονται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου κάθε χώρα υποτίθεται ότι συνεχίζει να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα με ανεξάρτητο τρόπο. Το επιχείρημα αυτό προβλήθηκε από τους αντιπάλους του Brexit, όπως το εργαστήριο ιδεών Chatham House, πριν από το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2015. Όπως είπαν, η ΕΕ δεν είναι τίποτα άλλο από μια πολύπλοκη πολυμερή συμφωνία που δεν αμφισβητεί τη δημοκρατική διαδικασία στις χώρες-μέλη. Δεν είναι περίεργο που σε μια χώρα τόσο προσκολλημένη στις κοινοβουλευτικές παραδόσεις όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ψηφοφόροι δεν πείστηκαν από αυτό το λανθασμένο επιχείρημα. Με το ισχυρό Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα στις κυβερνήσεις και να παρακάμπτει τις αποφάσεις τους με τον κανόνα της ενισχυμένης πλειοψηφίας, η ΕΕ περιορίζει την εθνική κυριαρχία. Πάνω από τους μισούς νόμους έρχονται από τις Βρυξέλλες.
Οι πολιτικοί ηγέτες που κάνουν ότι δεν βλέπουν το δημοκρατικό πρόβλημα που δημιουργείται και συνεχίζουν να συντηρούν την ψευδαίσθηση της εθνικής ανεξαρτησίας οδηγούν την Ευρώπη στην αγκαλιά των λαϊκιστών. Ερχεται λοιπόν ο Μακρόν και προτείνει την αντίθετη και εξίσου ριζοσπαστική λύση: τη δημιουργία, μέσα στην επόμενη δεκαετία, μιας ευρωπαϊκής κυριαρχίας.

• «Η πραγματική κυριαρχία», λέει, «δεν μπορεί να οικοδομηθεί παρά στην, και από την, Ευρώπη».  

Εξ όσων γνωρίζω, είναι η πρώτη φορά που ένας ηγέτης χρησιμοποιεί μια τέτοια γλώσσα. Κι αυτό που εννοεί είναι, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως πρέπει να δημιουργηθεί ένας ευρωπαϊκός «δήμος» με πραγματικές πολιτικές εξουσίες, καθώς αυτός είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν ζητήματα όπως η μετανάστευση, η βιώσιμη ανάπτυξη και ο έλεγχος των αγορών. Εδώ εντάσσεται και η ιδέα να υπάρχουν στις ευρωπαϊκές εκλογές ψηφοδέλτια από διάφορες χώρες, ώστε να ενθαρρυνθεί ένας πανευρωπαϊκός πολιτικός διάλογος.

• Παρόλο που ο Μακρόν το αρνείται, η ευρωπαϊκή κυριαρχία θα καταστήσει σταδιακά τα εθνικά κράτη ξεπερασμένα. Αυτό είναι άλλωστε και το όραμα του μεγάλου γερμανού φιλοσόφου Γιούργκεν Χάμπερμας. 
• Η Ευρώπη μπορεί λοιπόν να λάβει τη μορφή ενός μετα-εθνικού κράτους, όπου η πολιτισμική ταυτότητα θα περιορίζεται στην ιδιωτική σφαίρα και θα διαχωρίζεται από τη νομοθετική εξουσία. 

Δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ του να αισθάνεσαι Γάλλος (ή Καταλανός ή Βερολινέζος) και να γίνεις ένας ευρωπαίος πολίτης, εμποτισμένος με αυτό που ο Χάμπερμας αποκαλεί «συνταγματικό πατριωτισμό». Δεν είναι τυχαίο ότι ο γερμανός φιλόσοφος, που από τη Σχολή της Φραγκφούρτης μετακινήθηκε στον φιλελευθερισμό, υποστήριξε τόσο θερμά τον Μακρόν στην προεκλογική εκστρατεία. Υπάρχει όμως κι ένας τρίτος δρόμος για όσους από εμάς ανησυχούμε από την ενδεχόμενη δημιουργία ενός Ευρωπαίου Λεβιάθαν, με τον δικό του προϋπολογισμό και ισχυρές εξουσίες. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι σε έναν δικτυωμένο κόσμο, η ίδια η ιδέα της δημοκρατικής κυριαρχίας έχει χάσει το νόημά της. Στην ομιλία του, ο Μακρόν επικαλέστηκε μεταξύ άλλων τον περίφημο ευρωπαίο φιλελεύθερο του 19ου αιώνα Μπενζαμέν Κονστάν. Ο τελευταίος είχε ζητήσει την υπέρβαση της «Ελευθερίας των Αρχαίων», που στηρίζεται στη συμμετοχή σε έναν οργανωμένο λαό. Εκείνος προτιμούσε την «Ελευθερία των Σύγχρονων», στο πλαίσιο της οποίας ένα άτομο με αδιαμφισβήτητα δικαιώματα μπορεί να κάνει τη ζωή του χωρίς να ασχολείται με την πολιτική. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε μια ευρωπαϊκή (ή παγκόσμια) διακυβέρνηση που είναι αποκεντρωμένη και συμμετοχική, και δεν περιορίζεται από εκλογές και αντιπροσώπευση. Ο Μακρόν ανήγγειλε την οργάνωση «δημοκρατικών συνελεύσεων» σε όλη την Ευρώπη, που θα είναι ανοιχτές στον καθένα. Υπολογίστε με! (*) Ο Γκασπάρ Κενίγκ είναι φιλόσοφος και πρόεδρος του ιδρύματος Generation Libre

Πηγή: